Pređi na sadržaj

Hjuz H-4 Herkules

Koordinate: 45° 12′ 14″ S; 123° 08′ 42″ Z / 45.204° S; 123.145° Z / 45.204; -123.145
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Hjuz H-4 Herkules


Opšti podaci
Namena transportni leteći brod
Poreklo  SAD
Proizvođač Hughes Aircraft
Probni let 2. novembar 1947.
Status izložen
Prvi operater Hauard Hjuz
Broj primeraka 1
Dimenzije
Masa
Pogon
Fizičke osobine
Performanse
 Portal Vazduhoplovstvo

Hjuz H-4 Herkules (engl. Hughes H-4 Hercules; takođe poznat i kao Gizdavi gusan; registarska oznaka NX37602) je prototip strateškog letećeg broda kojeg je dizajnirala i napravila kompanija Hjuz erkraft. Zamišljen kao transatlantsko prevozno sredstvo za upotrebu tokom Drugog svetskog rata, nije završen na vreme da bi se mogao koristiti u ratu. Vazduhoplov je napravio samo jedan kratak let, 2. novembra 1947. godine, a projekat nikada nije napredovao dalje od pojedinačnog proizvedenog primera.

Napravljenom od drveta (Duramoldov proces) zbog ratnih ograničenja u korišćenju aluminijuma i zabrinutosti oko težine, vazduhoplovu je nadenut nadimak „Gizdavi (Smrekovni) gusan”, iako je skoro u potpunosti napravljen od breze.[1][2] Herkules je najveći leteći brod ikada izgrađen i imao je najveći raspon krila od svih vazduhoplova koji su ikada leteli sve dok Skejld Kompozits Stratolonč prvi put nije poleteo 13. aprila 2019. godine.[3][4] Vazduhoplov je ostao u dobrom stanju. Nakon što je od 1980. do 1992. godine bio izložen javnosti na Long Biču u Kaliforniji, sada je izložen u Muzeju vazduhoplovstva i svemira Evergrin u Makminvilu, Oregon, Sjedinjene Američke Države.[5]

Dizajn i razvoj[uredi | uredi izvor]

Poređenje veličine H-4 i Daglas DC-3

Ratno ministarstvo SAD je 1942. godine moralo da preveze ratno oružje i osoblje u Britaniju. Saveznička plovidba u Atlantskom okeanu trpela je velike gubitke za nemačkih podmornica, pa je objavljen zahtev za vazduhoplovom koji bi mogao da pređe Atlantik sa velikim korisnim teretom. Ratni prioriteti značili su da vazduhoplov ne može biti napravljen od strateških materijala (na primer, aluminijuma).[6]

Vazduhoplov je bio zamisao Henrija Dž. Kajsera, vodećeg graditelja i proizvođača brodova Liberti. Kajser se udružio sa dizajnerom aviona Hauardom Hjuzom kako bi stvorio ono što će postati najveći vazduhoplov do tada izgrađen. Dizajniran je za prevoz 68.000 kilograma, 750 potpuno opremljenih vojnika ili dva tenka M4 Šerman od 30 tona.[7] Originalna oznaka „HK-1” odražava saradnju Hjuza i Kajsera.[8]

Ugovor o vazduhoplovu HK-1 objavljen je 1942. godine kao ugovor o razvoju i zahtevao je da se za dve godine konstruišu tri aviona.[9] Razmotreno je sedam konfiguracija, uključujući dvokrilne i jednokrilne sa kombinacijom četiri, šest i osam motora na krilima.[10] Konačni dizajn koji je izabran bio je div koji je zasenio svaki veliki transporter koji je do tada izgrađen.[11][N 1] Napravljen je uglavnom od drveta radi očuvanja metala (njegovi elevatori i krmilo pravca prekriveni su tkaninom), a dobio je nadimak „Gizdavi gusan” (ime koje Hjuz nije voleo) ili „Leteća drvara”.[12]

Dok je Kajser stvorio koncept „letećeg teretnog broda”, on nije imao vazduhoplovno iskustvo i uputio se na Hjuza i njegovog dizajnera Glena Odekirka.[11] Razvoj se odugovlačio, što je frustriralo Kajsera, koji je za kašnjenja delimično okrivio ograničenja postavljena za nabavku strateških materijala kao što je aluminijum, a delimično i Hjuzovo insistiranje na „savršenstvu”.[13] Izgradnja prvog HK-1 počela je 16 meseci nakon prijema razvojnog ugovora. Kajser se tada povukao sa projekta.[12][14]

Unutrašnjost trupa H-4

Hjuz je nastavio program sam pod oznakom „H-4 Herkules”,[N 2] potpisavši novi vladin ugovor koji je sada ograničio proizvodnju na jedan primerak. Radovi su se sporo odvijali, a H-4 nije završen sve dok se rat nije završio. Avion je izgradila kompanija Hjuz erkraft na aerodromu Hjuz, na lokaciji današnje Plaja Viste u Los Anđelesu, koristeći Duramoldov proces od šperploče i smole[N 3] – oblik kompozitne tehnologije − za konstrukciju od lameliranog drveta, koja se smatrala tehnološkom tour de force.[8] Specijalizovani drveni furnir proizvela je kompanija Rodis u Maršfildu, Viskonsin. Hamilton Rodis je imao timove mladih žena koji su peglali (neobično tanak) jak furnir od brezovog drveta pre isporuke u Kaliforniju.[15]

Kompanija za selidbe prevezla je avion ulicama do pristaništa E u Long Biču u Kaliforniji. Premestili su ga u tri velika dela: trup, svako krilo i četvrtu, manju pošiljku sa delovima sklopa repa i drugim manjim sklopovima. Nakon što je Hjuz erkraft završio završnu montažu, podigli su hangar oko letećeg broda, sa rampom za puštanje H-4 u luku.[1]

Hauard Hjuz je pozvan 1947. godine da svedoči pred ratnim istražnim odborom Senata o upotrebi vladinih sredstava za vazduhoplov. Tokom ročišta u Senatu 6. avgusta 1947. (prvi u nizu pojavljivanja), Hjuz je izjavio:

Herkules je bio monumentalni poduhvat. To je najveći avion ikada napravljen. Ima više od pet spratova i raspon krila duži je od fudbalskog terena. To je više od gradskog bloka. Sada, ja sam uložio znoj svog života u ovu stvar. U njega je uvučena moja reputacija i nekoliko puta sam rekao da ću, ako dođe do neuspeha, verovatno napustiti ovu zemlju i nikada se više neću vratiti. Ozbiljan sam.[16][N 4]

Sve u svemu, troškovi razvoja aviona dostigli su 23 miliona dolara (što je ekvivalentno 211 miliona dolara u 2019.).[17]

Operativna istorija[uredi | uredi izvor]

Kokpit H-4

Hjuz se vratio u Kaliforniju tokom pauze zbog ročišta u Senatu kako bi obavio testove rulanja na H-4. Dana 2. novembra 1947. počeli su testovi rulanja sa Hjuzom za kontrolom. U njegovoj posadi bili su Dejv Grant kao kopilot, dva inženjera leta, Don Smit i Džo Petrali, 16 mehaničara i još dve letačke posade. H-4 je takođe nosio sedam pozvanih gostiju novinara i dodatnih sedam predstavnika industrije. Na brodu je bilo ukupno trideset šest ljudi.[18]

Četiri reportera otišla su da podnesu priče nakon prva dva rulanja, dok je preostala štampa ostala za poslednju probu dana.[19] Nakon što je povećao brzinu na kanalu okrenutom prema plaži Kabriljo, Herkules se podigao i ostao u vazduhu 26 sekundi na 21 metar od vode brzinom od 217 kilometara na čas oko 1,6 kilometara.[20] Na ovoj nadmorskoj visini vazduhoplov je i dalje doživeo zemaljski efekat.[21] Ipak, kratak let pokazao je skepticima da je Hjuzovo (sada nepotrebno) remek-delo dostojno leta, čime je opravdano korišćenje vladinih sredstava.[22]

H-4 nikada više nije poleteo. Njegov kapacitet uzgona i plafon leta nikada nisu testirani. Posada od 300 radnika sa punim radnim vremenom, svi zakleni na tajnost, održavala je avion u stanju leta u hangaru sa kontrolom klime. Kompanija je smanjila posadu na 50 radnika 1962. godine, a zatim ju je rasformirala nakon Hjuzove smrti 1976. godine.[23][24]

Izlaganje[uredi | uredi izvor]

Herkules H-4 u Muzeju vazduhoplovstva i svemira Evergrin. Daglas DC-3 parkiran ispod njegovog krila prikazuje skalu H-4.

Vlasništvo nad H-4 osporila je američka vlada, koja je ugovorila izgradnju. Sredinom 1970-ih postignut je sporazum prema kojem bi Smitsonijanov Nacionalni muzej avijacije i astronautike primio Hjuz H-1 Rejser i deo krila H-4, a korporacija Suma bi platila 700 hiljada dolara i dobila vlasništvo nad H-4, dok bi američka vlada ustupila bilo koja prava, a avion bi bio zaštićen od „komercijalne eksploatacije”.[25][26]

Krilo H-4

Godine 1980. H-4 je kupio Aero klub Južne Kalifornije, koji je kasnije izložio vazduhoplov u veoma velikoj geodetskoj kupoli pored broda Kvin Meri u Long Biču u Kaliforniji. Veliki kupolasti objekat postao je poznat kao „Kupola Gizdavog gusana”. Vrlo velika zatvorena unutrašnja kupola oko H-4 sastojala se od prostora za sastanke i posebne događaje, razrađenih audio-vizuelnih prikaza o Hauardu Hjuzu i samom vazduhoplovu, kao i restorana za turiste. Mnoge kongresne grupe održavale su velike večere, prodajne sastanke, pa čak i koncerte pod krilima aviona noću kada je Kupola Gizdavog gusana bila zatvorena za turiste. Godine 1986, sekundarna atrakcija u stilu simulatora pod imenom Tajm Vojadžer izgrađena je pored H-4, po ceni od 2,5 miliona dolara.[27] Godine 1988, kompanija Volt Dizni je kupila atrakcije Long Biča, a sa njima i povezane nekretnine. Godine 1991, Dizni je obavestio Aero klub Južne Kalifornije da više ne želi da prikazuje vazduhoplov Herkules nakon što je vrlo ambiciozni plan Port Dizni otkazan.

Herkules H-4 u Muzeju vazduhoplovstva i svemira Evergrin.

Nakon duge potrage za odgovarajućim domaćinom, Aero klub Južne Kalifornije organizovao je da se Herkules preda Muzeju vazduhoplovstva i svemira Evergrin u zamenu za uplate i procenat od prihoda muzeja.[28] Vazduhoplov je prevezen šlepom, vozom i kamionom do trenutnog doma u Makminvilu, Oregon (64 kilometara jugozapadno od Portlanda), gde je ponovo sastavljen i gde je trenutno izložen. Letelica je u Makminvil stigla 27. februara 1993. godine, nakon 138 dana putovanja od Long Biča na 1.698 kilometara. Geodetsku kupolu Gizdavi gusan sada koriste kruzeri kao svoj terminal na Long Biču.

Do sredine 1990-ih, bivši hangari aviona Hjuz erkraft na aerodromu Hjuz, uključujući i onaj gde je držan Herkules, pretvoreni su u zvučne bine. Scene iz filmova kao što su Titanik, Šta žene žele i Poslednji dani snimljene su u hangaru za avione površine 29.300 kvadratnih metara, u kojem je Hauard Hjuz kreirao ovaj leteći brod. Hangar će biti sačuvan kao struktura koja se može uvrstiti u Nacionalni registar istorijskih zgrada u današnjoj velikoj lakoj industriji i stambenom razvoju u naselju Plaja Vista u Los Anđelesu.[29]

Specifikacije[uredi | uredi izvor]

Motor aviona

Opšte karakteristike[uredi | uredi izvor]

  • Posada: 3
  • Dužina: 66,65 metara
  • Raspon krila: 97,82 metara
  • Visina: 24,18 metara
  • Visina trupa: 9,1 metara
  • Motor: 8 × Pratt & Whitney R-4360 Wasp Major 28-cilindrični radijalno klipni motori sa vazdušnim hlađenjem, svaki po 2.200 kW (3.000 KS)
  • Propeleri: Hamilton Standard, petometarni propeleri stalne brzine prečnika

Performanse[uredi | uredi izvor]

  • Brzina krstarenja: 400 kilometara na čas
  • Domet: 4.800 kilometara
  • Plafon leta: 6.400 metara
Poređenje pet najvećih aviona:
  Hjuz H-4 Herkules
  Erbas A380-800
  Antonov An-225
  Boing 747-8
  Stratolonč

Pojavljivanja u medijima[uredi | uredi izvor]

Vazduhoplov je bio glavni deo radnje animiranog filma Medved Jogi i magični let Gizdavog gusana iz 1987. godine, studija Hana-Barbera.[30]

U biografskom filmu Taker: čovek i njegov san iz 1988. godine, ključni sastanak između proizvođača automobila Prestona Takera i Hauarda Hjuza održava se ispred Herkulesa, u okviru njegovog hangara, gde Hjuz nakratko kaže Takeru da nije stvar u tome da li Herkules leti, kao i kako zaobići „establišment” i senatora Fergusona.[31]

U avanturističkom filmu Raketaš iz 1991. godine, junak Klif Sekord koristi veliki model Hjuz H-4 Herkulesa kako bi pobegao od nekih znatiželjnih federalnih agenata i samog Hauarda Hjuza. Nakon što Sekord odvede model na sigurno, Hjuz izražava olakšanje što je vazduhoplov uopšte leteo.[32]

Produkcija i jedini probni let H-4 Herkulesa prikazan je u filmu Avijatičar Martina Skorsezea iz 2004. godine. Za film je korišćen leteći veliki model, koji je sada izložen pored originalnih aviona u Muzeju vazduhoplovstva Evergrin u Makminvilu, Oregon.[33]

U video igri L.A. Noire (2011) igrač može ući u avion. Dodatno, spoljašnji i unutrašnji izgled aviona H-4 Herkules predstavljeni su u uvodu DLC misije, „Nicholson Electroplating”.[34][35]

Vazduhoplov je bio centar prevare u TNT-ovoj dramskoj seriji Leverage, u epizodi 5.01 „Veoma veliki ptičji posao”, koja je emitovana 15. jula 2012. godine, a koja je uključivala „prodaju” Herkulesa.[36]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Citat: „Kajser najavljuje najmonumentalniji program u istoriji vazduhoplovstva.”
  2. ^ Hjuzov dizajn je prvobitno identifikovan kao HFB-1 kako bi označavao „Hjuzov leteći brod, prvi dizajn”.
  3. ^ Korporacija Hjuz je koristila Duramoldov postupak, koji je laminirao šperploču i smolu u lagani, ali čvrsti građevinski materijal koji se može oblikovati.
  4. ^ Hjuzovo svedočenje u Senatu sada je javno vlasništvo.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Parker 2013, str. 49–58
  2. ^ "Hughes HK-1 (H-4) 'Spruce Goose'." The Aviation Zone. Retrieved October 6, 2010.
  3. ^ Spruce Goose. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. septembar 2015) Evergreen Aviation & Space Museum. Retrieved December 14, 2011.
  4. ^ „Stratolaunch airborne in first flight of world's largest aircraft”. Flightglobal.com. 13. 4. 2019. Pristupljeno 13. 4. 2019. 
  5. ^ Parker 2013, str. 55
  6. ^ Parker 2013, str. 49, 51
  7. ^ „H-4 Hercules Flying Boat”. Boeing. 1947-11-02. Pristupljeno 2014-06-24. 
  8. ^ a b Odekirk 1982, p. II.
  9. ^ Odekirk 1982, p. 1V.
  10. ^ McDonald 1981, str. 41–44
  11. ^ a b McDonald 1981, str. 40
  12. ^ a b McDonald 1981, str. 58–59
  13. ^ McDonald 1981, str. 56
  14. ^ Herman, Arthur. Freedom's Forge: How American Business Produced Victory in World War II, pp. 277–81, Random House, New York, NY. ISBN 978-1-4000-6964-4.
  15. ^ Marshfield women recall building engineering marvels of the skies Arhivirano 2014-12-17 na sajtu Wayback Machine, Marshfield News Herald
  16. ^ The Great Aviator: Howard Hughes, His Life, Loves & Films — A Documentary. Los Angeles: Delta Entertainment Corporation, 2004.
  17. ^ „This Day in History: November 2”. HISTORY.com. A&E Television Networks, LLC. Pristupljeno 14. 2. 2017. 
  18. ^ McDonald 1981, str. 78–79
  19. ^ McDonald 1981, str. 85–87
  20. ^ Francillon 1990, pp. 100, 102.
  21. ^ "Wing In Ground effect aerodynamics." Arhivirano 2007-09-27 na sajtu Wayback Machine se-technology.com. Retrieved: October 6, 2010.
  22. ^ "Howard Hughes & The Spruce Goose." Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. avgust 2011) Life, October 27, 2009. Retrieved: August 28, 2011.
  23. ^ Dean, Paul. "The Man Who Keeps The Spruce Goose." Los Angeles Times, April 21, 1983, p. J1.
  24. ^ Dietrich, Noah; Thomas, Bob (1972). Howard, The Amazing Mr. Hughes. Greenwich: Fawcett Publications, Inc. str. 209—216. 
  25. ^ PROCEEDINGS OF THE ANNUAL MEETING OF THE BOARD OF REGENTS, SMITHSONIAN INSTITUTION, Smithsonian Institution, 24. 1. 1975, str. 91, „For over two years the General Services Administration has been negotiating with Summa Corporation (formerly the Hughes Tool Co.) concerning the disposition of the experimental wooden cargo plane known as the "HK-1" that was constructed by Howard Hughes' company in the 1940s under a Government contract. The "HK-1" is of historic interest, but it is an enormous aircraft presenting major housing and maintenance problems. Within the last few months the Smithsonian has been drawn into these negotiations because of the National Air and Space Museum's interest in the "HK-1" and in another aircraft owned by Summa called the "Hughes Racer." GSA, Summa, and SI are now exploring the feasibility of an arrangement whereby GSA will transfer its rights to the "HK-1" to the Smithsonian, and the Smithsonian will exchange the "HK-1" with Summa in return for a model of the "HK-1" suitable for museum display, the "Hughes Racer," and $600,000. Such an arrangement will also settle any dispute between GSA and Summa regarding existing ownership rights in the "HK-1" and will protect the "HK-1" from commercial exploitation.” 
  26. ^ „Spruce Goose Acquired by NASM”. Smithsonian Institution Archives. Smithsonian Institution. 1975. Pristupljeno 12. 5. 2017. „Summary: The National Air and Space Museum acquires the Hughes Flying Boat, HK-1, "Spruce Goose," from the U.S. General Services Administration. The museum decided to retain a 51-foot wing section and return the rest of the craft to the builder, the Hughes Tool Company (now the Summa Corporation). The Summa Corporation donated $700,000 and the historic Hughes Racer (in which Howard Hughes established world records in 1935 and 1937), and made portions of the aircraft available to eight public museums selected from a list compiled by the Smithsonian.” 
  27. ^ Bailey, Eric (14. 7. 1985). „Next to Queen Mary, Spruce Goose: Time Travel Ride to Be New Harbor Attraction”. Los Angeles Times. Pristupljeno 10. 2. 2020. 
  28. ^ „Evergreen Aviation & Space Museum's future in doubt as creditors claim Spruce Goose, other planes”. OregonLive.com. 2013-12-20. Pristupljeno 2014-06-24. 
  29. ^ Freeman, Paul. "Hughes Airport." Abandoned & Little-Known Airfields: California, Western Los Angeles area, October 10, 2012.
  30. ^ Barbera, Joseph (1994). My Life in Toons From Flatbush to Bedrock in Under a Century. Atlanta: Turner Publishing. str. 191–192. ISBN 1-57036-042-1. 
  31. ^ Maslin, Janet (12. 8. 1988). „Review/Film: 'Tucker the Man and His Dream': Glimpsing the Soul of an Old Machine”. The New York Times. 
  32. ^ David, Peter (1991). The Rocketeer. New York: Bantam Books. ISBN 978-0-55329-322-7. [potrebna strana]
  33. ^ Pike, John. „HK-1 / H-4 / Hercules / Spruce Goose”. Global Security. Pristupljeno 11. 6. 2016. 
  34. ^ „New L.A. Noire Screens from the 'Nichsolson Electroplating' Arson Case”. Rock Star Games. Pristupljeno 15. 9. 2011. 
  35. ^ Davison, Pete (22. 6. 2011). „L.A. Noire Nicholson Electroplating DLC out now”. Gamepro.com. Arhivirano iz originala 3. 12. 2011. g. Pristupljeno 20. 8. 2011. 
  36. ^ „Leverage”. TheTVDB. Pristupljeno 14. 7. 2013. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Parker, Dana T. (2013). Building Victory: Aircraft Manufacturing in the Los Angeles Area in World War II. Cypress, CA. ISBN 978-0-9897906-0-4. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Hjuz H-4 Herkules na Vikimedijinoj ostavi.
45° 12′ 14″ S; 123° 08′ 42″ Z / 45.204° S; 123.145° Z / 45.204; -123.145
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Хјуз_Х-4_Херкулес&oldid=27045578”