Milan Ćopić
| milan ćopić | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 4. decembar 1897. |
| Mesto rođenja | Senj, Austrougarska |
| Datum smrti | 1940. (42/43 god.) |
| Mesto smrti | Belgija, Belgija |
| Profesija | radnik |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | pre rata |
| Učešće u ratovima | Prvi svetski rat Španski građanski rat |
| Služba | Austrougarska vojska Internacionalne brigade |
Milan Ćopić (Senj, 4. decembar 1897 — Belgija, 1941) je bio jugoslovenski komunista i revolucionar. Rođeni je brat Vladimira Ćopića, učesnika ruske revolucije i jednog od vođa KPJ.
Međuratni period je proveo ilegalno putujući po Evropi, po nalogu Moskve. Govorio je italijanski, mađarski, francuski, nemački, španski, ruski i druge jezike.[1]
U španskom građanskom ratu je bio upravnik zatvora Internacionalnih brigada. U Republici Španiji je osuđen zbog vansudskih egzekucija i torture zatvorenika na smrt, ali kazna nikada nije izvršena. Ubijen je u nemačkom logoru 1941. godine.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Porodica Ćopića bila je velika. Prema jednom izvoru imali su četrnaestero dece. Otac Jovo, crkvenjak parohije,[1] je bio Ličanin, a majka mu je bila Amalija, rođena Lončarić.[2]
Milan je rođen 4. decembra 1897. u Senju. Bio je šest godina mlađi od brata Vladimira. Završio je osnovnu školu u Senju. Po podacima sestre Jelene »bavio se koje čime, pomalo zemljoradnjom«, dok je policija zabeležila da je bio trgovački pomoćnik, ali i zidarski radnik, pa metalac, rudar, vojnik, privatni činovnik i uza sve to još i »bilježnik kod raspisnog poverenstva III razreda kod kraljevskog finansijskog ravnateljstva u Zagrebu«.[2]
Godine 1915. mobilisan je u austrougarsku vojsku, a zatim poslan na italijanski front. Služio je u sastavu 26. domobranske pukovnije u činu podnarednika. Sa fronta se vratio koncem 1918. godine.[2]
Pristupanje komunistima[uredi | uredi izvor]
U dvadeset i drugoj godini, Milan je krenuo putem revolucionara, pod neposrednim uticajem starijeg brata Vladimira, koji se krajem 1918. vratio iz Sovjetske Rusije.
Početkom 1919. godine Ministar unutrašnjih poslova Svetozar Pribićević javio je hrvatskom banu da se iz Sovjetske Rusije vraćaju agitatori boljševičkih ideja izvan Rusije«, među kojima je »najglavniji Milan Ćopić, pravoslavni Hrvat iz Senja, predsednik Jugoslovenske sekcije.« Iako Milan tada nije bio u Rusiji, tako je zabeležen u policiji.[2]
Afera Dijamantštajn[uredi | uredi izvor]
Početkom 1919. godine komunisti su pripremali revoluciju u Kraljevini SHS. U to vreme, Milan je bio pešadijski podnarednik u Zagrebu.[2] Grupa njegovog brata Vladimira je ilegalno radila u vojsci, pripremajući ustanak.[3] Za neposredni rad u vojsci bio je zadužen podnarednik Ćopić, ali je pravi rukovodilac u vojsci bio kapetan Josip Mecger.[3]
Ćopić je, zajedno sa drugim zaverenicima, bio član »podzemnog sovjeta«, čija je funkcija bila ilegalna organizacija pokreta i podela pojedinih resora. On je imao izdržavati bolnicu i pohranjivati ilegalne letke.[3] Ćopić je u stanu davao utočište komunistima koji su dolazili u Zagreb. Prema svedočenju, on je davao vojničke isprave »kuririma«, koje je potpisivao sam, ili je krivotvorio potpis kapetana Petričevića.[2]
Kad su počela hapšenja, Milanov stariji brat Vladimir je među prvima uhapšen. Drugovi su mu dolazili u zatvor kroz prozor zahoda mesnog suda, koji je graničio s hodnikom vojnog zatvora. Prema svedočenjima okrivljenih, uvodio ih je upravo Milan Ćopić, koji je u to vreme bio vojna osoba.[2] Iz zatvora, Vladimir je pisao Milanu pismo koje je policija uhvatila prilikom njegova hapšenja.
Policija je u julu 1919. uhapsila Milana i druge umešane u aferu Dijamantštajn. U njegovu je stanu za vreme policijske premetačine nađeno čitavo skladište boljševičkih letaka na hrvatsko-srpskom, francuskom i turskom jeziku. Dana 6. aprila 1920. godine Ćopiću je izrečena kazna 5 meseci zatvora, ali pošto je duže proveo u pritvoru, on je kao i svi drugi pušten na slobodu.[2]
Po izlasku iz zatvora, Milan je otišao u Beograd. Koncem septembra bio je, prema policijskim podacima, zaposlen u Beogradu kao pomoćnik kod Brodarskog sindikata. Milan je 29. septembra godine 1920. u Beogradu dobio od sekretara CK Filipa Filipovića karakteristiku u kojoj se navodi da mora »emigrirati iz Jugoslavije da bi izbegao buržoaski sud, zbog komunističke propagande«.[2]
U oktobru 1920. godine, na raspravi koja se vodila pred divizionim sudom u Zagrebu povodom uloge podnarednika Ćopića u aferi Dijamantštajn, konstantovano je da se on «nalazi u Rusiji«. Dobrivoje Alimpić u svojim sećanjima opisuje kako je Milana iz južne Srbije prebacio preko granice u Bugarsku.[2]
Emigracija u SSSR[uredi | uredi izvor]
Učesnik ruske i mađarske revolucije A. Muftić iz Sarajeva, u svojim sećanjima piše: »Kad sam stigao u Beč tu sam se susreo s Milanom Ćopićem, koji je emigrirao iz Jugoslavije, preko Turske i Bugarske.«[2]
Dana 7. februara 1921. su u Biro Petrogradskog jugoslovenskog odeljenja stigli Ćopić i Muftić, te da je Milanu izdana potvrda da je član KPJ i da ga šalju u Petrogradski emigrantski pododel. U međuvremenu sekretar Jugoslovenskog centralnog biroa pri CK RKP (b) Mihajlo Tomac iz Moskve javlja da je Milan Ćopić imenovan za političkog organizatora na komandantskim kursevima Crvene armije u Moskvi, te ih 12. novembra šalju u u Moskvu.[2]
Milan Ćopić u Rusiji drži vojnu obuku jugoslovenskim revolucionarima, nakon čega se vraća u zemlju. On je predavao na Drugom kursu vojnih komandanata, u jugoslovenskom odeljenju, koje je organizovao Centralni jugoslovenski biro pri CK RKP(b) za jugoslovenske veterane ruske revolucije, koji su se vraćali u domovinu.[2]
Atentat na kralja Aleksandra[uredi | uredi izvor]
Nakon neuspelog komunističkog atentata na regenta Aleksandra, Ćopić je došao u Jugoslaviju 1922. godine da obavi atentat. Miroslav Krleža svedoči kako je Ćopić leta 1922. stigao u Beograd s nakanom da ubije kralja Aleksandra, istog dana kada je doputovala rumunska princeza Marija, koja se sutradan trebala udati za kralja Aleksandra.
Prema Krleži, Moša Pijade je odmah došao da nagovara Ćopića da odustane, rekavši da je to štetno za Partiju. Pošto je Milan bio fanatično odlučan, Pijade mu je ubacio u piće uspavljujuće sredstvo, te je ovaj prospavao kraljevsko venčanje. Milan se dugo nije mogao probuditi, te su morali sledećeg dana poslepodne pozvati liječnika, koji mu je ispumpao želudac i doveo ga u normalno stanje. Milan je uskoro posle ovog ponovno otputovao iz zemlje, u oktobru ili početkom novembra.[2]
Ilegalni rad po Evropi[uredi | uredi izvor]
Prema Ćopićevoj izjavi policiji, u Francuskoj je živio od 1922. do 1934. godine, u raznim gradovima. Novembra 1934. je preko Nemačke i Češke prešao u Poljsku. Na putu u Poljsku je bio pritvoren kraj Štutgarta na 23 dana, a u Moravskoj Ostrovi četiri dana. Ponovo je pritvoren u Poljskoj »radi prekršaja putničkih propisa«. Očak ocenjuje da njegova šetnja po Francuskoj, Poljskoj i Čehoslovačkoj, navodi na misao da je mogao biti poslan od Moskve (Kominterne ili NKVD) sa specijalnim zadatkom u Evropu. Njegov boravak u Francuskoj provjeravala je jugoslovenska ambasada u Parizu. Prema njihovim podacima, Ćopić je bio isteran jer je »imao više pasoša na razna imena«, između ostalih Josip Vinski i Milan Latković.[2]
Posle zatvora u Poljskoj uputio se u Varšavu da dobije u jugoslovenskoj ambasadi isprave, ali je odbijen. Zbog toga je otišao peške do Graca i tu se prijavio jugoslovenskom konzulu, koji mu je dao pasoš i 11 šilinga za put do Jugoslavije.[2]
Kratak povratak u zemlju[uredi | uredi izvor]
Milan Ćopić se vratio se u zemlju 20. septembra 1935. Godine. Neko vreme je boravio u Senju, te kod sestre u Sušaku, pod nadzorom policije, dok nije ponovo ilegalno napustio zemlju.[2] Iz Sušaka je krenuo pešice »jer nije imao sredstva za putovanje železnicom«, preko Beograda, Pančeva i Vršca. 22. februara 1936. prešao ilegalno je granice Rumunije, ali je uhapšen i osuđen na 16 dana zatvora, te vraćen u Jugoslaviju.
Nakon deportacije je od jugoslovenske policije tražio papire i dozvolu za trajni boravak u rodnom Senju. Čini se da je ovim uspeo da ubedi vlast u svoju »bezizlaznu situaciju«, pa mu općina plaća po 10 dinara za uzdržavanje, a mesna policija traži od uprave u Zagrebu da mu dopusti boravak gde traži. Nakon kraćeg boravka u Senju, Ćopić 5. juna 1936. ilegalno prelazi u Austriju, i ponovo biva uhapšen. Ovaj put policija ga zadržava pod neposrednom kontrolom u Zagrebu, ali on avgusta 1936. nestaje.[2]
Španski građanski rat[uredi | uredi izvor]
Dana 11. novembra 1936. godine stigao je preko Francuske u Španiju. O Milanovoj ulozi u Španskom građanskom ratu malo je poznato u jugoslovenskoj historiografiji. Milan "Marijan" Ćopić je bio poručnik Španske republikanske armije.[1] On je radio u Kontraobaveštajnom odeljenju i bio upravnik disciplinskog zatvora Internacionalnih brigada.[2] Brigade su držale sopstveni zatvor, prvo u Albasete, a 1938. godine je premešten u Kasteldefels kod Barcelone.[4] Zatvor Internacionalnih brigada je bio izuzet iz pravnog sistema španske republike i "jednom kada bi čovek dospeo tamo bio bio potpuno u njihovoj milosti".[4] Prema sećanju Josipa Lončarića, taj zatvor je po prezimenu Ćopić nazvan »Kopika«.[1]
Zatvorski režim je bio veoma surov, sa mnoštvom slučajeva torture i nasumičnih pogubljenja, usled čega su republikanske vlasti intervenisale. Godine 1938. Milan Ćopić je smenjen sa mesta upravnika zatvora. Iste godine je u Republici Španiji optužen za vansudske egzekucije i torturu, te osuđen na smrt.[5] No, kazna nikada nije izvršena (navodno zbog intevencije brata Vladimira, uticajnog u krugovima Kominterne).[6]
Smrt[uredi | uredi izvor]
Vrlo malo se zna o Milanovoj smrti. Prema zborniku sećanja španskih dobrovoljaca, umro je u nemačkom koncentracionom logoru 1941, nakon što je prethodno uhapšen u Francuskoj. Prema Nikoli Kovačeviću, Milan je iz Španije prešao u Belgiju, gde se, navodno, uključio u pokret otpora i 1941. poginuo u borbi protiv fašista.[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Ante Glavičić, Prilozi za biografiju Milana Ćopića
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r Ivan Očak, Milan Ćopić, prilog biografiji
- ^ a b v Ivan Očak, Povratnici iz Sovjetske Rusije u borbi za stvaranje ilegalnih komunističkih organizacija uoči Prvog kongresa SRPJ(k)[mrtva veza]
- ^ a b Comintern Army: The International Brigades and the Spanish Civil War, by R. Dan Richardson
- ^ THE INTERNATIONAL BRIGADES AT CASTELLDEFELS[mrtva veza]
- ^ Penchienati, Carlo (1965) “I giustiziati accusano. Brigate internazionali in Spagna” Arte della Stampa, pag. 154; Lladós, Josep and Mario Reyes, Mario (1997) “Le presó secreta de les brigades” pp. 48-55 de “El Temps” nº 667, 31-3-1997. Valencia, pages 52 and 53, and González Moreno-Navarro, Manuel (2009) “Las brigadas internacionales. Su paso por Catalunya (Guerra Civil Española 1936-1939)”. Promociones y Publicaciones Universitarias. Barcelona
