Strelac A

Strelac A (lat. Sagittarius A, Sgr A) je radio-izvor koji se nalazi u sazvežđu Strelac (sazvežđe) i predstavlja najsnažniji radio izvor u našoj galaksiji i njeno središte.^[1] Sastoji se iz dva dela — istočnog i zapadnog. Istočni Strelac A je izvor sinhrotronskog zračenja i najverovatnije predstavlja ostatak supernove. Zapadni Strelac A je oblak vrelog gasa u kome se nalazi Strelac A*, kompaktan (ugaoni prečnik manji od 0,002”, linearni prečnik manji od 15 AJ, odnosno manji od orbite Saturna) promenljivi izvor radio-zračenja.^[2]

Ovaj deo Mlečnog puta je nedostupan za proučavanja u vidljivom delu spektra, ali do Zemlje dolaze radio, infracrveni i X-zraci. Zahvaljujući njima, moguće je pratiti kretanje i izmeriti mase zvezda u Strelcu A*. Zvezde udaljene do 0,1 svetlosne godine se kreću prateći Keplerove zakone oko radio-izvora u središtu. Ma osnovu trećeg Keplerovog zakona izračunata je masa ovog izvora koja iznosi približno 3,7 × 10⁶ M_☉. Veruje se da je u pitanju crna rupa koja predstavlja samo središte Mlečnog puta.^[3] Merenja pokazuju i da Strrelac A* nema sopstveno orbitalno kretanje, što potvrđuje da je u pitanju središte naše galaksije.^[2] Strelac A* je okružen diskom vrelog vrtloga gasa, kao u slučaju aktivnog galaktičkog jezgra, samo manjeg intenziteta.^[2]^[3]

U okviru Strelca A nalazi se i otvoreno zvezdano jato sastavljeno od mladih vrelih zvezda B-klase, označen kao IRS 16. Na 3,1 svetlosnoj godini od središta, nalazi se i oblak gasa u obliku grčkog slova θ (teta), a analize ukazuju da spoljašnji prsten i prečka nisu istog porekla. Gas u prečki je neočekivano vreo. U okolini se nalaze i drugi filamenti i lukovi gasa koji emituju sinhrotronsko zračenje.^[1]

Dvodimenzionalna veličina[uredi | uredi izvor]

Dvodimenzionalna veličina Strelca A* je utvrđena, bazirajući se na posmatranjima VLBA, što doprinosi objašnjenju crnog diska, i uvećanju diska na emisiji radio spektra. Ova merenja su izvedena uz korišćenje talasne dužine od 7 mm, što omogućava determinisanje veličine. Rezultati su pokazali da je Strelac A* eliptičan gausovski, velike poluose 35.4 x 12.6 Rs, sa nagibom 95 stepeni istočno od severa. Zapažanja za otkriće ovoga su pronađena otkrićem infra crvenih bljesaka, kao i rendgenskih zrakova primećenih od strane NuStara.

Spirale StrelcaA[uredi | uredi izvor]

Studija urađena sa merenjem paralelnih osa i pokretima 10 masivnih regiona u kraku Strelca u Mlečnom putu gde su nastajale zvezde. Podaci su prikupljeni uz korišćenje jednog od glavnih projekata VLBA, a rezultati su obrađivani kako bi se otkrila fizička svojstva ovih oblasti. Rezultati su pokazali da je nagibni ugao spirala 7.3± 1.5 stepeni, i otkriveno je da je polu širina krakova Mlečnog puta 2 kpc (mera za dužinu, iznosi 3.08567758 × 10^19 m). Najbliža ruka od Sunca udaljena je 1.4 ± 0.2 kpc.

Strelac A istok[uredi | uredi izvor]

Ovaj deo je približno širok 25 svetlosnih godina i ima odlike ostataka supernove od eksplozije koja se dogodila između 35.000 i 100.000 godina pre nove ere. Kako god, trebalo bi 50 do 100 puta više energije od standardne supernove da bi nastala struktura ove veličine i energije. Smatra se da je Strelac A istok ostatak od eksplozije zvezde koja je bila gravitaciono komprimovana usled bliskog prilaska centralnoj crnoj rupi.

Strelac A zapad[uredi | uredi izvor]

Strelac A zapad ima izgled troruke spirale, sa Zemljine tačke posmatranja. Zbog ovoga, takođe je poznata kao Minispirala. Čini je nekoliko oblaka prašine i gasa, koji kruže i padaju na Strelac A*, brzinom od 1000 km/s. Površinski sloj ovih oblaka se sastoji od jona. Strelac A zapad je okružen masivnom grumenjem hladnog molekulskog gasa, cirkumnuklearnim diskom (CND). Priroda i kinematika severne ruke Strelca A zapad ukazuju da je to nekada bio grumen u CND-u, koji je pao usled nekih smetnji, možda je eksplozija supernove odgovorna za Strelac A istok. Severna ruka je veoma svetao severno-južni greben emisije, ali se produžuje daleko na istok i može biti detektovana kao taman izduženi izvor. Zapadniji luk se tumači kao jonizovana unutrašnja površina CND-a. Istočna ruka i Bar (prečaga), izgledaju kao dva dodatna velika oblaka, slični Severnom kraku, iako ne dele isto područje orbite. Procenjeni su na oko 20 masa Sunca. Na vrhu ovih glomaznih struktura mogu se videti mnogi manji oblačići i rupe unutar većih oblaka. Najistaknutija od ovih smetnji je Minicavity (minišupljina), koje je predstavljena kao balon unutar severnog kraka, nastalog usled delovanja zvezdanog vetra poreklom od masivne zvezde koja nije jasno identifikovana.

Strelac A*[uredi | uredi izvor]

Astronomi imaju dokaz da se u centru naše galaksije nalazi supermasivna crna rupa. Strelac A* (Sgr A*) je najverodostojniji kandidat za lokaciju supermasivne crne rupe. Veoma veliki teleskop i teleskopi Keck (Kek) detektuju zvezde koje kruže oko Sgr A* brzinama većim od bilo kojih drugih zvezda u galaksiji. Jedna zvezda označena S2, rotira oko Sgr A* brzinom većom od 5000 km/s. Očekuje se da će se oblak gasa i crna rupa sudariti u 2015. i obezbediti dodatne informacije.^{[traži se izvor]}

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Aktivno galaktičko jezgro

Reference[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b Patrick Moore, ur. (2002). Philip's Astronomy Encyclopedia (na jeziku: (jezik: engleski)). Philip's. str. 351. ISBN 978-0-540-07863-9.
^ ^a ^b ^v Paul Murdin, ur. (2001). Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics (na jeziku: (jezik: engleski)). Institure of Physics Publishing. str. 3636. ISBN 978-0-7503-0440-5.
^ ^a ^b Kay, Laura (2013). 21^st Century Astronomy (Fourth Edition). Stacy Palen, Brad Smith, George Blumenthal. New York — London: W. W. Norton & Company. str. 577-579. ISBN 978-0-393-91878-6.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Kay, Laura (2013). 21^st Century Astronomy (Fourth Edition). Stacy Palen, Brad Smith, George Blumenthal. New York — London: W. W. Norton & Company. str. 577-579. ISBN 978-0-393-91878-6.
Patrick Moore, ur. (2002). Philip's Astronomy Encyclopedia (na jeziku: (jezik: engleski)). Philip's. str. 351. ISBN 978-0-540-07863-9.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Strelac A* u bazi podataka SIMBAD
Violent Heart of the Milky Way na sajtu Space Today Online

[pae-1] Patrick Moore, ur. (2002). Philip's Astronomy Encyclopedia (na jeziku: (jezik: engleski)). Philip's. str. 351. ISBN 978-0-540-07863-9.

[eaa-2] v Paul Murdin, ur. (2001). Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics (na jeziku: (jezik: engleski)). Institure of Physics Publishing. str. 3636. ISBN 978-0-7503-0440-5.

[21st-3] Kay, Laura (2013). 21^st Century Astronomy (Fourth Edition). Stacy Palen, Brad Smith, George Blumenthal. New York — London: W. W. Norton & Company. str. 577-579. ISBN 978-0-393-91878-6.

[1]

[2]

[3]