Profesionalna astma

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Profesionalna astma
Klasifikacija i spoljašnji resursi
Specijalnostpulmonologija, Imunologija
MKB-10J45
MKB-9-CM493
OMIM600807
DiseasesDB7580
MedlinePlus000141
eMedicinearticle/806890
Patient UK[https://patient.info/doctor/occupational-asthma occupational-asthma Profesionalna astma]
MeSHallergy&field=entry#TreeC08.127.108 C08.127.108

Profesionalna astma reverzibilna je opstrukcija disajnih puteva koja se razvija mesecima i godinama nakon senzibilizacije na alergene koji se susreću u radnoj sredini obolele osobe. Sa primenom novih materijala i procesa proizvodnje bolest je u neprestanom porastu, jer je i sve veća lista opisanih organskih i neorganskih supstanci,[2] kao uzročnika profesionalne astme.[3]

Klinički znaci su dispneja, piskanje u plućima, kašalj, sa ili bez simptomi alergije gornjih disajnih puteva.

Dijagnoza se zasniva na profesionalnoj anamnezi koja se vremenski podudara sa radnim aktivnostima, fizičkom pregledu, procenu radnih aktivnosti, detekciji alergena iz radne sredine, kožnim alergijskim testovima i bronhoprovokacijskim testovima na alergene sa radnog mesta.[4]

Terapija podrazumijeva uklanjanje obolele osobe iz radne sredine u kojoj je bila izložena provocirajućim alergenima, i primenu antiastmatika.[5]

Opšte informacije[uredi | uredi izvor]

Kada dođe do napada astme, sluzokoža vazdušnih puteva otiče i mišići koji okružuju disajne puteve se aktiviraju. Ovo čini disajne puteve užim i smanjuje količinu vazduha koja može kroz njih da prođe.[6]

Astma povezana sa radom uključuje dve različite kategorije:[7]

Profesionalna astma

Profesionalna astma podrazumeva razvoj astme na radnom mestu ili neposredno nakon rada (kasna reakcija) u organizmu radnika koji ranije nisu imali astmu. Izazvana je izlaganjem u radnom okruženju prašini, parama ili isparenjima u vazduhu, kod radnika sa ili bez već postojeće astme.[7]

Astma pogoršana na radu

Astma pogoršana na radu je postojeća ili slučajna novonastala astma kod odraslih, koju pogoršavaju nespecifični faktori na radnom mestu, kao što su hladnoća, suv vazduh, napor, prašina i isparenja.[7]

Simptomi astme povezane sa radom javljaju se nekoliko meseci ili godina od senzibilizacije na alergene sa kojima osoba dolazi u dodir na radnom mestu. Jedanput senzibilisan radnik vremenom počinje da reaguje i na niže koncentracije alergena od onih na koje je prvobitno reagovao.

Profesionalna astma se razlikuje od neprofesionalne astme i smatra se kliničkaim ili supkliničkim oblikom astma, koja se pogoršava na radnom mestu pod uticajem supstanci koje nadražuju pluća (npr prašina i gasovi). Astma koja se pogoršava na radnom mesta, mnogo je češća nego profesionalna astma, ik smatra se blažim oblikom, jer se obično poboljšava kad se smanji ekspozicija i primeni odgovarajuća terapija za astmu. Ona ima bolju prognozu i ne zahteva isti nivo kliničke obrade na specifične alergene (okidače astme).[8]

Nekoliko drugih bolesti opstrukcija disajnih puteva uzrokovanih udisanjem alergena na radnom mesta može se odvojiti od profesionalne astme i astme koja se pogoršava na radnom mjestu.

Kod sindroma reaktivne disfunkcije bronha, koji je nealergijski, osobe s negativnom anamnezom na astmu razvijaju trajnu, reverzibilnu opstrukciju disajnih puteva nakon akutne pretjrane ekspozicije prašini, dimu ili gasu. Zapaljenjski proces u disajnim putevima traju i nakon uklanjanja akutnog iritansa pa se ovaj sindrom ne može jasno odvojiti od astme.

Kod reaktivnog sindroma gornjih disajnih puteva (nazalni, faringealni), simptomi nadražaja sluzokože se razvijaju nakon akutne ili ponovljene ekspozicije inhalacionim iritansima.

Disfunkcija glasnica povezana s iritansima može oponašati astmu jer dolazi do nenormalne apozicije i zatvaranja glasnica, posebno u inspiriju, a javlja se poslije akutne inhalacije iritansa.

Kod industrijskog bronhitisa (kronični bronhitis uzrokovan iritansima), upala bronha uzrokuje kašalj nakon akutne ili kronične ekspozicije inhalacijskim iritansima.

Kod obliteracijskog bronhiolitisa (proliferativnog ili konstriktivnog), oštećenje bronhiola nastaje nakon akutne ekspozicije inhalacijskim gasovima (npr amonijev anhidrit). Konstriktivni oblik je češći a može ali i ne mora biti udružen s drugim oblicima difuznog oštećenja pluća.

Epidemiologija[uredi | uredi izvor]

Profesionalna astma je jedno od najčešćih profesionalnih bolesti i najčešći oblik profesionalnih plućnih bolesti u razvijenim zemljama sveta. Incidencija profesionalne astme varira na globalnom nivou u zavisnosti od vrste industrije i vrste uzročnika.

Samo se u Sjedinjenim Američkim Državama procenjuje se da je 5 do 15%, od ukupnog broja slučajeva astme kod odraslih, uzrokovano izloženošću uzročnicima astme u radnom okruženju.  

Oko 20% zaposlenih sa profesionalnom astmom mogu imati egzacerbacije zbog izloženosti ili uslova u radnom okruženju.  

Faktori rizika[uredi | uredi izvor]

Smog je jedan od najčeščih faktora rizika

U najčešće faktore rizika za pojavu profesionalne astme spadaju:

  • genetska predispozicija,
  • smog,
  • atopija,
  • učestalost i intenzitet izlaganja,
  • preosetljivost na specifične sveprisutnije alergene,
  • zapaljenje nosnih puteva,

Profesije u opasnosti[uredi | uredi izvor]

Svaka profesija može biti izložena riziku od profesionalne astme. Međutim, rad u određenim industrijama predstavlja veći rizik. To uključuje:[9]

  • farmaceutsku industriju,
  • kozmetičku industriju (uključujući i korisnike kozmetike: berbere i tehničari za nokte od šelaka),
  • industriju hranu (npr prerađivače morske hrane, pekare i mlinare),
  • građevinsku industriju,
  • zdravstvenu zaštitu,
  • rukovanje elektronikom,
  • čišćenje,
  • veterinu,
  • rukovanje životinjama,
  • tekstilnu industriju,
  • drvnu industriju (npr stolari i lakireri),
  • hemijsku industriju
  • metalnu industriju (npr zavarivači i rafineri),
  • industriju plastiku,
  • industriju boje u spreju,
  • šumsku industriju.    

Etiologija[uredi | uredi izvor]

Profesionalnu astmu uzrokuju imuni i neimuni mehanizmi.

Imuni mehanizmi

U imune mehanizme spadaju hipersenzitivnost na alergene iz radne sredine posredovani imunoglobulinom E (IgE) - tipom antitela (imunoglobulinski izotip), koji je pronađen samo kod sisara i anti-IgE antitelom protiv imunoglobulina E. Do sada je otkriveno na stotine profesionalnih alergena, počevši od niskomolekularnih jedinjenja pa do velikih proteina. Primeri su: prašina žitarica, proteolitički enzimi za proizvodnju deterdženata, drvo crvenog cedra, izocijanati, formalin (retko), antibiotici (npr ampicilin, spiramicin), epoksidne smole i čaj.

Neimuni zapaljenjski mehanizmi

Neimunološki zapaljenjski mehanizmi, odgovorni su za profesionalne bolesti disajnih putova, uzrokujući direktnu iritaciju respiratornog epitela i sluzokože gornjih disajnih puteva.

Vrste[uredi | uredi izvor]

Profesionalna astma se može podeliti na:

Profesionalna astma izazvana senzibilizatorima

Ovu vrstu astme karakteriše period latencije između prvog izlaganja respiratornom senzibilizatoru na poslu i prve prezentacije imunološki posredovanih simptoma.

Profesionalna astma izazvana iritantima

Ova vrsta astme obično počinje u roku od nekoliko sati nakon izlaganja nadražujućem gasu, dimu ili pari visokog intenziteta na poslu. 3

Klinička slika[uredi | uredi izvor]

Simptomi i zaci koji karakterišu kliničku sliku profesionalne astme su:

  • osećaj nedostatka vazduha,
  • stezanje u grudima,
  • piskanje u plućima,
  • kašalj, često sa simptomima nadražaja gornjih disajnih putova kao što su: kijanje, sekrecija iz nosa i suzenje.

Simptomi gornjih disajnih puteva i konjunktiva mogu prethoditi tipičnim simptomima astme mesecima ili godinama, pre potpunog razvoja astme. Iako se simptomi mogu razviti za vreme radnog vremena, ipak se oni češće javljaju nakon izlaganja specifičnoj prašini ili isparenju, odnosno nekoliko sati nakon što radnik napusti radno mesto, tako da većina radnika ne uočava povezanost između bolesti i radnog mesta.

Kod nekih pacijenata noćno piskanje može biti jedini simptom, ili se simptomi javljaju vikendom ili na godišnjem odmoru, iako su u slučaju dužeg ili gotovo stalnog izlaganja povremene egzacerbacije i poboljšanja manje očigledne.

Dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Dijagnoza astme koja se zavisi od pravovremenog prepoznavanja veze između alergena sa radnog mesta i kliničkih manifestacija astme, prepoznaje se na osnoivu karakterističnog obrasca simptoma i znakova i odsustva alternativnog objašnjenja za njih, a na osnovu najmanje dva znaka koja uključuju:[7]

  • auskultacijom otkriveno široko rasprostranjeno piskanje
  • otežano disanje,
  • stezanje u grudima i kašalj;
  • neobjašnjiv nizak forsirani volumen izdisaja u 1 sekundi (FEV 1)
  • vršni ekspiracioni protok (PEF).

Anamneza[uredi | uredi izvor]

Radna anamneza o izloženosti alergenima upućuje na moguču dijagnozu. U tom smislu podaci o alergogenim supstancam mogu poslužiti za postavljanje dijagnoze.

Imunološki testovi[uredi | uredi izvor]

Imunološki testovi (npr kožne probe ili testiranje krpicama) sa prethodno spravljenim suspektnim alergenima od supstanci sa radnog mesta, pomažu u potvrđivanju dijagnoze, odnosno da supstance sa radnog mesta utiču na pojavu simptoma. Bronhijalna hiperreaktivnost nakon izlaganju suspektnom antigenu ide u prilog ovoj dijagnozi.[7]

Bronhoprovokacioni testovi[uredi | uredi izvor]

U teškim slučajevima, za utvrđivanje opstrukcije gornjih disajnih puteva koristi se bronhoprovokacioni test, koji se radi samo u specijalizovanim medicinskim centrima za bronhoprovokacijsko testiranje koji mogu pravovremeno intervenisati u slučaju ozbiljnijih reakcija.

Testovi plućne funkcije[uredi | uredi izvor]

Testovi plućne funkcije ili merenje maksimalnog ekspiratornog protoka vazduha koji pokazuju smanjen protok vazduha za vreme opterećenja, dodatni su dokazi uzročnog uticaja radne sredine.

Bronhoprovokacioni test[uredi | uredi izvor]

Bronhoprovokacioni test (zasnovan na udisanju kontrolisanih količina metaholina) može poslužiti za utvrđivanje nivoa hiperreaktivnosti disajnih puteva. Osetljivost na metaholin može se smanjiti kod testirane osobe nakon što se prekine izloženost profesionalnim alergenima.[10]

Diferencijalna dijagnoza[uredi | uredi izvor]

Primena bronhodilatatora u terapiji profesionalne astme

Diferencijacija profesionalne astme od idiopatske astme zasniva se na simptomima, dokazivanju alergena na radnom mestu, odnosno postojanju veze između izloženosti alergenima i pogoršanju simptoma kao i na fiziološkom pogoršanju.

Terapija[uredi | uredi izvor]

Terapija je istovetna kao i ona za idiopatsku astmu, uključujući inhalacijske bronhodilatatore i kortikosteroide.[5]

Lekovi za brzo ublažavanje astme, nazvani bronhodilatatori, pomažu opuštanju mišića disajnih puteva, a lekovi za kontrolu astme (koji se uzimaju svaki dan) sprečavaju pojavu simptoma.[5]

Komplikacije[uredi | uredi izvor]

Kod teških komplikacija profesionalne astme pošto je ventilacija oštećena, može doći do akutne respiratorne insuficijencije kao posledica neadekvatne količine kiseonika u cirkulatornom sistemu.[4]

Među komplikacijama komplikacije opasne po život,[11] najznačajnije su:

  • istovremeni spontani bilateralni pneumotoraks,
  • potkožni emfizem i
  • pneumomedijastinum.

Simptomi istovremenog spontanog bilateralnog pneumotoraksa su dispneja i pleuritični bol koji mogu biti izuzetno jaki i nesrazmerni obimu pneumotoraksa.[12][13]

Iako su ove komplikacije retke, kliničari treba da budu svesni njih, jer dijagnoza može biti odložena jer se simptomi preklapaju sa simptomima pogoršanja astme. Potreban je visok nivo sumnje kao i brza radiografija za potvrdu dijagnoze.[11]

Prognoza[uredi | uredi izvor]

Rana i tačna dijagnoza profesionalne astme nudi dobre izglede za „lečenje“ bolesti. Nasuprot tome, netačne dijagnoze mogu ili ometati kontrolu simptoma i rizikovati lošu prognozu (lažno negativnu dijagnozu) ili dovesti do nepotrebnih ekonomskih poteškoća i neuspeha da se poboljša zdravstveno stanje.[7]

Profesionalna astma može nastaviti da se pogoršava ako pacijent nastavi da izlaganje supstanci koja uzrokuje problem, čak i ako mu lekovi poboljšavaju simptome. Takvim pacijentima se savetuje da promene posao.[14]

Kako se simptomi profesionalne astme se mogu nastaviti godinama nakon što radnik više nije izložen štetnim faktorina na radnom mestu,[14] generalno, ona ima lošu prognozu:[7]

  • približno dve trećine radnika nikada ne postiže potpuni simptomatski oporavak,
  • približno tri četvrtine ima upornu nespecifičnu bronhijalnu hiperreaktivnost.
  • jedna trećina radnika sa profesionalnom astmom je nezaposlena do šest godina nakon dijagnoze.

Lečenje u specijalističkim bolnicama i, tamo gde je dostupna, specijalistička zdravstvena zaštita rada može poboljšati ove ishode.[7]

Prevencija[uredi | uredi izvor]

Video o istraživanju u oblasti prevencije astme u zdravstvenoj zaštiti.

Prevencija je najvažniji korak u lečenju profesionalne astme, jer sprečava udisanje alergogene prašine.[7]

Međutim, u praksi je nemoguće eliminirati sve izvore senzibilizacije i kliničku bolest. Takođe jednom senzibilisan, pacijent sa profesionalnom astmom može reagirati i na izuzetno male koncentracije alergena u njegovom okruženju.[15]

Oni koji se vraćaju u istu radnu sredinu gde postoje provokacijski alergeni, imaju lošiju prognozu, više respiratornih tegoba, više poremećaja plućne funkcije, veću potrebu za lekovima i česte egzacerbacije.

Treba imati u vidu da kad god je to moguće, da se osoba sa simptomima astme ne izlaže alergenima na radnom mestu jer se ponovo javljaju zdravstvene tegobe, a sa nastavkom ekspozicija, simptomi postaju trajniji.

Profesionalna astma se može prevencijom sprečiti ako se simptomi pravovremeno prepoznaju, a ekspozicija momentalno i trajno prekine.

Pravna regulativa[uredi | uredi izvor]

Ako poslodavac nije preduzeo adekvatne mere predostrožnosti da spreči štetu izazvanu profesionalnom astmom, pacijent može imati pravo da podnese građanski zahtev za kompenzaciju za povredu na radu.

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Frew, A.J., Chan, H., Lam, S., Chan-Yeung, M. (1995) Bronchial inflammation in occupational asthma due to western red cedar. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine 151(2 Pt 1): 340-4
  2. ^ Chan-Yeung, M; Malo, JL (1994-02-01). „Aetiological agents in occupational asthma”. European Respiratory Journal. 7 (2): 346—371. ISSN 0903-1936. doi:10.1183/09031936.94.07020346. 
  3. ^ Dean, S., William, H., Judd, S. (1990) Occupational lung diseases. u: la Dou Joseph [ur.] Occupational and environmental medicine, Stamford, CT: Appleton and Lange, str. 223-7
  4. ^ a b Smyth, Melinda (2005). „Acute Respiratory Failure: Part 2. Failure of Ventilation: Exploring the other cause of acute respiratory failure.”. AJN the American Journal of Nursing (na jeziku: engleski). 105 (6): 72AA. ISSN 0002-936X. doi:10.1097/00000446-200506000-00040. 
  5. ^ a b v „Treatment - Occupational asthma: MedlinePlus Medical Encyclopedia”. medlineplus.gov (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-10-27. 
  6. ^ Lemière C, Martin JG. Occupational respiratory allergies. In: Rich RR, Fleisher TA, Shearer WT, Schroeder HW, Frew AJ, Weyand CM, eds. Clinical Immunology: Principles and Practice. 5th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2019:chap 49.
  7. ^ a b v g d đ e ž z Nicholson, Paul J; Cullinan, Paul; Burge, Sherwood (2012). „Concise guidance: diagnosis, management and prevention of occupational asthma”. Clinical Medicine (na jeziku: engleski). 12 (2): 156—159. doi:10.7861/clinmedicine.12-2-156. 
  8. ^ Francis, H C; Prys-Picard, C O; Fishwick, D; Stenton, C; Burge, P S; Bradshaw, L M; Ayres, J G; Campbell, S M; Niven, R M. (2006-11-27). „Defining and investigating occupational asthma: a consensus approach”. Occupational and Environmental Medicine (na jeziku: engleski). 64 (6): 361—365. ISSN 1351-0711. PMC 2078517 Slobodan pristup. PMID 17130175. doi:10.1136/oem.2006.028902. 
  9. ^ Reed, C.E. (1990) Occupational asthma in the egg processing industry. Chest, 98(2): 261-2
  10. ^ „The British Guidelines on Asthma Management * 1995 Review and Position Statement”. Thorax. 52 (Supplement 1): S1—S20. 1. 2. 1997. ISSN 0040-6376. doi:10.1136/thx.52.suppl_1.s1. 
  11. ^ a b E*, Yiannakopoulou (2018-12-21). „Pneumothorax, pneumomediastinum, subcutaneous emphysema: serious complications of asthma”. Archives of Asthma, Allergy and Immunology (na jeziku: engleski). 2 (1): 016—017. S2CID 80725017. doi:10.29328/journal.aaai.1001014. 
  12. ^ Vianello A, Caminati M, Chieco-Bianchi F, Marchi MR, Vio S, et al. Spontaneous pneumomediastinum complicating severe acute asthma exacerbation in adult patients. J Asthma. 2017; 1-7.
  13. ^ Chau VW, Patel P, Meghjee SP. Simultaneous bilateral spontaneous pneumothoraces in a patient with occupational asthma. BMJ Case Rep. 2013; pii: bcr2013200080.
  14. ^ a b „Outlook (Prognosis) - Occupational asthma: MedlinePlus Medical Encyclopedia”. medlineplus.gov (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-10-27. 
  15. ^ Chang-Yeung, M., Lam, S., Kennedy, S.M., Frew, A.J. (1994) Persistent asthma after repeated exposure to high concentrations of gases in pulpmills. Am J Respir Crit Care Med, 149(6): 1676-80

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Klasifikacija
Spoljašnji resursi


Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Професионална_астма&oldid=27788496”