Historija Bosne
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Historija Bosne je knjiga Vladimira Ćorovića u kojoj je iznet sintetički pregled bosanske prošlosti od praistorije do kraja srednjeg veka. Izdata je u Beogradu 1940. godine. Historija Bosne je životno delo ovog srpskog istoričara. Objavljenu i neobjavljenu građu počeo je da prikuplja još 1909. godine kada se zaposlio u Zemaljskom muzeju u Sarajevu. Najveći deo građe prikupio je u Dubrovačkom arhivu. Među neobjavljenim radovima Vladimira Ćorovića nalaze se i Beleške iz kancelarijskih i notarskih spisa dubrovačkog arhiva.
Celovitom prikazu preistorijskog doba i srednjovekovne prošlosti Bosne prethodili su njegovi manji radovi i to Ban Kulin, Pitanje o poreklu Kotromanića, Kako je vojvoda radoslav Pavlović prodavao dubrovčanima Konavlje (1423—1427), Ban Barić i njegovi potomci, zatim monografija Kralj Tvrtko I Kotromanić. Međutim, polazna osnova i ideja vodilja Historije Bosne bila je pristupna akademska beseda Vladimira Ćorovića Teritorijalni razvoj bosanske države u srednjem veku.
Obimno delo od 658 strana podelio je na dvanaest većih celina: Prehistorijsko doba, Rimski period, srednji vek, Bosna u XIII veku, Vlada Stepana Kotromanića, Bosna na vrhuncu svoje moći, Bosna u XV veku, Postanak Hercegovine, poslednji trzaji, Pad Bosne, Pad Hercegovine, Prilozi.
U sintetičkim pregledima prednost se daje podeli koja je zasnovana na unutrašnjem razvitku države i društva sa tematski jasno omeđanim celinama. Ćorović se opredelio za pretežno hronološku periodizaciju. Pokazalo se da u ovom slučaju raščlanjenje teksta nije najpreciznije. Glava srednji vek pokriva u stvari samo rani srednji vek, od doseljenja Slovena o vlade Kulina bana. Tu je uključen i odeljak o crkvi bosanskoj. Retko kada se početak i kraj jednog stoleća podudaraju sa ključnim zaokretima koji međe i zaokružuju epohu od sto godina (Bosna u XIII veku, Bosna u XV veku). Sintetički tekst koji se završava padom Hercegovine, tačnije odeljkom o Hercegovićima, dopunjen je analitičkim prilozima o Kotromanićim, zatim tekstom o narodnim pesmama o propasti Bosne i turskim namesnicima u hercegovini. Za razliku od Istorije Jugoslavije i Istorije Srba, izrazitih sintetičkih dela koja su pisana bez naučnog aparata i prateće bibliografije u Historiji Bosne Ćorović se gotovo na svakoj strani poziva na izvore i literaturu. Kada je reč o političkoj istoriji ovo delo je znatno sadržajnije i potpunije od ranijih celovitih pregleda prošlosti Bosne. Istoriju kulture svesno je izostavio nameravajući da toj oblasti posveti posebnu knjigu. Ali, zapostavio je istoriju privrede i društva. Što se tiče crkve bosanske, uvek aktuelne teme, razapinjao se između koncepcije Franje Račkog i protivnika shvatanja hrvatskih istoričara. Nije se međutim kolebao kada je u pitanju etnička struktura stanovništva i pismo. Ban Matija Ninoslav izričito naziva svoje podanike Srbima za razliku od Dubrovčana ili Vlaha ali se takvi primeri u kasnijem periodu ne ponavljaju.
Oni pišu ćirilicom, ni jedna povelja iz bosanske državne kancelarije nije zapisana niti je izišla u drugom pismu- i za to se pismo zna i kaže da je srpsko, ali to se ne smatra kao neka naročita plemenska karakteristika naroda.
— Vladimir Ćorović, Historija Bosne
Na osnovu istraživačkih rezultata o prošlosti Ćorović je u uvodnim i završnim stranicama sinteze ukratko izložio svoje viđenje budućnosti Bosne. Po svom geografskom položaju i stanovništvu, Bosna je od davnina predstavljala prirodnu kopču ali i jabuku razdora između Srba i Hrvata. Ona nikada nije dobila obeležja nacionalne države. Ni delo kralja Tvrtka nije se održalo. Seobama i mešanjem stanovništva ugasila se svest o nekadašnjoj državi. Pošto je u XIX veku počela borba za oslobođenje iod Turaka:
niko više nije tražio da se obnovi ta stara država, nego je težnja svih bila da se uđe u okvir svojih drugih nacionalnih zajednica, odnosno kod većine da se stvori prava srpska nacionalna država.
— Vladimir Ćorović, Historija Bosne
Historija Bosne objavljena je kao prva knjiga. Ćorović je nagovestio još dve- kulturnu istoriju Bosne i prošlost ove zemlje pod vlašću Turaka i Austrougarske. Prerana, tragična smrt sprečila ga je da ostvari svoju zamisao.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ćorović, Vladimir (1940). Historija Bosne. Beograd: Srpska kraljevska akademija.