присвајање (умјетност)

aproprijacija (prisvajanje u umjetnosti), upotreba već postojećih predmeta, skulptura ili slika sa vrlo malo transformacije. Kao umjetnička strategija, svjesno pozajmljivanje, kopiranje i intervencija već postojećih slika, objekata i ideja. To je praksa koja se često povezuje sa kritikom pojmova originalnosti i autentičnosti, centralnih za neke definicije umjetnosti. Rolan Bartov esej „Smrt autora” iz 1968. podstakao je ideju da je originalnost ionako nemoguća i da je sve što se moglo učiniti jeste da se preurede postojeći simboli. U izvijesnoj mjeri istorija umjetnosti to podržava u tome što se čak i najinovativnijim umjetnicima obično može pokazati da su pozajmili slike od svojih prethodnika. Treba samo pomisliti na Maneovo „prisvajanje” Đorđonea, Ticijana i Velaskeza (Doručak na travi, Olimpija, itd). Međutim, to pitanje dobija daleko radikalniji zaokret početkom 20. vijeka, sa kolažom i redimejdom Marsela Dišana. Otada se može pratiti istorija umjetnosti prisvajanja u fotomontažama Hartfilda i određenim Pikasovim skulpturama. Čak i ovdje, međutim, poenta je bila način na koji je transformisan identitet slike ili objekta.

Upravo je sa neodadom i pop-artom praksa prisvajanja postala centralna, a dio izazova koji su ovi pokreti predstavljali ležao je u nedoumici koliko je umjetnik zaista doprinosio konačnom rezultatu. Raušenbergov prekrivač za krevet poprskan farbom ili slikarske rekreacije meta i američkih zastava Džaspera Džonsa i dalje su nosile tragove tradicionalne umjetničke aktivnosti, ali kada je usvojena bezlična faktura masovne proizvodnje stvar je postala daleko problematičnija. Gledajući unazad, mogu se napraviti korisne razlike. U slučaju Liktenstajnovih slika inspirisanih stripovima, poređenje sa originalnim izvorima pokazuje da je umjetnik uvijek donosio sopstvene odluke na osnovu kriterijuma dizajna u finalnoj slici, obično smanjujući narativne informacije radi vizuelnog uticaja. Vorhol se, s druge strane, oslanjao na akcidente procesa da bi djelu dao neku vrstu razlike od njegovog izvora, tako da su njegovi postupci težili da budu bliže potpunom prisvajanju. Netransformisana upotreba materijala koju sprovode minimalisti, posebno Karl Andre, podstakla je pažnju na ranije neprimijećene aspekte tih materijala. Sedamdesetih godina prošlog vijeka fotorealisti su predstavili svoje izvore netransformisane osim kroz razmjere (proporcije) i upotrijebljeni medijum. Noviji primjeri prisvajanja su fotografije Ričarda Prinsa, naime, neposredne fotografije reklama. Ričard Prins je imao i sudski spor zbog plagijata sa originalnim fotografom reklama za cigarete Marlboro na kojima su prikazani kauboji. Međutim, mnogo problematičnije za mnoge, zbog umjetničke vrijednosti izvornog materijala, bile su fotografske kopije Šeri Levin poštovanih fotografa kao što je Volker Evans.

Umjetnost prisvajanja bila je predmet uticajne izložbe pod nazivom Pictures (Slike), koju je organizovao kritičar Daglas Krimp u Umjetničkom prostoru (Artists’ Space) u Njujorku 1977. godine. Krimp je tvrdio da je elektronska i mehanička reprodukcija dovela do situacije u kojoj imamo „beskonačnost nerazlučivih kopija, a pojam originala je izgubljen”. On je ovdje dalje razvijao argumente koje je 1930-ih izneo Valter Benjamin u svom eseju Umjetničko djelo u doba tehničke reprodukcije. Od 1980-ih, interesovanje umjetnika za konzumerizam je takođe rezultiralo praksama poput Silvi Fleuri, koja pretvara kupovinu luksuzne robe u umjetničku formu, ili ekstravagantne skulpture inspirisane konzumerskim proizvodima Džefa Kunsa. Ponekad umjetnost prisvajanja uključuje značajan stepen zanatstva. Slike Glena Brauna pedantno prikazuju u potpuno plošnoj boji simulacije izmučene površine fakturno bogatih djela umjetnika kao što su Karel Apel i Frank Auerbah.

Na kraju krajeva, potpuno prisvajanje je isto toliko mit koliko i potpuna originalnost. Da bi se signalizirao umjetnički status objekta ili slike, mora se izvesti neka vrsta procedure koja je očigledna čulima posmatrača, čak i ako je to samo dodavanje etikete ili promjena konteksta. Čak je i Dišanova Fontana postavljena da leži horizontalno i potpisana, što je već originalna intervencija. Ako bi bilo koje djelo bilo čisto prisvajanje, ne bi postojao način da ga bilo ko osim umjetnika (sa)zna. Čak i čin imenovanja ili pokazivanja uključuje neku vrstu promjene u percepciji. Ideja prisvajanja je bila najinteresantnija kada je radila protiv dominantne umjetničke ortodoksije, kao u slučaju djela Dišana, Varhola ili Marsela Brodtijersa, prije nego se konačno transformisala u akademsku ili dogmu tržišta umjetnosti.

Vidi još

• redimejd
• umjetnička intervencija
• asamblaž
• kolaž
• konceptualna umjetnost
• dekolaž
• nađeni predmet
• novi dadaizam
• novi realizam
• kulturna aproprijacija
• postmoderna umjetnost

Literatura

• R. Barthes, Image–Music–Text (1977)
• D. Crimp, ‘About Pictures’, Flash Art (March–April 1979)

Spoljašnje veze

• Glosarij MOMA-e, vidi pod Appropriation
• Glosarij Galerije Tejt — Appropriation
• Re-kontekstualizacija komercijalizma u umjetnost: Ričard Prinsove „Serije kauboja”
• Od redimejda do digitalne kopije : aproprijacija kao stvaralačka procedura u umetnosti 20. veka (Disertacija, Dejan S. Sretenović, Filozofski fakultet u Beogradu, 20-11-2012)
• Aproprijacija kao metod umetničkog izražavanja — digitalni kolaži (Doktorska disertacija, Vladimir N. Milanović, Fakultet likovnih umetnosti u Beogradu, 05-09-2014)