Lovački savez Srbije

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Lovački savez Srbije
SkraćenicaLSS
Datum osnivanja13. oktobar 1896.
Tipnevladina organizacija
NamenaZaštita životne sredine
Lokacija Srbija
SedišteBeograd
Međunarodno članstvoIUCN
Veb-sajthttps://lovackisavezsrbije.rs/
Prethodni nazivSavez lovačkih udruženja Kraljevine Srbije

Lovački savez Srbije je jedinstveno, nestranačko udruženje lovaca Republike Srbije i njihovih organizacija. Jedna je od najstarijih nevladinih organizacija u Srbiji. Osnovano je 13. oktobra 1896. kao Savez lovačkih udruženja Kraljevine Srbije i danas ima više od 80.000 registrovanih članova.[1]

Osnovni cilj organizacije je razvoj i unapređenje lovstva kroz podsticanje razvoja nauke o lovstvu i permanentnu edukaciju lovaca, kao i uvođenje članova Saveza u naučne projekte. Opšti cilj je zaštita životne sredine. Uzgajanjem i održivim korišćenjem vrsta divljači kao delimično obnovljivog prirodnog resursa, čuva se brojnost vrsta divljači i kvalitet populacije. Savez deluje u oblastima očuvanja staništa i oporavka ugroženih prirodnih područja. Među najvažnijim aktivnostima Saveza je i borba protiv krivolova.[2]

U okviru Saveza kao krovne organizacije deluju Lovački savez Centralne Srbije,[3] Lovački savez Zapadne Srbije,[4] Lovački savez Jugoistočne Srbije,[5] Lovački savez Vojvodine[6] i Lovački savez Kosova i Metohije.[7] Lovački savez Srbije član je Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN).[8]

Istorija[uredi | uredi izvor]

U srednjevekovnoj Srbiji pravo na lov je imala je samo najviša vlastela, a zemlja je bila bogata divljačima. Vladari i plemstvo su imali dosta prilika za lov, a lov je smatran najplemenitijom društvenom aktivnošću. S druge strane, seljaci koji su živeli u okolini manastira Gračanica, na primer, bili su dužni da love zečeve tri dana u godini. Omiljeni način lova kod vlastele je bio lov sokolima na prepelice, jarebice, golubove, divlje patke, čaplje i druge ptice. Kao ptice lovice u to vreme u Srbiji se, pored sokolova koji su najčešći, pominju i jastrebovi i kraguji. Već u 11. veku među dvorskim zvanjima spominju se sokolar i psar.

U tursko vreme, u srednjovekovnoj Srbiji lov je bio slobodan. Međutim, kao posledica seoba pred turskim osvajačem, zemlja je na mnogim mestima opustela i divljač se namnožila u velikom broju. Kasnije, usled naseljavanja naroda po prethodno napuštenim, uglavnom planinskim predelima, a uz ovaj slobodan način lova, korisna divljač počinje sve više da nestaje, naročito visoka.[9]

19. vek[uredi | uredi izvor]

Tridesetih godina 19. veka, posle Prvog i Drugog srpskog ustanka i oslobođenja od turske vlasti, u Srbiji su stvoreni uslovi za slobodno nošenje oružja, što je omogućilo pružalo mogućnost da se divljač lovi pri svakom susretu sa njom, bez ikakvih ograničenja, pa je stanovništvo ponovo počelo da neguje lovačku tradiciju. Lovilo se gde je ko hteo i koliko je ko želeo, a divljači je bilo u izobilju. Lovom su se bavile sve kategorije stanovništva i svi socijalni slojevi, po čemu se tadašnja Srbija razlikovala od susednih zemalja. U Srbiji uveden regalni sistem lova, što znači da pravo lovljenja divljači kao zasebno pravo pripada državi bez obzira na posed zemlje,[10] sa slobodnim lovištima na celoj državnoj teritoriji.[a] Posledica svega toga bila je da je krajem 19. veka lovstvo je u Srbiji bilo neorganizovano, što je nanosilo štetu kako divljači tako i privredi. Zbog toga su se, po ugledu na evropske zemlje, tada napredni i obrazovani lovci organizovali u klubove, kako bi ovu delatnost osavremenili, organizovali i obezbedili trajnost gazdovanja. Sam početak, po formiranju prvih udruženja, bio je relativno uspešan. Godine 1896, na inicijativu već osnovanih udruženja, a u cilju objedinjavanja rada i zajedničkih akcija, unapređenja lovstva, zaštite i razmnožavanja divljači i uvođenja zakonitosti u lovstvo, formiran je Savez lovačkih udruženja Kraljevine Srbije.

Prvi propisi o lovu[uredi | uredi izvor]

Često je nužda primoravala ljude da love divljač jer im je pravila štetu, a ponekad ugrožavala i živote. Zbog nemilosrdnog uništavanja divljači, ali i pod uticajem Evrope, posebno Austrougarske, Miloš Obrenović 1829, 1831. i 1832. posebnim naredbama zabranjuje lov na jelene, košute, srne i vidre. Nekoliko godina kasnije, 1840, Mihailo Obrenović ukaznom potvrđuje stalnu zabranu lova jelene i košute, koju proširuje zabranom lova na zečeve i divlje koze „od početka Časnog posta do Petrova dana”.

Prva lovačka udruženja[uredi | uredi izvor]

Za vreme vladavine kneza Mihaila Obrenovića, oko 1860. godine, nešto masovnije se pojavljuju lovci i u gradovima i varošicama. To su u početku većinom vojna lica i državni činovnici, da bi se desetak godina kasnije lovom bavili i zanatlije, trgovci i drugi. Omasovljenje lova među gradskim stanovništvom sedamdesetih godina 19. veka dovodi do spontanog organizovanja prvih manjih grupa lovaca, a potom i klubovi i lovačka udruženja. Prvo takvo udruživanje lovaca organizovano je u 1887. godine u Kragujevcu pod nazivom „Lovački klub“. Dve godine kasnije i u Beogradu se osniva sličan klub. Beogradski klub je imao i svoja pisana pravila i nekoliko godina kasnije prerastao je u udruženje. Prva lovačka udruženja nastala su u Kragujevcu, Beogradu i Nišu, ubrzo potom i u Valjevu, Negotinu, Šapcu, Ćupriji, Zaječaru, Požarevcu i Kraljevu, a nešto kasnije u Čačku, Pirotu i Knjaževcu.

Osnivanje Saveza[uredi | uredi izvor]

Na zajedničkom zboru lovaca, održanom 13. oktobra 1896. godine u selu Brzanu kod Lapova, u „državnom košutnjaku“ u šumi Rogot koji je bio privatno lovište Milana Obrenovića, osnovan je Savez lovačkih udruženja Kraljevine Srbije i usvojena su Pravila Saveza.

Savez je osnovan u staroj me­zu­la­ni (po­štan­ska sta­ni­ca) sa­gra­đe­noj 1858. go­di­ne. Menzulana se i danas nalazi tamo,[13] a šuma je zaštićena i 1971. godine proglašena za Spomenik prirode Rogot.[14] U jednom od svojih prvih akata, Uprava Saveza traži od udruženja, pored ostalog, da se Predstavništvu Saveza šalju izveštaji o ulovljenoj divljači. Kao najvažniji cilj Savez postavlja donošenje Zakona o lovstvu. Koliki značaj je imalo osnivanje Saveza vidi se po tome što je već krajem 1898. godine bilo osnovano 42 udruženja u Srbiji sa oko 2500 članova. U cilju što potpunijeg uvida kao i raspoznavanja punopravnih od bespravnih lovaca na terenu, Savez izrađuje jednoobrazne lovačke karte.[15]

Kraj 19. i početak 20. veka[uredi | uredi izvor]

Članak koji je u časopisu „Lovac“ objavio izvesni Milivoj Prendić iz Aleksinca:
Udruženja su vazda pokretač svakog napretka. Tome je među ostalima dokaz i naše lovačko udruženje. U kratkom vremenu vidi se u celoj Srbiji jedan progres u lovu. Prve lovačke ideje, koje su gde, gde tinjale, zapalile su celu zemlju, one odjekuju čak i po krševima Kuršumliskim, one nalaze mesta i po stenju Užičkom. Tamo se zaštićuje lov za što veće razmnožavanje divljači, onamo se nabavlja blagorodna divljač i pušta se da se rasplodi, obraća se pažnja na rase kerova, vodi se računa o poreklu i kalibru puške, stara se o što boljem barutu, priređuju se zajednički lovovi i hajke na zverove i štetočine, u klubovima razvija se drugarstvo i postaje se pravim lovcem. Sve progres za progresom za koji se do skora vrlo malo znalo u nas. Eto kakva je silna moć udruživanja.

Period između 1896. i 1903. godine smatra se „zlatnim dobom“ lovstva u Srbiji. Udruženja i sami lovci takmičili su se ko će više da učini za unapređenje lova. Prvi put se u lovišta naseljava živa divljač. Lovci iz kragujevačkog udruženja unose jarebice kamenjarke dobijene od Niškog udruženja, a lovci beogradskog poljske jarebice koje su kupili u Češkoj. Nabavljani su i zečevi, a pokušalo se i sa izvođenjem fazana, koje zbog nepoznavanja tehnologije veštačkog gajenja nije uspelo.

Prvi časopis namenjen lovcima[uredi | uredi izvor]

Prvi časopis namenjen lovu — Lovac pojavio se 1896. godine.[16] Njegovo pojavljivanje dovelo je do ubrzanog formiranja novih udruženja i razvoja lovstva. Novi časopis doprineo je širenju ideje savremenog lova i rešavanju problema zaštite divljači. Zbog nedostatka tehničkih veza sva prepiska između Saveza i udruženja vršena je upravo preko Lovca, kao mogućnosti najbrže komunikacije. Početkom 1898. godine časopis postaje ne samo lovačko glasilo već i vlasništvo svih lovaca Srbije. Savez preko Lovca u više navrata daje stručne i druge savete, između ostalog koja se divljač i u koje vreme sme loviti. U svim brojevima časopisa može se naći mnogo podataka o tome šta su Savez, udruženja i pojedinci učinili na unapređenju lovstva, a posebno na uništavanju štetočina i hvatanju lovokradica.

Izmene u Zakonu o lovu, donete 1904. godine[b] poremetili su do tada dobro započete akcije i nastaje period otežanog rada udružea, a samim tim i Saveza. Broj lovaca naglo se smanjuje, a njihova aktivnost, verovatno i zbog nestabilnog političkog stanja, skoro zamire. Balkanski ratovi dovode do prestanka rada Saveza i udruženja, a na njih se nadovezuje i Prvi svetski rat, pa se Savez obnavlja tek oko 1920.[15]

Period između dva rata - Lovački savez Jugoslavije[uredi | uredi izvor]

Posle Prvog svetskog rata Savez lovačkih udruženja Kraljevine Srbije je obnovio svoj rad,[15] a u novosadskom hotelu Kraljica Marija je 10. decembra 1922. godine osnovan Savez lovačkih društava za Vojvodinu.

Sa prvog kongresa lovaca Vojvodine potekao je predlog da se u organizuje jedan Središnji savez za Kraljevinu, pa je u Beogradu 1. juna 1924. godine održana Konferencija lovačkih udruženja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koja je izabrala svoju Središnju upravu. Kada je država 1929. godine preimenovana u Kraljevinu Jugoslaviju i Savez je preimenovan je u Lovački savez Jugoslavije. Lovački savez Jugoslavije bio jedan od osnivača Međunarodnog lovačkog saveta – CIC-a, čija je osnivačka skupština održana u Parizu 7. novembra 1931. godine. Zakon o lovu Kraljevine Jugoslavije donet je 5. decembra 1931. godine. Tim Zakonom predviđeno je postojanje državnih lovišta i lovišta lovačkih organizacija.[10]

Tokom Drugog svetskog rata lovačka društva su praktično prestala sa radom, kao i Savez u periodu od 1941 do 1945. godine.[17]

Savez u SFRJ[uredi | uredi izvor]

Po okončanju Drugog svetskog rata Srbija je ušla u sastav nove države, Federativne Narodne Republike Jugoslavije. Već u avgustu 1945, obnovljen je rad Saveza. Nova pravila utvrđena su januara 1946. godine, ali je još uvek važio Zakon o lovu iz 1931. Opšti savezni Zakon o lovu Federativne Narodne Republike Jugoslavije donet je 28. novembra 1947. godine.[18] Iste te godine osetno je porastao broj društva i lovaca i taj trend rasta nastavio se sve do kraja 80-ih. Opšta društvena i ekonomska kriza i ratovi na ovim prostorima krajem prošlog veka odrazili su se i na pad članstva u lovačkim organizacijama, koji je početkom novog milenijuma zaustavljen.[17]

Novi Zakon o lovstvu Srbije Skupština Srbije donela je 1993. godine. Osnovna novina bila je da su se lovišta po ovom Zakonu dodeljivala lovačkim udruženjima preko Lovačkog saveza Srbije. Donošenjem Ustava Republike Srbije 1990. i Zakona o lovstvu 1993. godine pokrajinski zakoni o lovstvu su stavljeni van snage, a ova oblast je uređena jedinstveno.[19]

Godine 2006, proglašenjem nezavisnosti Crne Gore, savezna država je prestala da postoji, a time i Lovački savez Jugoslavije.[20]

Nadležnosti[uredi | uredi izvor]

Danas je u Srbiji lov, kao značajna oblast društvenog delovanja, regulisan Zakonom o divljači i lovstvu. Cilj ovog zakona je obezbeđivanje održivog gazdovanja populacijama divljači i njihovih staništa na način i u obimu kojim se trajno održava i unapređuje vitalnost populacija divljači, proizvodna sposobnost staništa i biološka raznovrsnost, čime se postiže ispunjavanje ekonomskih, ekoloških i socijalnih funkcija lovstva.[21] Lovci su organizovani u brojnim udruženjima, a Lovački savez Srbije je krovna organizacija. U okviru nje deluju Lovački savez Centralne Srbije,[22] Lovački savez Zapadne Srbije,[23] Lovački savez Jugoistočne Srbije,[24] Lovački savez Vojvodine[25] i Lovački savez Kosova i Metohije.[26]

Na osnovu Statuta[27] ova organizacija donosi Etički kodeks lovaca Srbije,[28] koji reguliše ponašanje lovaca, što se konkretno odnosi na:

  • Odnos lovaca prema prirodi
  • Odnos lovca prema lovačkom oružju i opremi
  • Odnos lovca prema društvenoj sredini
  • Međusobne odnose lovaca
  • Odnos lovca prema psu

Nadzor nad sprovođenjem odredbi Kodeksa vrši Sud časti Saveza.[29]

Lovački savez Srbije, u saradnji sa podsavezima,[30] organizuje obuku i polaganje lovačkog ispita. Da bi pristupio polaganju lovačkog ispita, kandidat mora biti punoletan i obučen za rukovanje lovačkim oružjem, za šta mora imati potvrdu.[31]

Članstvo u međunarodnim organizacijama[uredi | uredi izvor]

Lovački savez Srbije se uključuje u evropske integracije u oblasti lovstva i asocijacije koje imaju iste ili bliske ciljeve, gotovo od osnivanja. Razvija saradnju sa međunarodnim organizacijama civilnog društva u oblasti očuvanja i zaštite prirode i divljači. Član je više međunarodnih udruženja:

  • Međunarodnog saveta za lovstvo i zaštitu divljači“ (International Council for Game and Wildlife Conservation — CIC), čiji je bio jedan od osnivača u Parizu 7. novembra 1931. godine.[10]
  • Saveza lovačkih asocijacija za lov i očuvanje divljači i njihovih staništa u Evropskoj uniji (European Federation for Hunting and Conservation — FACE)[27]
  • Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN)[8]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Kada je reč o pravu na lov postoje dva osnovna sistema: dominalni i regalni lovački sistem.[11] U dominalnom lovačkom sistemu (lat. dominus - gospodin, gazda), divljač u prirodi je bez vlasnika (lat. res nullius - nikoga se ne tiče), a pravo na lov ima vlasnik zemljišta. U regalnom lovačkom sistemu (lat. rex - kralj, vladar) pravo na lov pripada vladaru, odnosno državi.[12]
  2. ^ Ovim izmenama omogućeno je da vlasnik zemlje i bez lovačke karte može uloviti zeca na svom imanju, u opštinskoj i seoskoj šumi.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Kontakt”. Lovački savez Srbije. Pristupljeno 2024-03-27. 
  2. ^ „KRIVOLOV U STRAGARIMA”. Lovački savez Centralne Srbije - LSCS. 27. 1. 2015. Pristupljeno 2024-03-27. 
  3. ^ „Lovački savez Centralne Srbije”. www.lovackisavez.rs. Pristupljeno 2024-03-29. 
  4. ^ „Lovacki savez Zapadne Srbije | Lovačka udruženja zapadne Srbije” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-04-12. 
  5. ^ „Lovački savez Jugoistočne Srbije - Novosti”. www.lsjis.rs. Pristupljeno 2024-04-12. 
  6. ^ „Lovački savez Vojvodine”. lovackisavezvojvodine.com. Pristupljeno 2024-03-29. 
  7. ^ „LOVAČKI SAVEZ KOSOVA I METOHIJE”. neprofitne.rs (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 2024-03-29. 
  8. ^ a b „Lovacki savez Srbije”. IUCN (iucn.org) (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-03-26. 
  9. ^ Ristić i dr. 2011, str. 124
  10. ^ a b v Ristić i dr. 2011, str. 125
  11. ^ haley (2012-05-15). „Lovstvo i lovacki zakoni Europa Srbija FAO misija u Beogradu, 6. 10. 3. 2006 PowerPoint Presentation - ID:410032”. SlideServe. Pristupljeno 2024-03-27. 
  12. ^ „Improvizovana sredstva za lov” (PDF). seminarskirad.biz. Pristupljeno 27. 3. 2024. 
  13. ^ Arežina, Nikola (27. 6. 2017). „Turističku ponudu Batočine nema ko da vidi”. Politika Online. Pristupljeno 2024-04-15. 
  14. ^ „Spomenici prirode”. Javno preduzeće „Srbijašume“. Pristupljeno 2024-04-15. 
  15. ^ a b v „O nama”. Lovački savez Srbije. Pristupljeno 2024-04-12. 
  16. ^ Lovac: časopis za lov, šumarstvo i ribarstvo: Organ Saveza lovačkih udruženja u Srbiji. Beograd: Savezno lovačko udruženje. 1896. 
  17. ^ a b „Istorijat”. Lovački savez Vojvodine. Pristupljeno 2024-04-15. 
  18. ^ Ristić i dr. 2011, str. 123-124
  19. ^ Ristić i dr. 2011, str. 127
  20. ^ „Lovački savez Jugoslavije”. Arhiv Jugoslavije. Pristupljeno 2024-04-15. 
  21. ^ „ZAKON O DIVLjAČI I LOVSTVU”. SLUŽBENI GLASNIK REPUBLIKE SRBIJE. 18/10. 26. mart 2010. 
  22. ^ „Lovački savez Centralne Srbije”. www.lovackisavez.rs. Pristupljeno 2024-03-29. 
  23. ^ „Lovacki savez Zapadne Srbije | Lovačka udruženja zapadne Srbije” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-04-12. 
  24. ^ „Lovački savez Jugoistočne Srbije - Novosti”. www.lsjis.rs. Pristupljeno 2024-04-12. 
  25. ^ „Lovački savez Vojvodine”. lovackisavezvojvodine.com. Pristupljeno 2024-03-29. 
  26. ^ „LOVAČKI SAVEZ KOSOVA I METOHIJE”. neprofitne.rs (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 2024-03-29. 
  27. ^ a b „Statut” (PDF). Lovački savez Srbije. 19. 7. 2014. Pristupljeno 15. 4. 2024. 
  28. ^ „ETIČKI KODEKS LOVACA SRBIJE”. Lovački savez Centralne Srbije. Pristupljeno 2024-04-15. 
  29. ^ „ETIČKI KODEKS LOVACA SRBIJE”. Lovački savez Centralne Srbije (www.lovackisavez.rs). Pristupljeno 2024-03-29. 
  30. ^ „Novosti”. Lovački savez Centralne Srbije. Pristupljeno 2024-04-15. 
  31. ^ „Postani Lovac”. Lovački savez Srbije. Pristupljeno 2024-04-15. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Ristić, Zoran A.; Počuča, Milan; Beuković, Miloš; Božić, Dragan (2011). „RAZVOJ LOVNOG PRAVA U SRBIJI I VOJVODINI” (PDF). Zbornik radova Departmana za geografiju, turizam i hotelijerstvo. 40: 121—143. Pristupljeno 27. 3. 2024. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ловачки_савез_Србије&oldid=27684435”