Moric Buli

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Moric Buli
Datum rođenja(1876-08-26)26. avgust 1876.
Mesto rođenjaBeograd, Kneževina Srbija
Datum smrti23. avgust 1936.(1936-08-23) (59 god.)
Mesto smrtiBeograd, Kraljevina Jugoslavija

Moric Buli (Beograd, 26. avgust 1876 – Beograd, 23. avgust 1936) beogradski Sefard, srpski lekar, rezervni sanitetski potpukovnik, učesnik Balkanskih ratova od 1912. do 1913. godine i Prvog svetskog rata, osnovač prvog dispanzer za sifilis u Beogradu i idejni tvorac Dezinsekcionog zavoda  u Beogradu.[1]

Život i karijera[uredi | uredi izvor]

Rođen je 26. avgust 1876. godine u Beogradu u porodici Edija Bulija trgovca, bankara i poslanika Narodne skupštine. Detinjstvo je proveo u Beogradu u kome je završio i osnovno školovanje.[2]

Školovanje u inostranstvu[uredi | uredi izvor]

Moric je u Drezdenu i Lajpcigu završio srednju školu, a medicinu je studirao petnaest semestara na pet univerziteta u Nemačkoj i Švajcarskoj.[3] Specijalizaciju iz bakteriologije obavio je na Univerzitetu u Berlinu (Kohov institut), a doktorske studije okončao je sticanjem doktorata iz bakteriologije 1905. u Nemačkoj.[2]

Povratak u Srbiju i učešće u ratovima[uredi | uredi izvor]

U Kraljevinu Srbiju se vratio 1910. godine na poziv srpske vlade kako bi srpskoj zdravstvenoj službi kao iskusni bakteriolog pomogao u suzbijanju kuge koja je harala u selu Urovice u blizini blizini Obrenovca.

Iste godine kada je doputovao u Srbiju organizovao je bakteriološku službu u Beogradu, odnosno prvi stalni „Bakteriološki laboratorijum” u Beogradu. Pod upravom dr Morica Bulija (kao prvog srpskog bakteriologa) laboratorijum je radio do 1912. godine.[4]

Učešće u Balkanskim ratovima

U Balkanskim ratovima radio je u činu kapetana 2. kl. (u rezervni), kao lekar poljske bolnice Drinske divizije I poziva i lekar VII puka II poziva. Tokom ovih ratova za vreme opsade Jedrena 1912. godine vršio je epidemiološko izviđanje i istraživao uzroke pojave kolere u srpskoj turskoj i bugarskoj vojsci i potom u Kumanovu. Nakon što je utvrdio da su u pitanju slučajevi azijatske kolere, naredio je sprovođenje za to vreme najznačajnijih protivepidemijskih mere za njeno suzbijanje i sam spravio koleričnu vakcinu i izvršio uspešnu vakcinaciju lokalnih jedinica srpske vojske.[5]

Po završetku Prvog balkanskog rata bio je dodeljen Vojnoj bolnici u Beogradu kao bakteriolog.

Učestvovao je i u Drugom balkanskom ratu u kome je zarobljen u Đevđeliji, zajedno sa sa bolesnicima koje je lečio. Nakon pet dana oslobođen, od strane grčkih vojnika koji su potisnuli neprijatelje i zauzela Đevđeliju.

Učešće u Prvom svetskom ratu

U Prvom svetskom ratu u jesen 1914. i zimu 1915. godine učestvovao je u suzbijanju epidemije pegavog i povratnog tifusa kao pripadnik protivepidemijske službe Niša na mestu bolničkog bakteriolog u Vojnoj bolnici u Nišu i tom prilikom zapisao...ovim dvema zarazama (pegavi tifus i povratna groznica) palo je na žrtvu više od 100.000 ljudskih života...nažalost mnogi (lekari) nisu verovali u prenošenje ovih bolesti putem vašiju...“, apostrofirajći činjenicu da su ..veoma mali broj lekara... i apsolutno nemanje sredstava i aparata za dezinfekciju...bili defavorizujući faktori.[4]

U proleće 1915. godine upućen je u Beograd, u vojnu bolnicu pod upravom Američke misije, a potom i u Solun u kome je sarađivao je sa grčkim sanitetom na suzbijanju kuge.

Tokom povlačenja kroz Albaniju, iz Skadra je upućen na Cetinje, i učestvovao na suzbijanju slučajeva kolere.[6] Sa solunskog fronta upućen je kao lekar da na engleskom sanitetskom brodu „Devan“ leči evakuisane bolesmike. Nakon što se sa broda iskrcao u Brindiziju razboleo od upale pluća, zbog koje je upućen na lečenje u Švajcarsku.

Po izlečenju doputovao je na Krf na kome je otvorio bakteriološku laboratoriju i vojnu ambulantu za sifilis u zamku Ahileon, u selu Gasturi na ostrvu Krfu, koji su kao vojnu bolnicu koristile francuske i srpske trupe o čemu svedoči natpis posvećen srpskoj vojsci.[7]

Na kraju životnog puta[uredi | uredi izvor]

Preminuo je 23. avgusta 1936. godine u Beogradu u 59 godini života.[8] Sahranjen je u porodičnoj grobnici na Sefardskom groblju, preko puta Novog groblja u Grobljanskoj, danas Ruzveltovoj ulici. [9][10]  

Delo[uredi | uredi izvor]

Posebno je proučavao azijatsku koleru i kugu. Bio je saradnik profesora Vasermana, kao i Hendela u Carskom zdravstvenom zavodu (1909-1910). U ovom ratu samoinicijativno je započeo vakcinisanje srpskih vojnika protiv kolere vakcinama dobijenim od grčkog saniteta.

Pred Prvi svetski rat bio je na dvomesečnom studijskom putovanju u Beču. Po povratku, osnovao je u Beogradu prvi dispanzer za sifilis i uveo Vasermanovu metodu u dijagnostiku. U ovom periodu sarađivao je, u Seresu kraj Soluna, sa dr Hiršfeldom.[11]

Posle rata zalagao se za izgradnju savremenog vodovoda u Beogradu. Na osnovu njegovih uputstava izgrađen je Dezinfekcioni zavod u Beogradu.[1]

Na  osnovu  njegovih  uputstava i nacrta izgrađen  je Dezinsekcioni zavod  u Beogradu, koji se po svojoj  uređenosti  ubrajao  u  red   najmodernijih  dezinsekcionih  zavoda  u Evropi.[1]

Bibliografija[uredi | uredi izvor]

  • Moja bakteriološka iskustva u ratovima 1912–1918, Istorija srpskog vojnog saniteta. Naše sanitetsko iskustvo, (prir. M. Jovanović, M. Perišić), Beograd 1992, 515-523.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Vladimir Stanojević, Istorija srpskog vojnog saniteta. Naše sanitetsko iskustvo, Beograd 1992, 515-523;
  • B. Pavlović, Moric Buli, Srpski biografski rečnik, 1, Novi Sad 2004, 883.
  • Aleksandar Nedok, Personalna istorija srpskog vojnog saniteta 1836–1918, neobjavljeni podaci (rukopis kod autora).
  • Vladimir Stanojević: Istorija zdravstvene službe u Srbiji, Rukopisno odeljenje SANU, Beograd, 13339, 401.

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Rožman, Milica. „Vizuelna kultura i privatni identitet porodice Buli” (PDF). Pristupljeno 6. 8. 2022. 
  2. ^ a b Gaon, Aleksandar. „Buli, Moric, lekar, sanitetski pukovnik. U: Znameniti jevreji Srbije, Biografski leksikon” (PDF). Pristupljeno 5. 8. 2022. 
  3. ^ Trgovčević, Ljubinka (2003). Planirana elita: o studentima iz Srbije na evropskim univerzitetima u 19. veku (na jeziku: srpski). Istorijski institut. ISBN 978-86-7743-040-5. 
  4. ^ a b Moric Bulić, Moja bakteriološka iskustva u ratovima 1912–1918, Istorija srpskog vojnog saniteta. Naše sanitetsko iskustvo, (prir. M. Jovanović, M. Perišić), Beograd 1992, 515-523.
  5. ^ Rudić, Srđan; Milkić, Miljan (2013-06-01). Balkanski ratovi 1912-1913 : Nova viđenja i tumačenja: = The Balkan Wars 1912/1913 : New Views and Interpretations (na jeziku: srpski). Istorijski institut & Institut za strategijska istrazivanja. ISBN 978-86-7743-103-7. 
  6. ^ Aleksandar S. Nedok, Povlačenje srpske vojske ka albanskom primorju i njena evakuacija na Krf 1915/1915, Beograd 2006, 97;
  7. ^ „Ahilion palata na Krfu”. Nikana.gr (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-08-06. 
  8. ^ Anonim, Umro je dr Moric Buli, Politika 24.08.1936, 10.
  9. ^ Rajner, Mirjam, Jevrejska groblja u Beogradu, Jevrejski istorijski muzej Zbornik 6, Beograd, 1992
  10. ^ „JEVREJI U BEOGRADU” (PDF). web.archive.org. Arhivirano iz originala 12. 09. 2014. g. Pristupljeno 2022-08-06. 
  11. ^ Grupa autora, Zarazne bolesti i rad srpskog vojnog saniteta na njihovoj prevenciji i lečenju na Solunskom frontu 1917-1918. godine, VSP, 2008, 65, 59;
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мориц_Були&oldid=27781889”