Crkva Svetog Petra u Beogradu
| Crkva Svetog Petra | |
|---|---|
| Crkva Svetog Petra Apostola | |
 | |
| Osnovni podaci | |
| Tip | crkva |
| Osnivanje | 1930. |
| Posvećen | Svetom Petru Apostolu |
| Arhitektura | |
| Stil | modernizam |
| Lokacija | |
| Mesto | Stari Grad, Beograd |
| Država |  Srbija |
| Koordinate | 44° 48′ 57″ N 20° 27′ 50″ E / 44.81583° S; 20.46389° I |
  Crkva Svetog Petra Crkva Svetog Petra na karti Grada Beograda | |
Crkva Svetog Petra apostolskog je katolička crkva pod jurisdikcijom Beogradske nadbiskupije. Nalazi se na adresi Makedonska 23, Gradska opština Stari Grad. Župa Svetog Petra apostola osnovana je 1930. godine. Zgrada crkve je na sadašnjem mestu sagrađena 1933. godine.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Istorija župe Svetog Petra Apostola ujedno je i istorija isusovaca u Beogradu i duga je nekoliko vekova. U doba turske vladavine isusovci su u nekoliko navrata pokušavali da se nastane u Beogradu. Godine 1612. Pater Bartol Kašić sa ocem Sinijem osniva ovde humanističku školu, gimnaziju za 32 učenika, uglavnom Jevreja i Srba, prvu takvu na Balkanu. Kasnije, tokom borbi protiv Turaka, stajali su na strani hrišćana pomažući ranjenicima i ostajući uz njih do samog kraja, zbog čega su mnogi isusovci i sami bivali ubijeni. Sredinom 17. veka ponovo se vraćaju u Beograd, ali ovog puta samo kao misionari. Posebno je bio cenjen apostol Tomo Glavinić koji je bio prozvan apostolom svih narodnosti u Beogradu. Uživao je poštovanje kaluđera u Višnjici, a poginuo je 1690. godine nakon što su Turci ponovo osvojili Beograd. Kada je Eugen Savojski osvojio Beograd 1717. godine isusovci se ponovo vraćaju. Veća grupa jezuita u srpsku prestonicu dolazi 1718. i na Dorćolu pravi svoju zajednicu. Njihova župa dobija na poklon iz Petrovaradina veliku relikviju, baroknu sliku Bogorodice s Detetom, ikonu Marije Pomoćnice. Ponovo pokreću gimnaziju koja je uživala dobar glas i 1735. imala 77 učenika, a podigli su i crkvu posvećenu Majci Božijoj na Dorćolu.[2] Kada je grad vraćen Turcima 1739. i Austrijanci sami porušili sve što su u međuvremenu podigli. Isusovci ostavljaju crkvu i sve što su sagradili. Odnose samo Bogorodičinu sliku, koju sklanjaju u isusovačku crkvu u Petrovaradinu. Na pozlaćenoj ploči urezuju: „Iz Beograda izgnana Device, svojom zaštitom neprestano čuvaj Petrovaradince”. Zbog ovih reči slika je, tokom boravka u Petrovaradinu, dobila naziv Bogorodica Beogradska, i danas je predmet posebnog poštovanja.
Posle ukidanja reda (1773–1814) isusovci tek 1930. ponovo dolaze u Beograd, tada već prestonicu Kraljevine Jugoslavije. Na Novu godinu 1931. započinju rad u novoutemeljenoj župi Svetog Petra Apostola. Kupili su kuću koju je 1845. sagradio Jovan Stejić, lekar kraljevske porodice. Danas je kuća pod zaštitom beogradskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture. U dvorištu te kuće 1933. grade crkvu prema nacrtu čuvenog zagrebačkog graditelja Jurja Denclera (Juraj Denzler). Sledeće, 1934. godine u Beograd je iz Petrovaradina vraćena i Bogorodica Beogradska i danas je predmet posebnog poštovanja.[1]
Kuća Jovana Stejića[uredi | uredi izvor]
Kuću u Makedonskog ulici, na broju 23, podigao je, 1845. godine, Jovan Stejić, lični lekar kneza Miloša, koji se smatra jednim od osnivača srpske medicine. Isusovci su je kupili 1931. godine, sa namerom da tu sazidaju crkvu. Nakon kupovine su kao privremenu kapelu preuredili Stejićevu garažu i blagoslovili je.[2]
Izgradnja crkve[uredi | uredi izvor]
Tri godine posle povratka u Beograd, 1933. godine, isusovci su odlučili da u dvorištu podignu hram Svetog Petra apostola, prema projektu zagrebačkog graditelja Jurja Denclera. Podizanje bogomolje nije teklo glatko. Ministarstvo građevine je odobrilo gradnju, ali se opština snažno protivila. Ovaj problem je, prema pričama, rešen tako što su žene iz komšiluka odlučile da pomognu i na glavama nosile posude sa vodom za radove. Crkva je izgrađena veoma brzo i već naredne godine u nju je vraćena ikona Bogorodice Beogradske.
Izgled crkve[uredi | uredi izvor]
Za razliku od ostalih katoličkih hramova u Beogradu, ova crkva je izvedena atipično, kao dvobrodna građevina sa glavnim i još jednim severnim pobočnim brodom sa galerijom, koja se prostire celom njegovom dužinom. Na istočnoj strani je polukružna apsida i sakristija sa severne strane oltarskog prostora. Crkva je osvetljena ujednačenim nizom od pet okulusa (okruglih prozora) a brodovi su međusobno odvojeni stubovima. Oltari su postavljeni u pobočni brod, dok se predvorje crkve prostire skoro celom širinom pobočne lađe i nad njim je postavljen horski prostor sa orguljama i koji je od ostalog dela crkve odvojen staklenim zidom i vratima.
Spoljašnjost crkve rešena je modernistički bezornamentalno, u vidu jednostavne i plošne obrade. Jedini dekor predstavljaju tri niše u najvišoj zoni pročelja. Izvedena je poput dvoranskih crkava koje su najčešće i bile zastupljene kao model za izgradnju gradskih župnih crkava i takoreći omiljeni tip gradske i propovedničke crkve.
Uz severnu stranu Crkve Svetog Petra apostola nadovezuju se prostorije župnog ureda i rezidencija isusovaca.[3]
Stradanje crkve u Drugom svetskom ratu[uredi | uredi izvor]
Prvog dana bombardovanja Beograda 6. aprila 1941. godine na jezuitski manastir i crkvu pale su dve nemačke bombe. Prva, razorna bomba pala je na crkvu Svetog Petra apostola. Pod silinom udara nastala su velika oštećenja u bogomolji, a popucali su i zidovi. Druga, zapaljiva bomba, nekim čudom nije se aktivirala, tako da je crkva izbegla požar koji bi je zasigurno u potpunosti uništio. Kako je tada pisao list Politika: „Tako se dogodilo da je to bila jedina rimokatolička bogomolja koja je istinski podelila sudbinu srpskog naroda”.[2]
Crkva danas[uredi | uredi izvor]
Osim misa na hrvatskom, odnosno srpskom jeziku, koje se održavaju svakodnevno, u crkvi se održavaju i mise i na engleskom i mađarskom. Na engleskom svake nedelje. Nekada su se održavale i na španskom, francuskom i slovenačkom. Koncerti ozbiljne muzike, nekada brojni, sasvim su zamrli, a tribine se organizuju povremeno.[1]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „ŽUPA SVETI PETAR APOSTOL, Beograd”. Zvanični veb-sajt. Beogradska nadbiskupija. Pristupljeno 8. 4. 2021.
- ^ a b v Radojičić, Ivan. „Jezuitski manastir u Beogradu: Relikvija sakrivena u centru grada”. 011info. Pristupljeno 8. 4. 2021.
- ^ Borovnjak 2013, str. 61
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Borovnjak, Đurđija (2013). Verski objekti Beograda : projekti i ostvarenja u dokumentima Istorijskog arhiva Beograda : katalog izložbe (PDF). Istorijski arhiv Beograda. ISBN 978-86-80481-30-2. Pristupljeno 8. 4. 2021.