Tolkovanije
Tolkovanije predstavlja poseban žanr vizantijske i srpske književnosti, a predmet mu je Sveto pismo[1].
Glavni smisao tolkovanija je da pouči, i tumači sadržaj biblijskih tekstova. Zbog toga ono ima sve stilske odlike retorskog sastava. U srednjem veku su veoma bila popularna tumačenja i besede Jovana Zlatoustog na razne biblijske knjige, tumačenja ohridskog arhiepiskopa Teofilakta jevanđelja po Mateju, Marku, Luki i Jovanu[2].
Atanasije Aleksandrijski tumačio je Psaltir, a Teodorit Kirski je dao tumačenje Pesme nad pesmama[3]. Tumačila su se i dela pojedinih crkvenih otaca i vizantijskih pisaca - Grigorija Bogoslova, Dionisija Areopagita i dr. Mogle su se tumačiti i pojedine molitve ili neki stihovi izdvojeni iz većih liturgijskih celina.
Tolkovanije u užem smislu ima za cilj da razjasni smisao određenih mesta u tekstu, najčešće filozofsko-refleksivnog karaktera. Tumačenja su se prevodila na staroslovenski jezik. Stranice rukopisa koji sadrže dela sa tumačenjima oblikovane su tako da se već na prvi pogled jasno uoči o kakvom je tekstu reč; osnovni tekst je obično ispisivan krupnijim slovima, a za tumačenje se ostavljao poseban prostor.
U srpskom rukopisnom nasleđu tumačenja mo-u postojati kao zasebne celine, a mogu biti i sastavni deo nekog obimnijeg zbornika. Tako je npr. sačuvan veći broj rukopisa:
Tumačenjem Apokalipse Andrije Kesarijskog (Pljevlja, manastir Sv. trojica, br. 46, prva četvrt. XV veka; Peć 99, poslednja četvrt. XVI veka; Beograd, Muzej SPC 325, XVII vek).
U rukopisu Dečani 91 (kraj XIV - poč. XV veka) sačuvano je Tumačenje knjige o Jovu.
Tumačenja starozavetnih i novozavetnih knjiga čiji je autor Jovan Zlatousti sačuvana su u velikom broju prepisa:
Muzej SPC/Grujić 222 (Tumačenje dela apostolskih i sabornih poslanica, treća četvrt. XVI veka),
Dečani 83 (Tumačenje Knjige postanja, druga četvrt. XV veka),
Muzej SPC 100/ Krušedol Ž V 74 (Tumačenje Matejevog jevanđelja, XV vek).
Matejevo jevanđelje tumačio je i ohridski arhiepiskop Teofilakt; rukopisi: Dečani 22 (prva tre-ćina XV veka), Savina 18 (početak XV veka).
U hilandarski rukopis br. 391 (kraj XIV veka) uključena su i Jovanova i Teofilaktova tumačenja. Tumačenje psaltira Atanasija Velikog mnogo se čitalo u srednjem veku, o čemu svedoči veći broj sačuvanih srpskih rukopisa, i to počinjući od XV veka: Dečani 50 i 51, Savina 17, Hilandar 116 i 117.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Alek, Alek (1986-01-01). „REČNIK KNJIŽEVNIH TERMINA - Nolit - 1986”. REČNIK KNJIŽEVNIH TERMINA.
- ^ „Izdavački centar Filozofskog fakulteta u Nišu”. izdanja.filfak.ni.ac.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-09-27.
- ^ „Academia.edu - Share research”. www.academia.edu. Pristupljeno 2023-09-27.