Socijaldemokratska stranka Bosne i Hercegovine

Ne treba mešati sa Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine.

Socijaldemokratska stranka Bosne i Hercegovine (SDSBiH) bila je politička partija koja je delovala na području Bosne i Hercegovine od 1909. do 1919. godine. Godine 1919, njeno članstvo pristupilo je novoformiranoj Socijalističkoj radničkoj partiji Jugoslavije (komunista).

Istorijat

Na organizovanje radnički pokretradničkog pokreta u Bosni i Hercegovini uticali su strani radnici doseljeni iz drugih delova Austrougarske i iz Srbije. Posle austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine i pokretanja lista „Glas slobode“ u aprilu 1909. osnovana je Socijaldemokratska stranka Bosne i Hercegovine (SDSBiH).

Stranka je do Balkanskih ratova okupila oko 2500 članova, gotovo isključivo radnika. Više od polovine članstva bilo je iz Sarajeva, a s Tuzlom, Banjalukom i Mostarom to je činilo 4/5 članstva.

Što se tiče nacionalnog pitanja u Bosni i Hercegovini, vođstvo SDSBiH zastupalo je principe nacionalne ravnopravnosti i internacionalizma. U uslovima višenacionalnog sastava bosansko-hercegovačkog stanovništva zalagalo se za zbližavanje Srba, Hrvata i Muslimana i za jedinstvo nacionalno heterogene radničke klase.

Kada je posle aneksije BiH jugoslovenska ideja dobila nove poticaje, ta stranka je zajedno sa socijaldemokratskim strankama Slovenije i Hrvatske organizovala Jugoslovensku socijalističku konferenciju u Ljubljani 1909, a učestvovala je i na Prvoj balkanskoj socijaldemokratskoj konferenciji u Beogradu 1910. godine.

Stranka je tokom ratnih kriza 1911-1913. vodila antiratnu politiku i kritikovala austrougarsku osvajačku i kolonijalnu politiku. Izbijanjem Prvog svetskog rata 1914, radničke organizacije u BiH nisu bile formalno zabranjene, ali je uvođenjem vanrednih mera i mobilizacijom većine organizovanih radnika i rukovodilaca onemogućen politički rad, a pogotovo preduzimanje javnih antiratnih akcija. Retki preostali članovi vođstva stranke i sindikata ograničili su se na humanitarni rad i čuvanje radničkih ustanova i imovine.

Postepeno obnavljanje radničkog pokreta u BiH započelo je od proleća 1917. godine. Ponovno je bio pokrenut „Glas slobode“. Početkom februara 1918. u Sarajevu je održana zemaljska konferencija obnovljenih radničkih organizacija, koje su obuhvatile preko 4000 radnika. Nakon Oktobarske revolucije, Socijaldemokratska stranka BiH pridružila se cimervaldskom pokretu za revolucionarno obnavljanje Internacionale. Kritikovala je napade građanske štampe na Oktobarsku revoluciju i povezivala antiratnu aktivnost s klasnom borbom.

U vreme raspada Austrougarske, SDSBiH je odbacila sve buržoaske programe jugoslovenskog ujedinjenja, protiveći se saradnji proletarijata s buržoazijom i osuđujući njene partikularističke nacionalne i verske težnje. Socijalisti iz BiH su se zajedno sa socijalistima iz Hrvatske i Slovenije sastali u Zagrebu 6. oktobra 1918. na Jugoslavenskoj socijalističkoj konferenciji. Dok se većina delegata Jugoslovanske socijalne demokratske stranke i Socijaldemokratske stranke Hrvatske i Slavonije izjasnila za stupanje u narodna veća, planirajući tako uključivanje u državni aparat buduće jugoslovenske države, predstavnici SDSBiH u potpunosti su odbacili saradnju s buržoazijom.

Januara 1919, socijaldemokrati BiH su zajedno sa srpskim socijaldemokratima pokrenuli inicijativu za ujedinjenje radničkih partija i sindikata. Delegati SDSBiH su se na Kongresu ujedinjenja, aprila 1919. u Beogradu, u celosti opredelili za formiranje Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunista).

Istaknute ličnosti

• Mitar Trifunović Učo
• Gojko Vuković
• Jovo Jakšić

Literatura

• Vitomir Korać. Povijest radničkog pokreta u Hrvatskoj i Slavoniji (knjiga prva). „Radnički sindikati“, Zagreb 1930. godina.
• Istorija Saveza komunista Jugoslavije. Izdavački centar „Komunist“, „Narodna knjiga“, „Rad“ Beograd 1985. godina.