Lukića hrast
Lukića hrast | |
|---|---|
 Lukića hrast | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Šumadijski |
| Grad | Ranilović |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 23′ 14″ S; 20° 30′ 27″ I / 44.3872° S; 20.5075° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 216 m |
.svg)  Lukića hrast Lukića hrast na karti Srbije | |
Lukića hrast je spomenik prirode koji se nalazi u Šumadiji u selu Ranilović.
Položaj[uredi | uredi izvor]
Lukića hrast se nalazi na južnoj podgorini Kosmaja, oko 14 km severoistočno od Aranđelovca. Od centra sela Ranilović udaljen je oko 1,5 km. Pristupačno je asfaltnim putem od Aranđelovca, ili od Sopota preko Ragače, do Ranilovića, a zatim kameno-zemljanim seoskim putem. Od Beograda je udaljeno 94 km preko Aranđelovca i 64 km preko Sopota. Ovo monumentalno hrastovo stablo je na oko 216 m nadmorske visine na blago nagnutoj padini izvorišne čelenke. Pod spomenikom prirode „Lukića hrast” - Ranilović podrazumeva se stablo hrasta i pripadajući prostor. Granicu pripadajućeg prostora spomenika prirode na terenu čini projekcija njegove krošnje. Zaštićenu površinu čini projekcija krošnje hrasta, čiji prečnik iznosi 28,5 m i koji prekriva površinu od 6,38 ari.
Prirodne karakteristike[uredi | uredi izvor]
Zaštićeno stablo hrasta sladuna ima sledeće dendrometrijske karakteristike:
- Visina stabla - 24 m
- Visina debla do prve grane - 4 m
- Obim debla na 1,3 m - 5,38 m
- Prečnik debla na 1,3 m - 1,72 m
- Prečnik krošnje - 28,5 m
- Starost stabla - oko 400 godina
Hrast sladun predstavlja jedan od najlepših evropskih hrastova. „Lukića hrast” - Ranilović je tipičan predstavnik svoje vrste. Poseduje pravo, zdravo i punodrvno deblo; široku objajastu krošnju, čije se grane spuštaju na visinu od 2 m od površine zemlje. Velike dimenzije obima i prečnika debla potvrđuju da se radi o stablu na osami (bez konkurenata). Ovakav impozantan izgled stabla trenutno narušava jedna od osnovnih grana (koja se račva iz debla), a koja je potpuno suva jer je sigurno dosta godina pod napadom insekata. Na pojedinim mestima široke krošnje takođe su prisutne suve vršne grane koje su najverovatnije rezultat delovanja poluparazita imele. U dekorativnom smislu imela može da sa svojim nadole visećim zelenim žbunovima ulepša samo stablo, međutim kao poluparazit ona crpi mineralne materije, a ne organske. Uglavnom se ovaj poluparazit prenosi semenim putem pomoću ptica. U svakoj osnovi krošnje se zapaža veća kalusna masa, nastala posle odvaljivanja deblje i polusuve grane usled nevremena. Stablo je vitalno i još uvek plodonosi.[1]
Stvorene karakteristike[uredi | uredi izvor]
Spomenik prirode „Lukića hrast” - Ranilović na osnovu svojih dimenzija ukazuje da se radi o zaostalom primerku vrste i predstavniku nekada široko rasprostranjenih šuma sladuna i cera. Obzirom da se hrast nalazi u Šumadiji u blizini naselja kao rezultat povećanja površina poljoprivrednih zemljišta, šume sladuna i cera su uglavnom iskrčene. Veće sastojine sladuna i cera mogu da se nađu jedino u park šumama i manastirskim šumama. Usled čestih seča sastojine sladuna i cera su uglavnom izdanačkog porekla. Naročito veliku izdanačku sposobnost poseduje sladun koji je time i više ugrožen zbog kvalitetnijeg drveta, tako da se uopšte i ne mogu sresti stabla semenog porekla. Sve ovo potvrđuje činjenicu da i zaštićeno prirodno dobro „Lukića hrast” - Ranilović predstavlja primerak sladuna koji ima izdanačko poreklo, ali najverovatnije spada u drugu, treću generaciju. Zaštićeno prirodno dobro predstavlja i zapis, te je u selu Raniloviću poznat kao - Lukića zapis. Oko stabla se svake godine obavlja litija čime se nanovo uklesuje krst sa istočne strane debla. Litija se obavlja na Spasovdan.[2]
Ocena stanja/ugroženosti[uredi | uredi izvor]
Zaštićeno prirodno dobro se nalazi na ivici kolskog puta koji iz sela Ranilovića vodi u zaseok Belanovac. Široka krošnja sladuna prekriva put i sa svojom prvom živom granom pravi hlad na poljoprivrednom zemljištu na kome se od kultura gaji kukuruz. Ova grana je u najvećoj opasnosti od ugroženja jer je jako nisko od površine zemlje, izložena je oštećenju prilikom prolaska putem, a i prilikom izvođenja poljoprivrednih radova. Na stablu se uočava potpuno suva jedna od osnovnih debelih grana koja je rezultat napada velike hrastove strižibube. Veliko prisustvo imele vremenom umanjuje ukupnu vitalnost stabla. Većih oštećenja na stablu nema.
Koncept, režim i mere zaštite, razvoja i uređenja[uredi | uredi izvor]
Do 1994. godine ovo prirodno dobro nije uživalo zaštitu. Cilj zaštite je očuvanje spomenika prirode „Lukića hrast” - Ranilović. Obzirom na veliku starost koju hrast poseduje i na tendenciju opadanja vitalnosti stabla, neophodno je sprovesti sanacione mere kako bi se životni vek produžio. Međutim zbog priče meštana u selu Ranilović da je to sveto drvo i da se sa stabla ne smeju otkidati nikakvi delovi grana ni plodova, stvorila se otežavajuća okolnost za sprovođenje sanacionih mera zaštite. Na osnovu Pravilnika o kategorizaciji zaštićenih prirodnih dobar, Zavod za zaštitu prirode Srbije je predložilo da se spomenik prirode - botaničkog karaktera „Lukića hrast” - Ranilović uvrsti u II (drugu) kategoriju - značajno prirodno dobro.[3]