Srpski srednjovekovni gradovi
 | Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. Problem: Potrebno je dodati unutrašnje veze. |
Srpski srednjovekovni gradovi su se razvijali i nastajali u periodu kneževstva, kraljevstva, carstva i periodu propasti srpske države. Srpski srednjovekovni gradovi su nastajali i razvijali se pod specifičnim prirodnim, društvenim, ekonomskim i političkim uslovima.
Nastanak i društveni razvoj srpskih srednjovekovnih gradova[uredi | uredi izvor]
Nastanak i razvoj gradskih naselja u srednjovekovnoj Srbiji, predstavlja važan znak razvoja Srbije. Urbanizacija, pa bila ona tako spora i stidljiva, je važan pokazatelj društvenog razvoja. Sa urbanizacijom Srbije mnogi društveni odnosi se menjaju. Nastaje novi društveni sloj – građanstvo, koje predstavlja vesnika novonastajućih kapitalističkih društvenih odnosa i vesnika polagane smrti starih, feudalnih društvenih odnosa. Privreda gradskih naselja – rudarstvo, zanatstvo, trgovina, omogućavaju bogaćenje građanstva i postepeno prodiranje kapitalizma i urušavanje feudalne privredne i društvene strukture koja se kao takva nije mogla održati.
Tipovi srpskih srednjovekovnih gradova[uredi | uredi izvor]
Srpske srednjovekovne gradove možemo podeliti u tri grupe:
Ovi gradovi predstavljaju paradigmu samostalnosti i lične slobode građana. Imali su tačno određenu teritoriju, gradske statute, sudije, činovnike.
Ovi gradovi nastaju dolaskom Sasa u Srbiju. Njihov dolazak je značajan jer sa njima počinje procvat privrede, donose modernu tehnologiju i organizaciju proizvodnje, zapadnjačko gradsko uređenje.
- Gradovi u unutrašnjosti (vizantijski, pogranični i najmlađi gradovi u Srbiji) – Niš, Lipljan, Prizren, Skoplje, Štip
Prirodni uslovi su odredili oblik, veličinu, mesto i materijal od koga će gradovi biti sagrađeni ali priroda je poklanjajući rudna ležišta omogućila ekonomski uzlet i prosperitet nekih gradova.
Staleška struktura gradova[uredi | uredi izvor]
Staleška šarolikost je bojila gradsku stvarnost. Gradsko stanovništvo je činilo plemstvo i sveštenstvo, slobodno stanovništvo i robovi. Više i bogato plemstvo je odigralo prilično značajnu ulogu u urbanizaciji srednjovekovne Srbije jer su veoma često zidali gradove iz kojih su upravljali. Slobodno gradsko stanovništvo su činili trgovci, zanatlije, učitelji, pisari, lekari, činovnici gradske uprave, slikari u službi vladara, vlastele ili bogatih građana. O postojanju i razvoju srpskog srednjovekovnog građanstva postoje različita mišljenja u naučnim krugovima . Razlog je nedostatak izvora koji bi bacili svetlost na rešavanje ovog pitanja. Teodor Taranovski smatra da su se u doba Nemanjića pod građanstvom podrazumevali svi gradski stanovnici, pripadnici različitih društvenih staleža. Takođe navodi da se u Dušanovom zakoniku o građanstvu govori samo kada se navodi pripadništvo stanovnika nekom gradu i njihove obaveze, dažbine, davanja.[1] Profesor Momčilo Spremić smatra da se srpsko građanstvo razvilo u XV veku i da su njegovo jezgro i pokretačku snagu činili trgovci, zanatlije, preduzetnici u rudarstvu.[2] Profesor Sima Ćirković smatra se u gradovima u unutrašnjosti Srbije građanstvo kao zajednica slobodnih i nezavisnih građana sa posebnim pravima, interesima, potrebama nije moglo razviti zbog velikog broja stranaca koji su imali pravni status i privilegije kao u svojim matičnim gradovima (iz kojih su poticali).[3] Kako god, pojava građanstva je označila postepeno ukidanje feudalnih društvenih odnosa.
Etnička struktura gradova[uredi | uredi izvor]
Sa razvojem rudarstva, razvijaju se i trgovina i neke vrsta zanata, razvija se gradska privreda. Razvoj gradske privrede otvorio je „gradske kapije“ etnički i socijalno heterogenoj populaciji. Raznovrsne etničke grupe koje su naseljavale primorske, rudarske i gradove u unutrašnjosti su činili Srbi, Sasi, Turci, Grci, Italijani, Arbanasi. Stranci su činili važan deo gradskog stanovništva. Svojim načinom života, kulturom, tradicijom i običajima vrše uticaj na život domaćeg stanovništva. Stranci su uticali na uređivanje i organizovanje gradske privrede, komunalije, administraciju i upravu, pravni sistem, širenje hrišćanstva, stil života.
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Srednjovekovni gradovi
- Zanatstvo u srednjovekovnoj Srbiji, doktorska disertacija (2016)