Cetinska kultura
| Cetinska kultura | |||
|---|---|---|---|
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Balkan | ||
| Zemlja | Bosna i Hercegovina, Hrvatska | ||
| Društvo | |||
| Jezik | ilirski | ||
| Religija | paganizam | ||
| Društveno uređenje | složeno socijalno izdiferencirano društvo | ||
| Period | |||
| Istorijsko doba | bronzano doba, gvozdeno doba | ||
| Prestanak | 1500. god. p.n.e | ||
| Prethodnici i naslednici | |||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||
| Portal Arheologija | |||
Cetinska kultura je eneolitska i bronzanodobna kultura, rasprostranjena u Dalmaciji, Hercegovini i južnoj Bosni.
Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]
Najveća koncentracija nalazišta je oko gornjeg toka reke Cetine, gde je ovu kulturu otkrio Ivan Marović. U Bosni i Hercegovini nema širih područja ove kulture. Njena nalazišta rasejana su na većem broju tačaka, često na istom mestu gde su nalazišta [[Posuška kultura|Posuške kulture][1]: gradina Krstina kod Posušja, Ravlića pećina u Tihaljini (Ljubuški), Orah kod Bileće, Ljubomir kod Trebinja, Gradac u Kotorcu, i neki tumuli na Glasincu (Vrlažje, Rusanovići).[2]
Periodizacija[uredi | uredi izvor]
Javlja se početkom ranog bronzanog doba na supstratu stvorenom od nosioca kome pripada stanovništvo Hvarsko-lisičićke kulture i doseljenici jadranske varijante Vučedolske kulture, koje je bilo delimično indoevropeizirano.[3]
Po periodizaciji deli se u tri faze:
- Prva faza je prelaz iz eneolita u mlađe bronzano doba
- Druga faza je u okviru ranog bronzanog doba (Br. A-1 i A-2 srednjoevropske šeme
- Treća faza je prelaz iz ranog u srednje bronzano doba (A-2/B-1) –sveukupno od 2200 – 1500. god. p.n.e.
Nalazi[uredi | uredi izvor]
Naselja su obično u pećinama (Škarin samograd kraj Drniša, Gudnja kraj Stona), ređe na brežuljcima, u gradinama. Tumulus je glavni oblik grobnog spomenika. Poznata su oba ritusa: inhumacija (obično u kamenoj škrinji) i incineracija gde su ostaci pokojnika položeni u glinene posude.
Od priloga se nalaze kameni i bronzani bodeži (koji su importi, te odaju širinu trgovačkih veza cetinske kulture u zenitu njenog postojanja), bronzane sekire, bronzani i zlatni nakit, te keramičke posude. Karakteristična keramika su ornamentirani vrčevi na visokoj šupljoj nozi.[4]
Ulomci keramike rasuti po tumulu potiču od raznih obreda prilikom sahrane.[5]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ [1] Borivoj Čović: OD BUTMIRA DO ILIRA - Kultovi sa Mediterana, Kulturno naslijeđe, Sarajevo, 1976
- ^ [2] Cetinska kultura, Arheološki leksikon -Zemaljski muzej, Sarajevo
- ^ [3] Alojz Benac - Prediliri, prailiri, protoiliri - neki novi aspekti ANUBiH Naše starine
- ^ [4] Blagoje Govedarica: Rano bronzano doba na području istočnog Jadrana ANUBiH Cantar za balkanološka ispitivanja
- ^ [5] Brunislav Marijanović: CETINSKA KULTURA - RANA FAZA, SAMOSTALNA KULTURA ILI INTEGRALNI DIO ENEOLITIKA Filozofski fakultet Zadar