Pređi na sadržaj

Moriori

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Moriori
Zastava moriorskog naroda
Moriori sa kraja 19. veka
Ukupna populacija
oko 700
Regioni sa značajnom populacijom
Čatamska ostrva 36 (2013)
Severno ostrvo 354 (2013)
Južno ostrvo 348 (2013)
Australija nepoznato
Jezici
moriorski jezik, engleski, maorski
Religija
hrišćanstvo (ratana)
Srodne etničke grupe
Maori, ostali polinezijski narodi, austronezijski narodi

Moriori su starosedeoci Čatamskih ostrva u Tihom okeanu (Rēkohu na moriorskom, Wharekauri na maorskom). U vreme evropskog otkrića arhipelaga 1791. godine ih je bilo oko 1.000.[1] Bili su miroljubiv narod, a tokom 1830-ih skoro potpuno su ih istrebili maorski ratnici iz regiona Taranaki. Poslednji govornik moriorskog jezika bio je Hiravanu Tapu koji je preminuo u maju 1900.[2][3], a poslednji čistokrvni pripadnik naroda Tomi Solomon je umro 1933. godine.[4][5][6]

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Mapa Čatamskih ostrva
Moriorska rezbarija sa Čatamskih ostrva
Moriorska rezbarija 1900.

O poreklu Moriora postoji više teorija. Postoji mišljenje da su kulturno i jezički bili srodni Maorima Južnog ostrva.[7] Neki arheolozi misle da su Moriori polinežanski narod, potomci Maora koji su u 16. veku naselili Čatamska ostrva. Drugi smatraju da su se Moriori jezički i genetski razlikovali od Maora, te da uopšte nisu bili polinežanskog nego melanežanskog porekla.[8]

Moriori su živeli kao lovci-sakupljači i radi neobradive zemlje nisu poznavali zemljoradnju. Jeli su isključivo hranu morskog porekla, to jest ribe, morske lavove i mlade morske ptice. Od umetnosti je poznato samo da su rezbarili debla. Kastrirali su neke muške bebe da bi kontrolisali broj stanovnika.[9] Nisu poznavali ni praktikovali nasilje i rat.

Kontakt sa Evropljanima[uredi | uredi izvor]

Vilijam R. Broghton je 17. novembra 1791. godine kročio na tle ostrva koje je nazvao po svom brodu HMS Chatham i proglasio ih posedom Velike Britanije. Ostrva su postala centar aktivnosti kitolovaca, pa je od zaraznih bolesti tokom kontakta sa Evropljanima i Maorima umrlo 10% do 20% moriorske populacije.

Invazija Maora[uredi | uredi izvor]

Britanci su 1835. raselili Maore Ngati Mutunga i Ngati Tama iz regije Taranaki na Severnom ostrvu. Brigantin Lord Rodney, otet od Britanaca, stigao je 19. novembra pomenute godine na Čatamska ostrva. Na njemu je bilo 500 Maora snabdevenih puškama i sekirama sa rezervama od 78 tona krompira. Posle toga 5. decembra je doplovio još jedan brod iz kojeg se iskrcalo 400 Maora.

Maori, poznati kao okrutni ratnici i kanibali, napravili su pravi genocid nad miroljubivim golorukim Moriorima. Ritualno su ubili oko 10% populacije, nabijajući na kolac muškarce, žene i decu bez razlike i ostavljajući ih na plažama da danima umiru u velikim bolovima. Jeli su moriorska trupla i terali Moriore da mokre po svojim svetištima.[10] Zabranili su im da govore svojim jezikom i da se međusobno venčavaju, čime su se pobrinuli da izumru. Samo 101 Morior ostao je na ostrvima 1862. godine. Iste godine preživeli moriorski robovi su oslobođeni.[11]

Moriori danas[uredi | uredi izvor]

Moriorija (mešanog porekla) je prema popisu iz 2013. bilo 738 na Novom Zelandu, od toga 36 na Čatamskim ostrvima, 354 na Severnom ostrvu i 348 na Južnom ostrvu Novog Zelanda.[12]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ www.enciklopedija.hr, "Moriori", preuzeto 14. februara 2016.
  2. ^ www.teara.govt.nz, "Story: Tapu, Hirawanu", Enciklopedija Novog Zelanda, objavljeno 30. oktobra 2012., preuzeto 14. februara 2016.
  3. ^ www.jps.auckland.as.nz[mrtva veza], Alexander Shand, Journal of the Polynesian Society 3 (4): 187–198, decembar 1894., preuzeto 14. februara 2016.
  4. ^ Opšta enciklopedija Jugoslovenskog leksikografskog zavoda, tom 5 (L-Nigh), Zagreb 1979.. pp. 578.
  5. ^ www.teara.govt.nz, "Story: Solomon, Tommy", Enciklopedija Novog Zelanda, objavljeno 19. februara 2014., preuzeto 14. februara 2016.
  6. ^ christchurchcitylibraries.com, "The last of his race", preuzeto 14. februara 2016.
  7. ^ proleksis.lzmk.hr, "Moriori", objavljeno 22. juna 2012., preuzeto 14. februara 2016.
  8. ^ rsnz.natlib.govt.nz, "The Early History of the Morioris.", 1904., preuzeto 14. februara 2016.
  9. ^ www.teara.govt.nz, "Story: Moriori", Enciklopedija Novog Zelanda, objavljeno 13. jula 2012., preuzeto 14. februara 2016.
  10. ^ Diamond, Jared (1997). Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies. New York: W. W. Norton. pp. 53.
  11. ^ King, M. (2004). "Being Pakeha". Penguin. pp. 196.
  12. ^ "Moriori Population and Geography". Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. mart 2016) stats.govt.nz. Statistics New Zealand.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мориори&oldid=27817523”