Ulica Sarajevska (Beograd)
44° 48′ 13″ S; 20° 27′ 19″ I / 44.80363° S; 20.45537° I
  Sarajevska
ulica | |
|---|---|
  | |
| Opština | Savski venac |
| Početak | Hajduk-Veljkov venac |
| Kraj | Mostarska petlja |
| Dužina | 790 m |
| Nazvana | nepoznato |
 
| |
Ulica Sarajevska jedna je od centralnih Beogradskih ulica. Nalazi se na teritoriji Gradske opštine Savski venac. Udaljena je svega nekoliko stotina metara od centra Beograda i pruža se od Hajduk-Veljkovog venca u podnožju Balkanske ulice do parka Gazela (ili Parka tri ključa), odnosno Mostarske petlje.[1] Ovaj trgovački i zanatski kvart, važan je saobraćani koridor, koji u jednom smeru povezuje Gazelu i centar grada. Izuzetno je prometna jer kroz nju prolazi veliki broj linija javnog gradskog prevoza, ali i pojedina teretna vozila.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Niko od retkih starosedalaca ili njihovih naslednika ne pamti kako je i kada Sarajevska ulica dobila ime. O tome ne postoji službena zabeleška, a neki tvrde da je „Ulica Sarajevska takvog naziva od samog nastanka”. Drugi pretpostavljaju da je nazvana po kafani „Sarajevo” koja danas posluje pod imenom „Kraljevo”.[3]
Ulica je decenijama bila poznata po brojnim zanatskim radionicama: krojačkim, limarskim, sajdžiskim, jorgandžijskim, obućarskim, tašnerskim, vunovlačarskim, bravarskim, koradžijskim, saračkim, staklorezačkim, knjigovezačkim i drugim. Ulica je bila poznata i po kafanama, ali i kuplerajima i „kafanama sa ženskinjama”.[4] Prema rečima malobrojnih starosedelaca koji se još sećaju, najpoznatija među njima bila je „Crven fesić”.[1] Do 70-ih godina 20. veka veliki deo ulice činila je romska mahala, ali je modernizacijom i izgradnjom novih, modernih objekata romska zajednica raseljena.[2]
U 19. veku jedan deo ulice se zvao Tri ključa, "od Bajlonove pivnice do kraja, ka Vajfertovoj pivari".[5]
Sarajevska je i svojevrsna kultna ulica.[3] Za žitelje ovog dela Beograda to nije samo ulica, već predstavlja jedan kraj grada koji se prostire od Savske do Kneza Miloša i od Nemanjine do Gazele i ima svoj specifični duh.[6] Za vreme SFRJ važila je za kraj grada koji nije bio bezbedan, poznat po kafanskim tučama i mangupskim obračunima. Ni danas nije atraktivna za stanovanje. Kvadrat stana košta manje nego u okolnim ulicama. Kao razlog navodi se saobraćajna buka i nedostatak parking mesta.[2]
Sarajevskom ulicom[uredi | uredi izvor]
U Sarajevskoj ulici i danas postoje niske zgrade i zanatske radnje, po čemu je ova ulica i poznata, ali ih je sve manje, a neke od njih su jedinstvene u Beogradu. Dok su do kraja 20. veka zanatske radnje preovladavale, sada primat preuzimaju trgovačke. Mnoge zanatske radnje su potpuno nestale, jer stari majstori iza sebe nisu ostavljali naslednike. Ugasile su se ili promenile namenu, shodno potrebama savremenog društva.[1] Proteklih godina i izgled većeg dela ulice potpuno se izmenio, jer su nestale brojne prizemne zgrade, a na njihovim mestima izgrađene su višespratnice. Na početku ulice, bliže centru grada, uglavnom su u periodu posle Drugog svetskog rata izgrađene savremenije stambene zgrade[3] u koje se useljavala tadašnja radnička klasa. Ipak, ulica je do danas sačuvala poslovni duh.[2]
Na samom početku ulice, na adresi Hajduk-Veljkov venac 6, nalazi se Železnički muzej Srbije. Na mestu gde se danas nalazi Hajduk-Veljkov venac krajem 18. veka, u vreme kratke austrijske okupacije Beograda, bila je podignuta Crkva Jovana Preteče. Nekoliko godina kasnije, po povratku Turaka u Beograd, crkva je pretvorena u džamiju, a stanovnici su uspeli da spasu ikone koje se danas čuvaju u galeriji Matice Srpske u Novom Sadu. Ova crkva, a potom džamija, srušena je u naletu srpskih ustanika prilikom oslobađanja Beograda 1806. godine.[2] Dom železničara i brodara je građen 1934-35. na zapadnom uglu sa Miloša Pocerca,[7][8] osvećen je u martu 1936.[9]
Duž ulice, osim zanatskih radnji, nalaze se farbare, apoteke, kozmetičarske i frizerske radnje, banke, cvećare, prodavnice jeftine i polovne robe i druge, ali i više od 20 kafana, među kojima su i neke čuvene, od bircuza, restorana, hotela, do trenutno aktuelnih kafića.[2]
Susedne ulice[uredi | uredi izvor]
Sarajevska ulica počinje brojem 1, kod Hajduk-Veljkovog venca u podnožju Balkanske ulice, gde u dva kraka polazi od raskrsnica sa Birčaninovom i Risanskom. Završava se kod Mostarske petlje, tačnije kod parka Tri ključa (ili parka Gazela), od koga je deli Drinska ulica. Tu pod istim imenom okružuje blok zgrada i završava se brojem 89.
Sarajevsku ulicu seku (od broja 1 prema broju 89) ulice Vojvode Milenka Stojkovića, Miloša Pocerca, Višegradska i Durmitorska.
Promena naziva ulice[uredi | uredi izvor]
Krajem jula 2020. godine tadašnji zamenik gradonačelnika Goran Vesić pokrenuo je inicijativu za promenu imena beogradskim ulicama koje nose imena po toponimima iz bivše Jugoslavije. Ovakvu odluku objasnio je činjenicom da je grad Beograd u svojoj istoriji bio je glavni grad država čiji su sastavni deo bile različite teritorije i narodi i da imenima ulica ili spomenicima glavni grad predstavlja čitavu državu, pa zato danas u Beogradu veliki broj ulica nosi imena po geografskim pojmovima iz republika bivše Jugoslavije, ali i po gradovima koji nemaju Beogradsku ulicu. Prema njegovim rečima, od glavnih gradova republika bivše Jugoslavije samo Podgorica i Skoplje imaju Beogradsku ulicu. Na spisku ovih ulica našla se i Sarajevska.[10] Ova najava izazvala je burne reakcije javnosti, koja se tome usprotivila.[6] Veliki broj građana potpisao je peticiju protiv ove promene.[11] Mnoge građane je posebno pogodila najava promene imena Sarajevske ulice, pa je takva odluka ukinuta. Vesić je za TV Prva tom prilikom rekao da je o promeni imena ulica u Beogradu razgovarao i sa tadašnjim predsednikom Srbije Aleksandrom Vučićem, koji ga je, prema njegovim rečima, lično molio da se ne menja ime Sarajevske ulice.[12]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Oprijan, Bojana (11. 3. 2017). „Tihi izdisaj Sarajevske ulice u Beogradu”. Al Jazeera. Al Jazeera Media Network. Pristupljeno 31. 7. 2020.
- ^ a b v g d đ Kovačević, M. T.; Nikolić, Z. (24. 6. 2013). „Sarajevska ulica: Od zanatlija, do Kineza”. Novosti. Pristupljeno 31. 7. 2020.
- ^ a b v „Sarajevska ulica u Beogradu: Od zanatskih radnji do prodavnica jeftine robe”. Mreža za izgradnju mira. 22. 10. 2018. Pristupljeno 31. 7. 2020.
- ^ "Politika", 1. feb. 1937
- ^ "Politika", 1. sept. 1936, str. 5
- ^ a b Ilić Mirković, Milena (27. 7. 2020). „Građani o Vesićevoj ideji: Budalaština, Sarajevska je kult”. Nova S. Pristupljeno 31. 7. 2020.
- ^ "Politika", 4. dec. 1934
- ^ "Politika", 12. jun 1935
- ^ "Politika", 16. mart 1936
- ^ „Vesić najavio novu izmenu naziva ulica u Beogradu”. Danas. 26. 7. 2020. Pristupljeno 31. 7. 2020.
- ^ Bulajić, Jelena (27. 7. 2020). „Onlajn peticija protiv promene imena ulica u Beogradu”. Nova S. Pristupljeno 31. 7. 2020.
- ^ „Vesić: Vučić me molio da Sarajevska ulica ne menja ime”. Politika. 28. 7. 2020. Pristupljeno 31. 7. 2020.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Đorđević, Bojan (29. 7. 2020). „Kako oduzeti prošlost Beogradu”. Danas. Pristupljeno 31. 7. 2020.
- „DEJAN TIAGO STANKOVIĆ: Sačuvajmo Sarajevsku ulicu u Beogradu, ogriješili smo se o taj grad!”. PREOKRET. 28. 7. 2020. Pristupljeno 31. 7. 2020.
