Velika Britanija (ostrvo)
 | |
  Velika Britanija | |
| Geografija | |
|---|---|
| Koordinate | 53° 49′ 33″ S; 2° 25′ 20″ Z / 53.825833° S; 2.422222° Z |
| Arhipelag | Britanska ostrva[1] |
| Površina | 229.848 km2 |
| Visina | 1.344 m |
| Najviši vrh | Ben Nevis[2] |
| Administracija | |
VB | |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 60800000 (2011[3][4][5]) |
| Gustina st. | 264,52 stan./km2 |
Velika Britanija (engl. Great Britain) ili samo Britanija (engl. Britain), je ostrvo koje se nalazi u severozapadnom delu Evrope, deo Ujedinjenog Kraljevstva. Naziv Velika Britanija se takođe koristi u geopolitičkom kontekstu za Englesku, Vels i Škotsku, koje se nalaze na ostrvu.[6] Velika Britanija ili samo Britanija, se često koristi kao kraće ime za državu Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Severne Irske. Sa površinom od 218.595 km² ostrvo je najveće u grupi Britanskih ostrva. Takođe je najveće ostrvo u Evropi i osmo po veličini u svetu, kao i treće po broju stanovnika, posle ostrva Jave i Honšua.[7][8] Ostrvom dominira pomorska klima sa uskim temperaturnim razlikama između godišnjih doba. Irska, 60% manje ostrvo, nalazi se na zapadu - i ova ostrva, zajedno sa preko 1000 manjih okolnih ostrva i imenovanih znatnijih stena, čine arhipelag Britanskih ostrva.[9]
Britanija je bila povezana sa kontinentalnom Evropom do pre 8.000 godina. Nju su naseljavali moderni ljudi tokom oko 30.000 godina. Ostrvo je 2011. imalo oko 61 milion stanovnika, što ga čini trećim najnaseljenijim ostrvom na svetu posle Jave u Indoneziji i Honšua u Japanu.[10][11]
Izraz „Velika Britanija” često se koristi za označavanje Engleske, Škotske i Velsa, uključujući i njihove komponente koje se nalaze na susednim ostrvima.[12] Velika Britanija i Severna Irska sada čine Ujedinjeno Kraljevstvo.[13] Jedinstveno Kraljevstvo Velike Britanije proizašlo je iz Zakona o uniji iz 1707. godine između kraljevstava Engleska (koja su u to vreme uključivala Vels) i Škotska.
Terminologija[uredi | uredi izvor]
Arhipelag se naziva istim imenom više od 2000 godina: izraz 'Britanska ostrva' potiče od izraza koje su klasični geografi koristili za opis ove grupe ostrva. Do 50. godine p. n. e. grčki geografi su koristili ekvivalente Prettanikē kao zbirni naziv za Britanska ostrva.[14] Međutim, sa rimskim osvajanjem Britanije, latinski izraz Britannia se koristio za ostrvo Velika Britanija, a kasnije i Britaniju pod rimskom okupacijom južno od Kaledonije.[15][16][17]
Najraniji poznati naziv za Veliku Britaniju je Albion (grč. Ἀλβιών) ili insula Albionum, od latinskog albus što znači „beli“ (verovatno se odnosi na bele litice Dovera, prvi pogled na Britaniju sa kontinenta) ili „ostrvo Albiones".[18] Najstarije pominjanje izraza koji se odnose na Veliku Britaniju potiče od Aristotela (384–322. p. n. e.), ili možda pseudo-Aristotela, u svom tekstu O Univerzumu, tom. III. U tom delu se na primer navodi, „Postoje dva veoma velika ostrva, koja se zovu Britanska ostrva, Albion i Ajre“.[19]
Prva poznata pisana upotreba reči Britanija bila je starogrčka transliteracija originalnog P-keltskog izraza u delu o putovanjima i otkrićima Piteja koje nije sačuvano. Najraniji postojeći zapisi o ovoj reči su citati peripula kasnijih autora, poput onih u Strabonovom delu Geographica, Plinijevoj Prirodnoj istoriji i radu Diodorusa sa Sicilije Bibliotheca historica.[20] Plinije Stariji (23–79) U svojoj Prirodnjačkoj istoriji navodi o Velikoj Britaniji: „Njeno ranije ime bilo je Albion; ali u kasnijem periodu sva ova ostrva, koja ćemo tek sada ukratko spomenuti, uključena su pod naziv 'Britanniæ.'"[21]
Narodi ovih ostrva Prettanike su se zvali Πρεττανοί, Priteni ili Pretani.[18] Priteni je izvor velškog jezičkog izraza Prajdejn, Britanija, koji ima isti izvor kao i gojdelski izraz Krutni koji se koristio za rane stanovnike Irske koji govore britonskim jezikom.[22] Potonje su Rimljani kasnije nazvali Piktima ili Kaledoncima. Grčki istoričari Diodor Sicilijski i Strabon sačuvali su varijante Pretanike iz dela grčkog istraživača Piteja iz Masalije, koji je iz svoje kuće u helenističkoj južnoj Galiji putovao u Britaniju u 4. veku p. n. e. Izraz koji je Pitej upotrebio može poticati od keltske reči koja znači „oslikani” ili „tetovirani narod” u kontekstu telesne dekoracije.[23] Prema Strabonu, Pitej je Britaniju nazivao Bretannikē, što se tretira kao imenica ženskog roda.[24][25][26][27] Markijan iz Herakleje, u svom radu Periplus maris exteri, opisao je ostrvsku grupu kao αἱ Πρεττανικαὶ νῆσοι (Pretanička ostrva).[28]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Velika Britanija leži na evropskom kontinentalnom šelfu. Nalazi se severozapadno od kontinentalne Evrope, a od evropskog kopna je odvojena Severnim morem i Lamanšom, koji se sužava 34 km u Doverskom tesnacu.[29] Prostire se 10° geografske širine po svojoj dužoj osi sever-zapad i zauzima površinu od 209.331 km², ne računajući manja okolna ostrva.[30] Severni prolaz, Irsko more, prolaz Svetog Đorđa i Keltsko more na zapadu razdvajaju ostrvo od Irske.[31] Ostrvo je fizičko povezano sa kontinentalnom Evropom putem Evrotunela, najdužeg podvodnog železničkog tunela na svetu, završenog 1993. Ostrvo se odlikuje niskim reljefom na istoku i jugu, dok brda i planine preovlađuju u zapadnim i severnim oblastima. Ostrvo okružuju oko 1.000 manjih ostrva i hridova. Najveća udaljenost vazdušnom linijom između dve tačke je 968 km od Kornvola do Kejtnesa, odnosno 1349 km drumom.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ ISLAND DIRECTORY Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. avgust 2017), United Nations Environment Programme. Retrieved 9 August 2015.
- ^ „Great Britain's tallest mountain is taller”. Ordnance Survey Blog. 18. 3. 2016.
- ^ 2011 Census: Population Estimates for the United Kingdom. In the 2011 census, the population of England, Wales and Scotland was estimated to be approximately 61,370,000; comprising 60,800,000 on Great Britain, and 570,000 on other islands. Retrieved 23 January 2014
- ^ „Ethnic Group by Age in England and Wales”. www.nomisweb.co.uk. Pristupljeno 2. 2. 2014.
- ^ „Ethnic groups, Scotland, 2001 and 2011” (PDF). www.scotlandscensus.gov.uk. Pristupljeno 2. 2. 2014.
- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 30. ISBN 86-331-2112-3.
- ^ „Islands by land area, United Nations Environment Programme”. Islands.unep.ch. Arhivirano iz originala 20. 02. 2018. g. Pristupljeno 24. 2. 2012.
- ^ „The Countries of the UK”. Office of National Statistics. 6. 4. 2010. Arhivirano iz originala 8. 1. 2016. g. Pristupljeno 5. 7. 2015.
- ^ „says 803 islands which have a distinguishable coastline on an Ordnance Survey map, and several thousand more exist which are too small to be shown as anything but a dot”. Mapzone.ordnancesurvey.co.uk. Pristupljeno 24. 2. 2012.
- ^ „Population Estimates” (PDF). National Statistics Online. Newport, Wales: Office for National Statistics. 24. 6. 2010. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 11. 2010. g. Pristupljeno 24. 9. 2010.
- ^ See Geohive.com Country data Arhivirano 21 septembar 2012 na sajtu Wayback Machine; Japan Census of 2000; United Kingdom Census of 2001. The editors of List of islands by population appear to have used similar data from the relevant statistics bureaux, and totalled up the various administrative districts that make up each island, and then done the same for less populous islands. An editor of this article has not repeated that work. Therefore this plausible and eminently reasonable ranking is posted as unsourced common knowledge.
- ^ „Who, What, Why: Why is it Team GB, not Team UK?”. BBC News. 14. 8. 2016. Pristupljeno 6. 8. 2018.
- ^ Oliver, Clare (2003). Great Britain. Black Rabbit Books. str. 4. ISBN 978-1-58340-204-7.
- ^ O'Rahilly 1946
- ^ 4.20 provides a translation describing Caesar's first invasion, using terms which from IV.XX appear in Latin as arriving in "Britannia", the inhabitants being "Britanni", and on p30 "principes Britanniae" (i.e., "chiefs of Britannia") is translated as "chiefs of Britain".
- ^ Cunliffe 2002, str. 94–95
- ^ „Anglo-Saxons”. BBC News. Pristupljeno 5. 9. 2009.
- ^ a b Snyder, Christopher A. (2003). The Britons. Blackwell Publishing. str. 12. ISBN 978-0-631-22260-6.
- ^ "... ἐν τούτῳ γε μὴν νῆσοι μέγιστοι τυγχάνουσιν οὖσαι δύο, Βρεττανικαὶ λεγόμεναι, Ἀλβίων καὶ Ἰέρνη,...", transliteration "... en toutôi ge mên nêsoi megistoi tynchanousin ousai dyo, Brettanikai legomenai, Albiôn kai Iernê,...", Aristotle: On Sophistical Refutations. On Coming-to-be and Passing Away. On the Cosmos., 393b, pages 360–361, Loeb Classical Library No. 400, London William Heinemann LTD, Cambridge, Massachusetts University Press MCMLV
- ^ Book I.4.2–4, Book II.3.5, Book III.2.11 and 4.4, Book IV.2.1, Book IV.4.1, Book IV.5.5, Book VII.3.1
- ^ Pliny the Elder's Naturalis Historia Book IV. Chapter XLI Latin text and English translation, numbered Book 4, Chapter 30, at the Perseus Project.
- ^ O Corrain, Donnchadh, Professor of Irish History at University College Cork (1. 11. 2001). „Chapter 1: Prehistoric and Early Christian Ireland”. Ur.: Foster, R F. The Oxford History of Ireland. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280202-6.
- ^ Cunliffe, Barry (2012). Britain Begins. Oxford, UK: Oxford University Press. str. 4. ISBN 978-0-19-967945-4..
- ^ Βρεττανική. Liddell, Henry George; Scott, Robert; A Greek–English Lexicon at the Perseus Project
- ^ Strabo's Geography Book I. Chapter IV. Section 2 Greek text and English translation at the Perseus Project.
- ^ Strabo's Geography Book IV. Chapter II. Section 1 Greek text and English translation at the Perseus Project.
- ^ Strabo's Geography Book IV. Chapter IV. Section 1 Greek text and English translation at the Perseus Project.
- ^ Marcian of Heraclea; Müller, Karl Otfried; et al. (1855). „Periplus Maris Exteri, Liber Prior, Prooemium”. Ur.: Firmin Didot, Ambrosio. Geographi Graeci Minores. 1. Paris: editore Firmin Didot. str. 516—517. Greek text and Latin Translation thereof archived at the Internet Archive.
- ^ „accessed 14 November 2009”. Eosnap.com. Arhivirano iz originala 30. 05. 2020. g. Pristupljeno 24. 2. 2012.
- ^ United Nations Environment Programme (UNEP) Island Directory Tables "Islands By Land Area". Retrieved from http://islands.unep.ch/Tiarea.htm Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. februar 2018) on 13 August 2009
- ^ „Limits of Oceans and Seas, 3rd edition + corrections” (PDF). International Hydrographic Organization. 1971. str. 42 [corrections to page 13]. Arhivirano iz originala (PDF) 08. 10. 2011. g. Pristupljeno 14. 8. 2010.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Pliny the Elder (translated by Rackham, Harris) (1938). Natural History. Harvard University Press.
- Ball, Martin John (1994). The Celtic Languages. Routledge. ISBN 978-0-415-01035-1.
- Butler, Alban (1997). Butler's Lives of the Saints. Continuum International Publishing Group. ISBN 978-0-86012-255-5.
- Frodin, D. G. (2001). Guide to Standard Floras of the World. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-79077-2.
- Spencer, Colin (2003). British Food: An Extraordinary Thousand Years of History. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13110-0.
- Andrews, Robert (2004). The Rough Guide to Britain. Rough Guides Ltd. ISBN 978-1-84353-301-6.
- Dawkins, Peter (2004). The Shakespeare Enigma. Polair Publishing. ISBN 978-0-9545389-4-1.
- Major, John (2004). History in Quotations. Cassell. ISBN 978-0-304-35387-3.
- Else, David (2005). Great Britain. Lonely Planet. ISBN 978-1-74059-921-4.
- Kaufman, Will; Slettedahl, Heidi Macpherson (2005). Britain and the Americas: Culture, Politics, and History. ABC-Clio. ISBN 978-1-85109-431-8.
- Oppenheimer, Stephen (2006). Origins of the British. Carroll & Graf. ISBN 978-0-7867-1890-0.
- Room, Adrian (2006). Placenames of the World. McFarland. ISBN 978-0-7864-2248-7.
- Massey, Gerald (2007). A Book of the Beginnings, Vol. 1. Cosimo. ISBN 978-1-60206-829-2.
- Taylor, Isaac (2008). Names and Their Histories: A Handbook of Historical Geography and Topographical Nomenclature. BiblioBazaar. ISBN 978-0-559-29667-3.
- Legon, N.W.; Henrici, A. (2005). Checklist of the British & Irish Basidiomycota. Royal Botanic Gardens, Kew. ISBN 978-1-84246-121-1.
- Cannon, P.F.; Hawksworth, D.L.; M.A., Sherwood-Pike (1985). The British Ascomycotina. An Annotated Checklist. Commonwealth Mycological Institute & British Mycological Society. ISBN 978-0-85198-546-6.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Coast – the BBC explores the coast of Great Britain
- The British Isles
- 200 Major Towns and Cities in the British Isles
- CIA Factbook United Kingdom
- Pathe travelogue, 1960, Journey through Britain Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. novembar 2011)
- Pathe newsreel, 1960, Know the British Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. novembar 2011)
- Pathe newsreel, 1950, Festival of Britain Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. novembar 2011)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Ostale | |
