Ratno vazduhoplovstvo

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Vazduhoplovna parada
Četiri lovca i jedan avion tanker američkih snaga
USAF B-2 Spirit stelt strateški bombarder
Sipanje goriva u Jaguar GR1 Kraljevskog vazduhoplovstva (1991)

Ratno vazduhoplovstvo je vid vojske čiji je primarni zadatak borba za premoć u vazdušnom prostoru.[1] Ratno vazduhoplovstvo je vid oružanih snaga (vojske), sastoji se iz više rodova. Jedan od najznačajnijih rodova je avijacija. Koju sačinjavaju lovačka, bombarderska, izviđačka, školska i transportna avijacija, helikopterske jedinice.[2] Pored rodova, ratno vazduhoplovstvo sačinjavaju ustanove i logistika.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Vojni avion teži od vazduha[uredi | uredi izvor]

Prva avijaciona sila na svetu bila je Vojna avijacija Francuske armije formirana 1910. godine, koja je na kraju postala l'Armée de l'Air.[3] Godine 1911, tokom Italijansko-turskog rata, Italija je prvi put na svetu upotrebila avione za izviđačke svrhe i bombardovanje turskih položaja na libijskoj teritoriji. Italijansko-turski rat 1911–1912 bio je prvi u istoriji koji je karakterisao vazdušne napade aviona i dirižabla.[4] Tokom Prvog svetskog rata Francuska, Nemačka, Italija, Britansko carstvo i Otomansko carstvo svi su posedovale značajne snage bombardera i lovaca. U Prvom svetskom ratu pojavili su se i stariji komandanti koji su upravljali vazdušnim ratom i brojni leteći asovi.

Nezavisne vazduhoplovne snage[uredi | uredi izvor]

Nezavisne vazduhoplovne snage su one koje su zaseban ogranak oružanih snaga nacije i koje se, barem nominalno, tretiraju kao vojna služba na nivou starijih službi poput mornarice ili vojske.

Britansko Kraljevsko vazduhoplovstvo je bilo prvo nezavisno vazduhoplovstvo na svetu.[5] RAF je osnovan 1. aprila 1918. spajanjem Kraljevskog letećeg korpusa Britanske armije i Kraljevske pomorske vazdušne službe. Na svom početku, RAF se sastojao od nekolio stotina aviona. Njime je komandovao načelnik štaba vazduhoplovstva sa činom general-majora i njime je upravljalo zasebno vladino ministarstvo (Ministarstvo vazduhoplovstva).

Finsko vazduhoplovstvo je bilo među prvim nezavisnim vazduhoplovstvima. Ono je formirano 6. marta 1918, kada je švedski grof Erik fon Rozen dao Finskoj drugi avion, Tulin Tip D.[6] Neki su smatrali da finsko vazduhoplovstvo zvanično nije postojalo tokom Finskog građanskog rata, a Crvena garda je imala svoje vazduhoplovstvo.[7]

Izvan Britanske imperije, Italijansko kraljevsko vazduhoplovstvo je osnovano 1923,[8]Rumunsko vazduhoplovstvo je osnovano kao kategorija vojnih snaga 1. januara 1924,[9] Finsko vazduhoplovstvo je osnovano kao zasebna služba 4. maja 1928,[10] Čileansko vazduhoplovstvo je osnovano 1930. godine,[11] a Brazilsko vazduhoplovstvo je stvoreno 1941. godine.[12] Vazduhoplovstvo Sjedinjenih Država[13] i Filipinsko vazduhoplovstvo su formirani kao odvojeni ogranci svojih korespondirajućih oružanih snaga 1947. godine, kao i Argentinsko vazduhoplovstvo 1945. godine.[14] Izraelsko vazduhoplovstvo je nastalo sa Državom Izrael 18. maja 1948. godine, ali je evoluiralo iz već postojećeg Šerut Avira (vazdušne službe) paravojne formacije Hagana. Japanske vazdušne samoodbrambene snage nisu osnovane sve do 1954;[15] u Drugom svetskom ratu japanskom vojnom avijacijom su upravljale vojska i mornarica. Za razliku od svih ovih zemalja, Meksičko vazduhoplovstvo ostaje sastavni deo Meksičke armije.

Svetski ratovi[uredi | uredi izvor]

Do početka Drugog svetskog rata, avioni su postali mnogo bezbedniji, brži i pouzdaniji. Usvojeni su kao standard za bombardovanje i uklanjanje drugih aviona, jer su bili mnogo brži od vazdušnih brodova. Najveće svetsko vojno vazduhoplovstvo do početka Drugog svetskog rata 1939. bilo je Sovjetsko crveno vazduhoplovstvo, i iako je bilo dosta iscrpljeno, izvelo je najveće vazdušne operacije Drugog svetskog rata tokom četiri godine borbe sa nemačkim Luftvafeom.

Verovatno najvažnija ratna vazdušna operacija, poznata kao Bitka za Britaniju, odigrala se tokom 1940. godine iznad Britanije i Lamanša između britanskog Kraljevskog vazduhoplovstva i nemačke Luftvafe u periodu od nekoliko meseci. Na kraju je Britanija izašla kao pobednik, a to je navelo Adolfa Hitlera da odustane od svog plana za invaziju na Britaniju. Druge istaknute operacije vazduhoplovstva tokom Drugog svetskog rata uključuju savezničko bombardovanje Nemačke tokom 1942–1944, i operacije Crvenog vazduhoplovstva u podršci strateškim kopnenim ofanzivama na Istočnom frontu. Vazdušni rat u teatru na Tihom okeanu imao je uporediv strateški značaj sa Bitkom za Britaniju, ali su ga uglavnom vodile američke i japanske pomorske avijacije, a ne vazduhoplovne snage.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Monica, 1776 Main Street Santa; California 90401-3208. „Air Warfare”. www.rand.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-12-31. 
  2. ^ „Air Force Reserve”. afreserve.com. Pristupljeno 2020-12-31. 
  3. ^ „Dassault Aviation Group: Order intake, deliveries and backlog in units as of December 31st, 2018” (PDF). Dassault Aviation. 7. 1. 2019. Arhivirano (PDF) iz originala 10. 1. 2019. g. Pristupljeno 10. 1. 2019. 
  4. ^ Biddle, Rhetoric and Reality in Air Warfare, pp. 19
  5. ^ Royal Air Force 90th Anniversary Arhivirano 16 januar 2010 na sajtu Wayback Machine History of the RAF
  6. ^ A photograph of this plane can be found in the book by Shores 1969, p. 4.
  7. ^ Keskinen, Partonen, Stenman 2005.
  8. ^ UNA NUOVA FORZA ARMATA AUTONOMA
  9. ^ „Anul 1920”. RoAF (na jeziku: rumunski). Arhivirano iz originala 12. 05. 2022. g. Pristupljeno 16. 04. 2023. 
  10. ^ „Finnish air force aircraft history timeline”. Pentti Perttula. 2023-04-16. Pristupljeno 2023-04-16. 
  11. ^ "Hitos Históricos de la Fuerza Aérea de Chile"
  12. ^ Decreto-lei nº 3.302, de 22 de maio de 1941.Dá nova denominação às Forças Aéreas Nacionais e aos seus estabelecimentos. Retrieved on 3 July 2020.
  13. ^ 80 P.L. 253, 61 Stat. 495 (1947); Air Force Link, (2006)"Factsheets: The U.S. Air Force". U.S. Air Force, December 2008. Retrieved on 9 May 2009.
  14. ^ "Nuestra Historia – Fuerza Aérea Argentina"
  15. ^ „Orbats – Scramble”. Arhivirano iz originala 13. 1. 2017. g. Pristupljeno 25. 3. 2016. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • "AFPC – Air Force Personnel Center", Air Force Personnel Center, Joint Base San Antonio, Texas, 2013, webpage: www.afpc.af.mil.
  • "United States Air Force", U.S. Air Force, 2009, webpage (large): Airforce.com (Air Force recruiting site).
  • "United States Air Force", U.S. Air Force, 2013, webpage (large): Official Site of the US Air Force (has subpages about the Air Force).
  • "United States Air Force Fact Sheet", U.S. Air Force, 2013, webpage (large): US Air Force Fact Sheet.
  • "United States Air Force Facebook Official External Presence", U.S. Air Force, 2013, webpage (large): Official US Air Force Facebook page.
  • "United States Air Force blog", U.S. Air Force, 2013, webpage (large): Official US Air Force blog.
  • Boyne, Walter J. (2003). The Influence of Air Power upon HistoryNeophodna slobodna registracija. Pelican (www.pelicanpub.com). ISBN 1-58980-034-6. 
  • Buckley, John (1999). Air Power in the Age of Total War. Indiana University Press. ISBN 0-253-33557-4. 
  • Budiansky, Stephen. Air Power: The Men, Machines, and Ideas That Revolutionized War, from Kitty Hawk to Iraq (2005) global coverage by journalist
  • Collier, Basil (1974). A History of Air PowerNeophodna slobodna registracija. New York: Macmillan Publishing Co., Inc. 
  • Cooksley, Peter G.; Bruce Robertson (1997). The Encyclopedia of 20th Century Conflict: Air Warfare. Arms and Armour. ISBN 1-85409-223-5. 
  • Corum, James S. & Johnson, Wray R. (2003). Airpower in Small Wars – Fighting Insurgents and Terrorists. Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. ISBN 0-7006-1240-8. 
  • Glines, Carroll V. (1963). Compact History of the United States Air ForceNeophodna slobodna registracija. New York: Hawthorn Books, Inc. ISBN 0-405-12169-5. 
  • Gross, Charles J. (2002). American Military Aviation: The Indispensable Arm. Texas A&M University Press. ISBN 1-58544-215-1. 
  • Higham, Robin (2004). 100 Years of Air Power & Aviation. Texas A&M University Press. ISBN 1-58544-241-0. 
  • Lockee, Garette E. (april 1969). „PIRAZ”. United States Naval Institute Proceedings. 
  • Olsen, John Andreas, ed. A History of Air Warfare (2010) 506 pp; 16 essays by experts provide global coverage
  • Overy, Richard. Why the Allies Won (1997), ch 3, on bombing in World War II.
  • Overy, Richard. The Air War – 1939–1945 (1980), global coverage of combat, strategy, technology and production
  • Editors of American Heritage. History of WW1. Simon & Schuster, 1964.
  • Cheesman, E.F. (ed.) Fighter Aircraft of the 1914–1918 War. Letchworth, UK: Harleyford, 1960
  • The Great War, television documentary by the BBC.
  • Gray, Peter & Thetford, Owen German Aircraft of the First World War. London, Putnam, 1962.
  • Guttman, Jon. Pusher Aces of World War 1: Volume 88 of Osprey Aircraft of the Aces: Volume 88 of Aircraft of the Aces. Osprey Publishing, 2009. ISBN 1-84603-417-5. ISBN 978-1-84603-417-6.
  • Herris, Jack; Pearson, Bob (2010). Aircraft of World War I. London, Amber Books. ISBN 978-1-906626-65-5. 
  • Jackson, Peter (1993). The Guinness Book of Air Warfare. London, Guinness Publishing. ISBN 0-85112-701-0. 
  • Morrow, John. German Air Power in World War I. Lincoln: University of Nebraska Press, 1982. Contains design and production figures, as well as economic influences.
  • Pearson, George, Aces: A Story of the First Air War, historical advice by Brereton Greenhous and Philip Markham, NFB, 1993. Contains assertion aircraft created trench stalemate.
  • Terraine, John White Heat: the new warfare 1914–18. London, Guild Publishing, 1982
  • VanWyngarden, Greg. Early German Aces of World War I: Volume 73 of Aircraft of the Aces. Osprey Publishing, 2006. ISBN 1-84176-997-5. ISBN 978-1-84176-997-4.
  • Winter, Denis. First of the Few. London: Allen Lane/Penguin, 1982. Coverage of the British air war, with extensive bibliographical notes.
  • Editors of American Heritage. History of WW1. Simon & Schuster, 1964.
  • Cheesman, E.F. (ed.) Fighter Aircraft of the 1914–1918 War. Letchworth, UK: Harleyford, 1960
  • The Great War, television documentary by the BBC.
  • Gray, Peter & Thetford, Owen German Aircraft of the First World War. London, Putnam, 1962.
  • Guttman, Jon. Pusher Aces of World War 1: Volume 88 of Osprey Aircraft of the Aces: Volume 88 of Aircraft of the Aces. Osprey Publishing, 2009. ISBN 1-84603-417-5. ISBN 978-1-84603-417-6.
  • Herris, Jack; Pearson, Bob (2010). Aircraft of World War I. London, Amber Books. ISBN 978-1-906626-65-5. 
  • Jackson, Peter (1993). The Guinness Book of Air Warfare. London, Guinness Publishing. ISBN 0-85112-701-0. 
  • Morrow, John. German Air Power in World War I. Lincoln: University of Nebraska Press, 1982. Contains design and production figures, as well as economic influences.
  • Pearson, George, Aces: A Story of the First Air War, historical advice by Brereton Greenhous and Philip Markham, NFB, 1993. Contains assertion aircraft created trench stalemate.
  • Terraine, John White Heat: the new warfare 1914–18. London, Guild Publishing, 1982
  • VanWyngarden, Greg. Early German Aces of World War I: Volume 73 of Aircraft of the Aces. Osprey Publishing, 2006. ISBN 1-84176-997-5. ISBN 978-1-84176-997-4.
  • Winter, Denis. First of the Few. London: Allen Lane/Penguin, 1982. Coverage of the British air war, with extensive bibliographical notes.
  • Bhuvasorakul, Jessica Leigh. "Unit Cohesion Among the Three Soviet Women's Air Regiments During World War II." (2004). online
  • Byrd, Martha. Chennault: Giving Wings to the Tiger (1987) 451 pp., the standard biography
  • Ford, Daniel. Flying Tigers: Claire Chennault and the American Volunteer Group (1991).
  • Caine, Philip D. American Pilots in the RAF: The WWII Eagle Squadrons (1993)
  • Craven, Wesley Frank and J. L. Cate. The Army Air Forces in World War II (1949), vol. 6: Men and Planes; vol 7. Services Around the World (including medical, engineering, WAC) online edition
  • Davis, Benjamin O. Benjamin O. Davis, Jr., American: An Autobiography. (1991), prominent black flier
  • Dunn, William R. Fighter Pilot: The First American Ace of World War II (1982)
  • Francis, Charles E. (1997). The Tuskegee Airmen: The Men who Changed a Nation. Branden Books. ISBN 978-0-8283-2029-0. 
  • Francis, Martin. The Flyer: British Culture and the Royal Air Force, 1939–1945 (2009), culture and ideology of flying
  • Freeman, Roger. The American Airman in Europe (1992)
  • Freeman, Roger. The British Airman (1989)
  • Hawkins, Ian ed. B-17s Over Berlin: Personal Stories from the 95th Bomb Group (H) (1990)
  • Link, Mae Mills and Hubert A. Coleman. Medical Support of the Army Air Forces in World War II (GPO, 1955)
  • McGovern, James R. Black Eagle: General Daniel "Chappie" James, Jr. (1985), leading black pilot.
  • Miller, Donald L. Masters of the Air: America's Bomber Boys Who Fought the Air War Against Nazi Germany (2006) excerpt
  • Morrison, Wilbur H. Point of No Return: The Story of the 20th Air Force (1979)
  • Nanney, James S. Army Air Forces Medical Services in World War II (1998) online edition
  • Newby, Leroy W. Target Ploesti: View from a Bombsight (1983)

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Ratno vazduhoplovstvo na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ратно_ваздухопловство&oldid=27548817”