Novak Belocrkvić

Novak Belocrkvić (umro 1398. godine) je bio srpski vojvoda, vladar Hvosna i Toplice. Poznat je po pobuni protiv Stefana Lazarevića koju je 1398. godine predvodio zajedno sa Nikolom Zojićem. Pobuna je završena neuspehom, a Belocrkvić je pogubljen.

Biografija

Najznačajniji izvor koji pominje ustanak iz 1398. godine je Žitije despota Stefana od Konstantina Filozofa. Nakon Kosovske bitke, Stefan Lazarević se povukao u matične zemlje gde je pokušavao da učvrsti vlast. Sprovodio je politku smanjivanja lične vlasti krupnih velikaša koji su razmišljali da se okoriste neprilikama nakon bitke i da se osamostale. Vlastela je nastojala da se oslobodi mladog vladara i da se potčini neposredno Turcima, čime bi povećala svoju moć i uticaj. Predvodnici pobunjenika 1398. godine su, prema Konstantinu Filozofu, su Novak Belocrkvić i Nikola Zojić, obojica sa titulama vojvoda. Na osnovu jedne povelje manastiru Hilandaru iz 1400. godine saznajemo da su se posedi Novaka Belocrkvića nalazili u dolini Toplice i na Hvosnu. U dolini Toplice držao je oblasti oko Bele Crkve (današnja Kuršumlija). Pominje se naselje Crkolez koje se nalazi na oko 20 kilometara severozapadno od Peći. Ovo je jedino poznato mesto u Hvosnu koje je Novak držao. Do Maričke bitke bilo je u rukama Vukašina Mrnjavčevića, posle toga nakratko u državi Miloša Povika, pa Nikole Altomanovića. Nakon rasapa Nikole Altomanovića, ova oblast ulazi u sastav države kneza Lazara. Vuk Branković se posle 1389. godine širi na ove krajeve te je moguće da je Novak prihvatio njegovu vlast iako o tome nema podataka u istorijskim izvorima – Konstantin Filozof izričito navodi da je Novak priznavao vazalan odnos prema Stefanu Lazareviću.

Stefanova država je sredinom poslednje decenije 14. veka bila u opasnosti od ugarskog kralja Žigmunda. Stefanu je zbog toga bila potrebna unutrašnja stabilnost, odnosno podrška vlastele. Cilj vlastele bio je da se osamostali, odnosno potčini neposredno Bajazitu. Konstantin piše da je 1398. godine pobunu podigla vlastela koju je još Stefanov otac bacio pod noge. Imenuje Novaka Belocrkvića i Nikolu Zojića kao predvodnike pobunjenika, sa „drugim nekim“ čija imena ne navodi. Stefanov biograf piše da su pobunjenici izmislili mnoge krivice Stefana koje su nameravali da iznesu pred Bajazita; između ostalog ga optužuju za saradnju sa Ugarima. Konstantin Filozof ovde pominje i treću ličnost pobune, Mihaila. Konstantin Filozof ne navodi titulu Mihaila niti ga povezuje sa kasnijim vojvodom Mihailom koga u žitiju pominje 1413. godine. Po izbijanju pobune našao se u krugu zaverenika. Poveren mu je zadatak da Bajazitu prenese glasine o navodnoj Stefanovoj izdaji. Međutim, Mihailo „uvek blagorodan i veran Stefanu“, se u odsudnom trenutku okreće protiv zaverenika i javlja Stefanu o pobuni. Novak Belocrkvić je pozvan od strane Stefana da izađe na njegov dvor. Pošto nije znao da je pobuna otkrivena, Belocrkvić se odazvao pozivu. Stefan ga je pogubio.

Gušenjem pobune iz 1398. godine Stefan je zaustavio proces političke decentralizacije svoje države. Ostala vlastela verovatno mu se predala bez borbe. Time je Stefan i učvrstio svoju vlast. Na sastanku sa Bajazitom 1398. godine, turski sultan savetuje mladog vladara da pobije krupnu i uzdigne sitnu vlastelu i tako učvrsti vlast u svojoj državi (Konstantin Filozof). Stefan je gušenjem pobune sprečio unutrašnje nemire za duži period. Sledeći put se za učvršćenje vlasti morao boriti tek 1409. godine.

Vidi još

• Nikola Zojić

Izvori

• M. Šuica, Nemirno doba srpskog srednjeg veka, vlastela srpskih oblasnih gospodara, Beograd (2000)
• Istorija srpskog naroda 2, grupa autora, Srpska književna zadruga, Beograd (1982)
• Konstantin Filozof, „Žitije despota Stefana Lazarevića“