Crkvina (Šamac)

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Crkvina.

Crkvina
Administrativni podaci
Država	Bosna i Hercegovina
Entitet	Republika Srpska
Opština	Šamac
Stanovništvo
— 2013.	1.231
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 01′ 49″ S; 18° 25′ 54″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Crkvina Crkvina na karti Bosne i Hercegovine
Ostali podaci
Pozivni broj	054

Crkvina je naseljeno mjesto u opštini Šamac, Republika Srpska, BiH. Prema popisu stanovništva iz 2013. u naselju je živio 1.231 stanovnik.

Geografija

Naselje Crkvina nalazi se u sjevernom dijelu Republike Srpske, u Posavini. U administrativno — funkcionalnom smislu pripada opštini Šamac. Opština Šamac se nalazi na desnoj obali rijeke Save, koja je plovna i predstavlja prirodnu granicu sa Republikom Hrvatskom. Osim Save kroz grad prolazi i rijeka Bosna, gdje joj je i ušće. Tu je takođe nastalo i opštinsko središte 1863. godine. Jedna od značajnih znamenosti grada, u gradskom jezgru, jeste činjenica da su ulice u tom dijelu grada ukrštene pod pravim uglom, tako da gradsko jezgro ima oblik pravougaonika.

Opštinu Šamac čini mreža od 23 naseljena mjesta, uključujući tu i naselje Crkvinu. Crkvina je locirano u sjeveroistočnom dijelu Republike Srpske, u centralnoj Posavini. Po nodalno — funkcionalnoj regionalizaciji , prostor Posavine, zajedno sa Crkvinom, pripada Dobojsko — Bijeljinskoj regiji. Dva centra ove regije su Doboj i Bijeljina. Crkvina je od Doboja udaljena 70 kilometara, a od Bijeljine 105 kilometara. Prema novoj regionalizaciji, pripada Dobojskoj mezoregiji. Naselje je smješteno na desnoj obali rijeke Bosne, u pravcu jugozapad — sjeveroistok. U Matematičko — geografskom pogledu, se prostire se od 45° 01´ 40´´ SGŠ do 18° 26´ 11´´ IGD. Njegova površina iznosi 8,7 km². Po površini je jedanaesto, a po broju stanovika šesto selo predratne opštine Šamac. Nalazi se na nadmorskoj visini od oko 87 metara. Od opštinskog središta u čijem se sastavi nalazi Crkvina je udaljena 3 kilometra.

Kroz Crkvinu prolaze važne drumske i željezničke saobraćajnice. Neki od važnijih drumskih pravaca Republike Srpske koji prolazi kroz Crkvinu jesu magistralni put koji povezuje zapadni i istočni dio Republike Srpske i put koji ide u pravcu Sarajevo — Doboj — Šamac — Brčko — Bijeljina i dalje prema graničnom prelazu sa Srbijom. Kada je riječ o željezničkom saobraćaju, kroz ovo naselje prolazi i važna saobraćajnica sa pravcem Ploče — Sarajevo — Šamac i dalje preko graničnog prelaza do Vinkovaca (Republika Hrvatska), a zatim dalje prema Zapadnoj Evropi. Od graničnog prelaza prema Republici Hrvatskoj Crkvina je udaljena oko 5 kilometara, a od auto-puta Zagreb — Beograd svega 15 kilometara.

Istorija

Prema prvim pisanim tragovima, u turskom popisu iz 1548. godine, u župi (nahiji) Nenavište (Gradačac) pominje se selo Crkvica ili Križevac. Istoričari smatraju da je tu zapravo riječ o Crkvini. To potvrđuje i zapis od 15. marta 1655. godine biskupa Marijana Maravića, koji pominje selo Crkvište. Po tim izvještajima smatra se da je u Crkvini od 1548. najdalje do 1685. godine živjelo katoličko stanovništvo. Prema jednom predanju koje je zabilježio etnolog Milenko S. Filipović, gdje se Crkvina nekada zvala Vrljika. Navodno, ime je promijenila kada su poplave u selo 'donijele' crkvu, pa se ono od tada zove Crkvina. To nije toliko i nemoguće kada se zna da su Turci dozvoljavali Srbima da prave crkve brvnare ili šeperuše i to samo po nekim zabačenim mjestima. Otuda se u vrijeme velikih vodostaja neka takva crkva i našla u rijeci Bosni. Takođe se moglo desiti i u vrijeme kada je Bosna naglo promijenila korito. Međutim, od 1548. pa do 1851. godine, kad se Crkvina u jednom dokumentu pominje pod današnjim imenom, ne javljaju se niti jedna druga imena osim Crkvica (Križevac) i Crkvište. Na osnovu toga osnovana je tvrdnja da su se u uvom mjestu ukrštali važni putevi. Na jednoj austrijskoj karti iz 1718. godine, koja je nastala nakon austrijsko-turskog rata 1716, selo je označeno kao Crkvište. Prema mnogim podacima, ono je tada predstavljalo pust lokalitet koji sredinom osamnaestog vijeka počinju da naseljavaju pravoslavni Srbi iz Hercegovine, Crne Gore, Polimlja i Gornjeg Podrinja. Kao stabilno srpsko selo Crkvina se oformila već u prvoj polovini devetnaestog vijeka. U jednom izvještaju Slavonske generalkomande, koji je pisan u Vinkovcima 2. marta 1834. godine, spominju se zlostavljanja i hapšenja kmetova u gradačačkoj nahiji koja je sprovodio gradačački muteselim Ahmet-beg Gradaščević. U tom izvještaju se navodi da je među uhapšenim bio i jedan mještanin Crkvine, koji je nakon nekoliko dana, uz otkup, pušten kući. Stanovnici Crkvine plaćali su turskim vlastima harač . To je bilo u vrijeme kada su suprotnosti između seljaka-kmetova i muslimanskih begova bile veoma izražene. One su se javljale i kao posljedica vjerske netrpeljivosti, gdje su kmetovi bili surovo terorisani i eksploatisani. Crkvina je i u tom periodu bila središte klasne i nacionalne svijesti. Selo je postalo jedan od centara organizovanja pobuna i ustanaka protiv muslimanskog begovata i turske okupacione vlasti koja je sve više pribjegavala primjeni terora. Jedna od najistaknutijih ličnosti Crkvine je Risto Jejić. Rođen je između 1829. i 1832. godine. Bio je bosanski vojvoda, organizator i vođa seljačkih ustanaka u Bosanskoj Krajini i Bosanskoj Posavini 1858. godine. Bio je pripadnik tajnih nacionalnih organizacija srpske vlade u Bosni i Hercegovini i član Slavjanofilskog komiteta u Moskvi od 1858. do 1863. godine. Bio je vojnik sa izraženim sposobnostima organizovanja i vođenja ustaničkih odreda, ubijedljiv političar i diplomata. Sarađivao je sa crnogorskim knezom Danilom Petrovićem, srpskim knezovima Milošem i Mihajlom Obrenovićem. Takođe još jedna značajna ličnost iz istorije Crkvine jeste i sveštenik Jaćim Stefanović. Bio je posrednik između ustanika u Bosanskoj Posavini i Kneževine Srbije, iz koje je prenosio uputstva za ustanak. Bio je angažovan za nabavku oružja i municije i u pripremama za ustanak. Bio je turski zatvorenik 11 godina. Carigradska patrijaršija je nekako uspjela da se nagodi sa turskim vlastima da se vrati kući. Umro je na Krstovdan 1886. godine, a iza sebe je ostavio uspomenu kao jedan od najčestitijih ljudi u svom kraju. U tom opakom, i za srpski narod, veoma mučnom i teškom periodu ginulo se bez krivice i suda. Ne postoje tačni podaci koliko je Crkvina izgubila stanovnika u tim godinama, ali se sa sigurnošću zna da je bila veoma borbena i žilava i da je imala sposobnih ljudi koji su žrtvovali živote u korist svog naroda. Crkvina je kao i mnoga druga srpska sela na području današnje opštine Šamac stradala u Prvom svjetskom ratu. I tada su do izražaja došle srpske slobodarske težnje ljudi iz ovog sela . Crkvina je u toku Prvog svjetskog rata imala šest boraca Jugoslovenske dobrovoljačke divizije na Solunskom front.

Drugi svjetski rat

Za vrijeme Drugog svjetskog rata Crkvina je teško stradala. U otporu koji su pružali agresoru, od 6. do 17. aprila 1941. godine, u njemačko zarobljeništvo su pali 24 pripadnika Vojske Kraljevine Jugoslavije, koji su bili rodom iz Crkvine. Dvojica su tamo i ubijena, a dvojica su poginula u borbama sa Nijemcima, kod Velike Plane . Zajedno sa uspostavom vlade u Nezavisne Države Hrvatske (NDH), počeo je i teror Pavelićevih ustaša u Crkvini i susjednim selima. Na demonstracijama protiv potpisivanja Trojnog pakta u selu se okupilo više od 200 demonstranata. Ustaški teror u Crkvini i okolnim selima nije prestajao sve do oslobođenja zemlje. Od ustaške ruke stradalo je 36 civila, među kojima je bilo i djece. U redovima antifašističkog narodnooslobodilačkog pokreta, život je dalo 19 boraca iz Crkvine. Na kraju Drugog svjetskog rata ovo selo je ostalo bez svojih 55 mještana, ne računajući zatvorenike koji su iz nacističkih logora otišli u prekookeanske zemlje. Crkvina je dala nekoliko istaknutih aktivista antifašistićkog pokreta, među kojima su Nikola Mihaljčić, inspirator antifašističke borbe na širem području Posavine, zatim Marko Dušanović, koji je dao ogroman doprinos u osnivanju i radu Narodnooslobodilačkog odbora, Đorđe Perić Učo, koji je imao veoma snažan uticaj u narodnooslobodilačkom pokretu. I danas u dvorištu škole postoji spomenik podignut njemu u čast, što govori koliki je on značaj i doprinos dao ovom selu.

Odbrambeno-otadžbinski rat

Crkvina je i u građanskom ratu u BiH, koji je trajao od 1992. do 1995. godine, dala velike žrtve za odbranu svojih i ognjišta srpskih sela u Posavini i na drugim teritorijama Bosne i Hercegovine. Za ostvarivanje tih ciljeva i ideala živote su dala 43 žitelja ovog sela, od toga 35 boraca i 8 civila. Borci su ginuli na brojnim ratištima, ne samo u Posavini. Najviše ih je poginulo na liniji odbrane na grebničkom ratištu — petnaest. Od osam civilnih žrtava, šest je poginulo od gelera granata koje su ispaljivanje sa teritorije Republike Hrvatske, a dva lica su izvršila samoubistvo zbog pogubnih uticaja ratnih okolnosti. Ukupne žrtve su 2,52% stanovnika ovog sela.

Stanovništvo

Crkvina je krajem 1879. godine imala 105 kuća i 650 stanovnika. Svi njeni stanovnici bili su pravoslavne vjeroispovijesti. Godine 1885. imala je 115 kuća i 710 stanovnika. Svi su bili pravoslavne vjeroispovijesti. Deset godina kasnije (1895), u selu su popisane 132 kuće i 814 stanovnika pravoslavne vjeroispovijesti. Godine 1910. Crkvina je imala 171 kuću i 1.013 stanovnika pravoslavne vjeroispovijest. U tom periodu astrougarske vladavine, za razliku od nekih drugih mjesta, u Crkvina nije bilo infiltriranja drugih etničkih grupa, pa ni austrougarske vlasti. U popisu iz 1921. godine, imala je 1.012 stanovnika U selu je, prema popisu iz 1991. godine u 537 domaćinstava živjelo 1.704 stanovnika, što je svrstava u grupu seoskih naselja srednje veličine . Od toga je Srba 1.581 (92,95%), Jugoslovena 85 (5%), Hrvata 18 (1,1%), ostalih 19 (1,12%) i Muslimana 1 (0,06%). Prosječna gustina naseljenosti u tom periodu iznosila je 179 stanovnika po kilometru kvadratnom. Prema ukupnom broju stanovnika opštine Šamac, Crkvina je učestvovala sa 5,17%.

Demografija
Godina	Stanovnika
1961.	1.618
1971.	1.640
1981.	1.607
1991.	1.704
2013.	1.231

Vidi još

• Opština Šamac
• Posavina

Spoljašnje veze

• RS-Sport: Fudbaleri neće u brak, 18.08.2010. (jezik: srpski)