Libijska Džamahirija
| Velika Socijalistička Narodna Libijska Arapska Džamahirija الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الإشتراكية (al-Džamāhīrīyâ l-ʿArabīyâ l-Lībīyâ š-Šaʿbīyâ l-Ištirākīyâ) | |||
|---|---|---|---|
.svg) Zastava
.svg) Grb
| |||
| Himna Alahu ahbar | |||
.svg) | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Afrika | ||
| Regija | severna Afrika | ||
| Glavni grad | Tripoli | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | arapski | ||
| Religija | islam | ||
| Politika | |||
| Oblik države | džamahirija | ||
| — libijski vođa | Muamer el Gadafi | ||
| — sekretar Opšteg narodnog kongresa | Muhamed Abdul Kasim el Zuai | ||
| — sekretar Opšteg narodnog komiteta | Bagdadi Mahmudi | ||
| Zakonodavna vlast | osnovni narodni kongresi | ||
| Istorija | |||
| — Osnivanje | 1969. | ||
| — Ukidanje | 2011. | ||
| Geografske i druge karakteristike | |||
| Površina | |||
| — ukupno | 1.759.540 km² | ||
| — voda (%) | zanemarljivo | ||
| Stanovništvo | |||
| — 2006. | 5.670.688 | ||
| — gustina | 3.2/km² | ||
| Valuta | libijski dinar | ||
| Vremenska zona | UTC (UTC+1) CEST (UTC+2) | ||
| Internet domen | .ly | ||
| Pozivni broj | +218
| ||
Velika Socijalistička Narodna Libijska Arapska Džamahirija (arap. الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الإشتراكية العظمى, latinicom Al-Jamāhīriyyah al-ʿArabiyyah al-Lībiyyah aš-Šaʿbiyyah al-Ištirākiyyah al-ʿUẓmā) bio je službeni naziv za Libiju od 1977. do 2011. pod vođstvom pukovnika Muamera el Gadafija.
Naziv[uredi | uredi izvor]
Nakon Prvoseptembarske revolucije (1969) tadašnja Kraljevina Libija je proglašena za Libijsku Arapsku Republiku. Nekoliko godina kasnije, 2. marta 1977, država je proglašena za džamahiriju pod nazivom „Socijalistička Narodna Libijska Arapska Džamahirija“.
Od 1986. službeni naziv države je bio Velika Socijalistička Narodna Libijska Arapska Džamahirija (arap. الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكية العظمى al-Ǧamāhīriyyah al-ʿArabiyyah al-Lībiyyah aš-Šaʿbiyyah al-Ištirākiyyah al-ʿUẓmā 
poslušaj (pomoć·info)).
Istorija[uredi | uredi izvor]
Manja grupa oficira, predvođena 28-godišnjim kapetanom Muamerom el Gadafijem, izvršila je 1. septembra 1969. državni udar protiv kralja Idrisa. On se tada nalazio u Turskoj na lečenju. Revolucionarni oficiri nisu hteli njegovog sestrića Saida Hasana ar Rida es Sanusija da postave za novog kralja i da mu prepuste upravljanje državom. Pre isteka 1. septembra prestolonasljednik Said je stavljen u kućni pritvor. Revolucionari su ukinuli monarhiju i proglasili novu Libijsku Arapsku Republiku.
Celokupnu zakonodavnu i izvršnu vlast je vršio Revolucionarni komandni savet i njegov Savet ministara. Kapetan Muamer el Gadafi je unapređen u pukovnika, postao je vrhovni komandant oružanih snaga i predsednik Revolucionarnog komandnog saveta. Tu funkciju je vršio do 2. marta 1977. kada je Revolucionarni komandni savet raspušten i pretvoren u Generalni sekretarijat Opšteg narodnog kongresa, a on je postao generalni sekretar. Proglašena je džamahirija.
Pukovnik Gadafi je ostao na funkciji generalnog sekretara Opšteg narodnog kongresa do 2. marta 1979. kada je podneo ostavku na sve javne funkcije. Zadržao je položaj vrhovnog komandanta. Od tada je najčešće oslovljavan samo kao libijski vođa. Sa tom nezvaničnom titulom vladao je do izbijanja Rata u Libiji (2011).
Politički sistem[uredi | uredi izvor]
Na čelu Libijske Džamahirije se nalazio pukovnik Muamer el Gadafi koji se najčešće oslovljavao kao libijski vođa. Džamahirija je bila organizovana kao sistem neposredne demokratije — izvorno podeljena na osnovne narodne kongrese.
Država se administrativno delila na opštine (šabije). U svakoj opštini je bilo konstituisano više osnovnih narodnih kongresa koje su činili svi punoljetni muškarci i žene. Oni su birali svoje sekretarijate (rukovodeće organe) i narodne komitete (izvršne organe). Svi sekretarijati u jednoj opštini su činili opštinski narodni kongres. Zajedno sa njim je postojao opštinski narodni komitet i resorni opštinski narodni komiteti. Na nivou države je postojao Opšti narodni kongres. Njegov rukovodeći organ je bio Sekretarijat. Glavni izvršni organ je bio Opšti narodni komitet koji se sastojao od sekretara i sekretara resornih opštih narodnih komiteta.
Osim političkih narodnih kongresa i komiteta postojali su i radni. Oni su se osnivali unutar univerziteta, fabrika, medija itd. Bili su takođe zastupljeni u radu Opšteg narodnog kongresa.
Društvene odlike[uredi | uredi izvor]
Sa površinom od 1.759.540 km2, od čega je 90% pustinja, Libijska Džamahirija je bila četvrta po veličini država afričkog kontinenta i 16. u svetu. Glavni grad Tripoli je bio dom za 1,7 miliona od oko 6,4 miliona ljudi koji su živeli u Libiji. Tri tradicionalne regije ove države bile su Tripolitanija, Fezan i Kirenajka.
Libijska Džamahirija je imala jedan od najvećih BDP-a po stanovniku u Africi, uglavnom zbog njenih velikih naftnih rezervi i male populacije. Njen indeks humanog razvoja je bio najveći na kontinentu.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Po poslednjem popisu stanovništva iz 2006. u Libijskoj Džamahiriji je živelo 5.670.688 žitelja. Po ranijem popisu iz 1995. živelo ih je ukupno 4.405.000. Popisi su sprovođeni još 1984. i 1973.[1]
Administrativna podela[uredi | uredi izvor]
Prema popisu stanovništva u Libijskoj Arapskoj Republici iz 1973. postojalo je ukupno 10 pokrajina (muhafaza).
Libijska Džamahirija je 1983. podeljena na 46 opština (baladija), a samo četiri godine kasnije njihov broj je sveden na 25. Nova administrativna podela bila je 1995. i tada je zemlja podeljena na 13 opština (šabija). Samo tri godine kasnije bilo ih je duplo više. Njihov broj je 2001. povećan na 32 opštine.[2][3]
Libijska Džamahirija je 2007. podeljena na 22 opštine (šabije). One su se dalje delile na osnovne narodne kongrese i komune.
| Arapsko ime | Transkripcija | Stanovništvo (popis 2006)[2] |
Broj na mapi |
|---|---|---|---|
| البطنان | El Butnan | 159.536 | 1 |
| درنة | Darna | 163.351 | 2 |
| الجبل الاخضر | El Džabal el Ahdar | 203.156 | 3 |
| المرج | El Mardž | 185.848 | 4 |
| بنغازي | Opština Bengazi | 670.797 | 5 |
| الواحات | El Vahat | 177.047 | 6 |
| الكفرة | El Kufra | 50.104 | 7 |
| سرت | Sirt | 193.720 | 8 |
| مرزق | Murzuk | 78.621 | 22 |
| سبها | Sabha | 212.694 | 19 |
| وادي الحياة | Vadi el Haja | 76.858 | 20 |
| مصراتة | Misurata | 550.938 | 9 |
| المرقب | El Margab | 432.202 | 10 |
| طرابلس | Tarabulus | 1.065.405 | 11 |
| الجفارة | El Džifara | 453.198 | 12 |
| الزاوية | Az Zavija | 290.993 | 13 |
| النقاط الخمس | An Nukat el Hams | 287.662 | 14 |
| الجبل الغربي | El Džabal el Garbi | 304.159 | 15 |
| نالوت | Nalut | 93.224 | 16 |
| غات | Gat | 23.518 | 21 |
| الجفرة | El Džufra | 52.342 | 17 |
| وادي الشاطئ | Vadi el Šati | 78.532 | 18 |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Libya Population 2015, Pristupljeno 23. 9. 2015.
- ^ a b Districts of Libya („statoids.com“), Pristupljeno 23. 9. 2015.
- ^ Masses of the Basic People's Congresses select their Secretariats and People's Committees („mathaba.net“, 18. jul 2004), Pristupljeno 23. 9. 2015.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Službena stranica Opšteg narodnog kongresa („archive.org“)
- Službena stranica Sekretarijata Opšteg narodnog kongresa („archive.org“)
- Službena stranica Opšteg narodnog komiteta („archive.org“)
- Zvanična stranica TV Džamahirija („archive.org“)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
