Природна историја Индија
| Prirodna istorija Indija | |
|---|---|
 Naslovna strana knjige. | |
| Nastanak i sadržaj | |
| Orig. naslov | Sumario de la natural historia de las Indias (španski) |
| Autor | Gonzalo Fernandez de Ovijedo |
| Zemlja |  Španija |
| Jezik | španski |
| Žanr / vrsta dela | istorija, biologija |
| Izdavanje | |
| Datum | 1526. |
| Broj stranica | 121 |
Prirodna istorija Indija[a] (šp. De Ia natural historia de las lndias), poznata i pod naslovom Kratka prirodna istorija Indija (šp. Sumario de la natural historia de las Indias), knjiga španskog istoričara Gonzala Fernandeza de Ovijeda, objavljena 1526. godine.[1][2]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Gonzalo Fernandez de Ovijedo prvi put je došao u Ameriku 1514. godine kao kolonijalni činovnik i sa prekidima, ostao je tu više od pola veka, do svoje smrti u Santo Domingu 1557. godine. Njegova prva naučna knjiga, Prirodna istorija Indija, napisana je kao izveštaj španskom vladaru, Karlu V, o raznim stvarima koje je pisac video i koje se mogu naći u Zapadnoj Indiji.[2]
Tema[uredi | uredi izvor]
Ova knjiga, objavljena u Toledu 1526. godine, bavila se florom, faunom i geografijom Kariba, pre svega Hispanjole, i Tijera Firme. U jednom poglavlju pisac opisuje običaje i folklor domorodaca, pokazujući malo poštovanja prema njihovoj ljudskosti ili sposobnostima.[1]
Sadržaj[uredi | uredi izvor]
Uvod[uredi | uredi izvor]
Uvod dela počinje posvetom španskom vladaru Karlu V. Autor navodi da je ovo kratko delo sastavio u Španiji po sećanju, kao izveštaj za kralja i sažetak svog znatno obimnijeg dela, Opšta istorija Indija, koje je već napisano, ali mu je rukopis ostao kod kuće u Santo Domingu na Hispanjoli. Takođe, autor iznosi tvrdnju da je otkriće Zapadne Indije donelo velike koristi, a da one koji tvrde suprotno ne smatra pravim Špancima ni pravim hrišćanima, što je moguća aluzija na kampanju protiv zloupotrebe Indijanaca od strane kolonista, koju je u to vreme vodio Bartolomeo de las Kazas.[2]
Opis putovanja u Zapadnu Indiju[uredi | uredi izvor]
U prvom poglavlju autor navodi da prosečno putovanje od Sanlukara u Španiji do Santo Dominga u Zapadnoj Indiji, sa iskusnim navigatorom, traje od 35 do 40 dana (7 dana do Kanarskih ostrva, još 25 dana do Malih Antila, i još nekoliko dana do Hispanjole), dok povratno putovanje traje duže, obično oko 50 dana, iako ga je moguće obaviti i za samo 25 dana pod izuzetno povoljnim okolnostima.[3]
Opis Hispanjole[uredi | uredi izvor]
Kolonija i prirodna bogatstva[uredi | uredi izvor]
Poglavlja 2-7. sadrže opis ostrva Hispanjola (Haiti). Autor navodi da su u vreme otkrića na ostrvu živeli Indijanci, kojima su vladala dvojica kraljeva, Kaonabo i Gvarioneks, posle kojih je vladala kraljica Anakaona. Iako odbija da govori o razlozima nestanka Indijanaca, priznaje da ih je ostalo veoma malo, a da ni hrišćana nema dovoljno, pošto u kolonije većinom dolaze mladi ljudi i avanturisti, željni brzog bogaćenja, koji se na zadržavaju na Hispanjoli nego nastavljaju dalje u potrazi za novim zemljama i bogatstvom, u čemu se većina brzo razočara.[4]
Što se prirodnih bogatstava tiče, autor navodi da Hispanjola ne zaostaje za Engleskom ili Sicilijom, navodeći rudnike zlata, gajenje šećerne trske (donete sa Kanarskih ostrva) i pamuka (koji raste u divljini) kao glavne izvore prihoda. Kulture prenete iz Španije (povrće, vinova loza, smokve, agrumi) uspevaju odlično, iako se mali broj kolonista bavi poljoprivredom, pošto trgovina, traženje zlata i lov na bisere brže donose prihode. Na ostrvu nije bilo četvoronožnih životinja izuzev dve vrste glodara (koje su domoroci zvali hutija i kori), ali su se goveda, ovce i svinje donete iz Evrope namnožile u hiljadama, a deo svinja i goveda je pobegao i namnožio se u divljini, kao i veliki broj pasa i mačaka. [4]
Glavni grad ostrva, Santo Domingo, ima oko 700 stanovnika. Grad ima kamene kuće i široke, ravne, planski postavljene ulice, odličnu luku na ušću reke Ozama, tvrđavu, guvernerovu palatu i katedralu koje su još u izgradnji, tri manastira i bolnicu za siromašne.[4]
Domoroci i njihova hrana[uredi | uredi izvor]
Indijanci Hispanjole su nešto sitniji od Španaca, svetlo smeđe kože, širokog čela i ravne crne kose, bez brade i gotovo bez dlaka na telu. Oba pola idu bez odeće, izuzev malog komada pamučnog platna, širine jedne šake, koje pokriva genitalije. Indijanci se hrane hlebom od kukuruza (koji nazivaju maiz, reč koja je ostala kao naziv za kukuruz u engleskom jeziku) i kasave, koja je koren manioke (koju Indijanci nazivaju juka). Kukuruz se seje na ugaru (spaljenoj zemlji) uz pomoć zašiljenog štapa i sazreva za 4 meseca, ali trpi veliku štetu od papagaja, divljih svinja i majmuna (samo na kontinentu), pa ga deca čuvaju sve do berbe. Prinos kukuruza sa 1 fanege zemlje (0.66 hektara) nije prelazio 20-80 fanega kukuruza (1 fanega je 55,5 litara). Na ostrvima se jede pečen, a na kopnu (u Tijera Firme) se melje u kamenom avanu i meša sa vodom, pa se testo zamota u lišće i peče na žaru. Juka se seje tako što se stabljika biljke izlomi na delove dužine dva pedlja, koji se zabadaju u prethodno spaljenu zemlju, gde puste konjenje za nekoliko dana, a sazreva za 10-12 meseci. Jestivi koren juke liči na veliku šargarepu i iznutra je beo. Pre upotrebe koren se iseče na sitne delove, koji se stave u vreću koja se uvrće sve dok se ne iscedi sav sok, koji je smrtonosni otrov. Ostatak se mesi i peče u glinenim sudovima, a kasava hleb može ostati svež i do godinu dana. Sok kasave, koji je otrovan, se prokuva više puta i ostavi da stoji nekoliko dana, posle čega postaje sladak i koristi se kao med. Kasnije se ponovo prokuva i ostavi napolju nekoliko dana, posle čega se ukiseli i koristi kao sirće. Otrovna vrsta juke raste samo na ostrvima; juka koja raste na kontinentu nije otrovna, i jede se cela, pečena na žaru.[4]
Osim hlebom, Indijanci se hrane ribom i mesom hutija (koje su slične pacovima) i korija (koje su kao mali zečevi) i igiuana, koje Ovijedo detaljno opisuje. Iguane su veće od zeca i strašne na izgled (Ovijedo ih naziva zmijama sa 4 noge i šiljcima duž leđa), ali sasvim bezopasne, a meso im je slično ili bolje od zečetine, jedino je štetno za bolesne od sifilisa.[4]
Domaće voćke, biljke, ptice i ribe na ostrvu iste su kao i na kopnu, jedino što na ostrvu ima znatno manje ptica nego u drugim krajevima Zapadne Indije i Tijera Firme..[4]
Opis Kube i drugih ostrva[uredi | uredi izvor]
Osma glava opisuje ostrva Kubu, Porto Riko i Jamajku kao u mnogome slična Hispanjoli u pogledu prirodnih bogatstava i kolonizcije. Kao osobenosti Kube Ovijedo navodi jednu dolinu punu savršeno okruglih kamenih lopti raznih veličina, koje smatra čudom prirode, kao i jednu planinu blizu mora, iz koje izvire katran koristan za premazivanje brodova. Takođe opisuje kako Indijanci sa Kube pripitomljavaju i gaje veoma ukusne male golubove, love ribu i kornjače uz pomoć riba prilepuša privezanih užetom i love divlje guske uz pomoć velikih šupljih tikava, koje puste u vodu među ptice, a zatim se podvuku pod jednu od njih i uvlače pod vodu guske koje slete na nju.[5]
Opis Srednje i Južne Amerike[uredi | uredi izvor]
Deveta i deseta glava opisuju Indijance Tijera Firme, odnosno južnog dela Srednje i severnog dela Južne Amerike.[6]
Opisi životinja[uredi | uredi izvor]
Poglavlja 11-27. opisuju sisare Novog sveta, poglavlja 28-48. ptice, poglavlja 49-53. insekte, a poglavlja 54-61. gmizavce, pauke i žabe.[7]
Opisi biljaka[uredi | uredi izvor]
Poglavlja 62-80. opisuju biljke Novog sveta.[8]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ U naslovu ove knjige, kao i u daljem tekstu, pod Indijom se podrazumeva Zapadna Indija, uobičajeni španski naziv za Karipska ostrva, kao i obližnje kopno Srednje i Južne Amerike.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Bedini, Silvio A., ur. (1992). The Christopher Columbus encyclopedia. Basingstoke, Hants: Macmillan. str. 528—529. ISBN 978-0-333-55899-7.
- ^ a b v FERNANDEZ DE OVIEDO, GONZALO (1959). NATURAL HISTORY OF THE WEST INDIES. Prevod: STOUDEMIRE, STERLING A. CHAPEL HILL: THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA PRESS. str. 2—5.
- ^ FERNANDEZ DE OVIEDO, GONZALO (1959). NATURAL HISTORY OF THE WEST INDIES. Prevod: STOUDEMIRE, STERLING A. CHAPEL HILL: THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA PRESS. str. 7—8.
- ^ a b v g d đ FERNANDEZ DE OVIEDO, GONZALO (1959). NATURAL HISTORY OF THE WEST INDIES. Prevod: STOUDEMIRE, STERLING A. CHAPEL HILL: THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA PRESS. str. 8—19.
- ^ FERNANDEZ DE OVIEDO, GONZALO (1959). NATURAL HISTORY OF THE WEST INDIES. Prevod: STOUDEMIRE, STERLING A. CHAPEL HILL: THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA PRESS. str. 19—23.
- ^ FERNANDEZ DE OVIEDO, GONZALO (1959). NATURAL HISTORY OF THE WEST INDIES. Prevod: STOUDEMIRE, STERLING A. CHAPEL HILL: THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA PRESS. str. 23—45.
- ^ FERNANDEZ DE OVIEDO, GONZALO (1959). NATURAL HISTORY OF THE WEST INDIES. Prevod: STOUDEMIRE, STERLING A. CHAPEL HILL: THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA PRESS. str. 45—79.
- ^ FERNANDEZ DE OVIEDO, GONZALO (1959). NATURAL HISTORY OF THE WEST INDIES. Prevod: STOUDEMIRE, STERLING A. CHAPEL HILL: THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINA PRESS. str. 79—103.