Stari nadgrobni spomenici u Brezni

Stari nadgrobni spomenici u Brezni
Groblje Ražina
Opšte informacije
Mesto	Brezna
Opština	Opština Gornji Milanovac
Država	Srbija

Stari nadgrobni spomenici u Brezni (Opština Gornji Milanovac) grupisani su u nekoliko spomeničkih celina i predstavljaju nezaobilazan izvor podataka za proučavanje geneze stanovništva ovog mesta.

Brezna

Selo Brezna nalazi se u središnjem delu opštine Gornji Milanovac, više na njegovoj zapadnoj polovini. Graniči se sa atarima sela Srezojevci, Beršići, Ozrem, Lozanj, Teočin i Leušići. Selo je razbijenog tipa, sa deset zaseoka. Ovuda prolazi put Gornji Milanovac-Pranjani-Požega.

Naselje je osnovano u srednjem veku. U 18. veku ovi prostori su većim delom bili pod gustim šumama. Do značajnijih doseljavanja iz Crne Gore i Starog Vlaha došlo je nakon Svištovskog mira i srpskih ustanaka, kada su se u zemlji poboljšale opšte prilike. Krajem 18. veka u Brezni je podignuta crkva brvnara, dok je Crkva Svetog Dimitrija podignuta 1837. godine.

Seoska slava je Druge Trojice.

Seoska groblja

U Brezni postoje dva aktivna seoska groblja - Ražina i Kovačevića groblje. U staroj varošici, sa jugozapadne strane Crkve Svetog Dimitrija, vidljivi su ostaci starog seoskog groblja.

Groblje Ražina

Osnovano je oko 1880. godine izmeštanjem seoskog groblja na obližnju padinu. Od relativno velikog broja starih nadgrobnika, samo je manji deo u potpunosti očuvan. U najvećoj meri stradali su spomenici od krupnozrnog konglomerata usled oštre klime, ali i neotpornosti samog materijala. Brojčano dominiraju niži stubovi različitih formi i dimenzija sa ravnim ili "dvovodnim" završetkom i stubovi četvrtastog preseka sa pokrivkom u vidu šire ploče.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Kovačevića groblje

Sačuvan je relativno veliki broj starih nadgrobnika koji u velikoj meri odslikavaju genezu spomeničkog nasleđa ovog kraja. Među najstarije spadaju krstoliki spomenici i omanje vertikalne ploče sa geometrijskim urezima. U nekoliko slučajeva i ovde se javlja antropomorfna predstava "čoveka nasmejanog lika". Brojčano dominiraju stubovi različitih dimenzija i formi, spomenici sa pokrivkom i vertikalne ploče uzvišene krstom. Po lepoti i kvalitetu obrade naročito se ističe spomenik Miljke, devojke od 18 godina, rad kamenoresca Josifa Simića Teočinca.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Staro groblje

Sa jugozapadne strane Crkve Svetog Dimitrija, u nekadašnjoj varošici, vidljivi su ostaci starog seoskog groblja. Tu je i nekoliko krajputaša. U crkvenoj porti takođe ima spomenika u vidu horizontalnih nadgrobnih ploča. Na oltarskom delu fasade Crkve Svetog Dimitrija ugrađena je nadgrobna ploča gde su u položeni posmrtni ostaci kneza Vasilija Vase Popovića, upravnika Požeške nahije. Pored nje je manji spomenik u obliku krsta njegovog desetogodišnjeg sina Jovana.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Literatura

• Vujović, Branko (1981). „Brezna: skica za kulturno-istorijsku monografiju naselja”. Zbornik Radova Narodnog muzeja Čačak XI. 
• Dudić, Nikola (1995). Stara groblja i nadgrobni belezi u Srbiji. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture; Prosveta. ISBN 978-86-80879-07-9. 
• Nikolić, Radojko (1998). Kamenopisci narodnog obraza : kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije. Čačak: Litopapir. 
• Vučićević, Dr Slobodan (2016). Gornji Milanovac i njegova sela. Beograd: Kulturno-prosvetna zajednica Srbije. ISBN 978-86-7596-190-1. 
• Nikolić, Radojko (2018). Kamena knjiga predaka : o natpisima sa nadgrobnih spomenika zapadne Srbije (2, dopunjeno izd.). Čačak: Narodni muzej. ISBN 978-86-84067-63-2. 

Spoljašnje veze

• Poreklo