Materica
| Materica | |
|---|---|
 Slika prikazuje različite strukture oko ljudske materice i odnose sa njom. | |
| Detalji | |
| Prekurzor | Paramezonefrični duktus |
| Sistem | Reproduktivni sistem |
| Arterija | ovarijalna arterija i materična arterija |
| Vena | materična vena |
| Limfa | Telo i grlić materice do unutrašnjih ilijačnih limfnih čvorova, fundus do para-aortni limfni čvorova, lumbalni i površinski ingvinalni limfni čvorovi. |
| Identifikatori | |
| Latinski | uterus |
| Grčki | ὑστέρα (hystéra) |
| MeSH | D014599 |
| TA | A09.1.03.001 |
| FMA | 17558 |
| Anatomska terminologija | |
Materica ili maternica (lat. uterus) je mišićno-sluzokožni organ umetnut između oba jajovoda i vagine. Nalazi se u karličnoj šupljini, iza i iznad mokraćne bešike i ispred tankog creva. Materica je u obliku kruške sa vrhom okrenutim nadole prema vagini.[1][2]
Spada u reproduktivne organe ženskog pola kod životinja, a kod sisara uloga materice je prihvatanje i održavanje razvoja ploda u toku trudnoće.
Položaj materice[uredi | uredi izvor]
Materica ima oblik naopako okrenute kruške, na jednom kraju se nalazi grlić ili vrat materice (lat. cervix) čiji otvor je u vagini i on čini donju trećinu materice. Manjim dijelom građen je od mišića, a većim delom od vezivnog tkiva. U sredini grlića je kanal, obložen sluznicom koja je tanja od sluznice tijela materice i sadrži brojne žlijezde, koje izlučuju sluz koja se mijenja tokom ciklusa. Na druga dva kraja materice su vezani jajovodi.
Materica je smještena između mokraćne bešike i završnog dijela debelog crijeva. , a vrat iznosi 3.5 cm, a težine između 50 i 60 grama. Ukupna dužina materice kod odrasle žene je 7 do 8 cm. U toku trudnoće materica se povećava, da bi se poslije poroda ponovo vratila na normalnu veličinu. Dakle, stanje materice varira sa fazama menstrualnog ciklusa i sa godinama žene.
Embriologija[uredi | uredi izvor]
Embrionalno poreklo i razvoj materice je relativno složen. Do otprilike 8 nedelja trudnoće i za muške i za ženske unutrašnje genitalije - mezonefrični (Wolffian) i paramezonefrični (Mullerian) kanal - koegzistiraju u embrionu.[3]
Proces seksualne diferencijacije uključuje više koraka u kojima su potrebni hormonski signali, faktori rasta i specifični genetski uticaji.
U ženskom embrionu, zbog odsustva Y hromozoma i nedostatka izloženosti testosteronu iz funkcionalnog tkiva testisa, normalni razvojni redosled događaja rezultuje fuzijom i kanalizacijom paramezonefričnih (Mullerian) kanala u srednjoj karlici da bi se formirali ženski karlični organi. U međuvremenu dolazi i do regresije mezonefričnih (Wolffian) kanala.
Abnormalnosti u procesu koji se mogu javiti tokom embriogeneze, ponekad rezultuju nizom poznatih paramezonefričnim anomalijama.[4]
Anatomija[uredi | uredi izvor]
Na materici se razlikuje telo i vrata, između kojih je suženi deo materice.
Telo materice (corpus uteri) je veći, gornji deo na kojem se razlikuju dve strane i dve bočne ivice:
- prednja (facies vesicalis)
- zadnja (facies intestinalis)
- dve bočne ivice.
Gornji, uvećani i prošireni deo tela materice lako je konveksan i naziva se materničkim dnom (fundus uteri).
Bočni krajevi materničkog dna stapaju se sa bočnim ivicama tela i tako nastaju konusne formacije, maternični rogovi (cornu uteri dextrum et sinistrum).
Suženje materice (isthmus uteri) je kratak i nešto uži deo materice koji leži između tela i grlića materice.
Vrat materice (cervix uteri) ima oblik cilindra debljine do 3 cm. Okružen je gornjim delom, vaginalnog svoda, koji ga deli na dva dela - gornji, supravaginalni (portio supravaginalis) i donji vaginalni (portio vaginalis). Na donjem vaginalnom delu, vidi se materični otvor (ostium uteri) koji vodi u šupljinu materice.
Materična duplja (cavitas uteri) se sastoji iz dva dela, gornjeg i donjeg, koji odgovara telu materice i donjeg koji predstavlja kanal materičnog vrata Materična duplja je trouglasta šupljina u telu materice, u čijim bočnim uglovima se nalaze otvori jajovoda. Vrh šupljine materice nastavlja se kroz cervikalni kanal ili kanal vrta materice (canalis cervicis uteri) koji je dug 3 cm i završava se u vagini izlaznim otvorom materične duplje (cavum uteri).[5]
| Položaj | Srednji (mm) | Raspon (mm) |
|---|---|---|
| Prednji zid materice | 23 | 17 - 25 |
| Zadnji zid materice | 21 | 15 - 25 |
| Fundus materice | 20 | 15 - 22 |
| Suženje (istmus) materice | 10 | 8 - 22 |
Dotok krvi[uredi | uredi izvor]
Materica se snabdeva arterijskom krvlju iz maternične arterije, koja obično nastaje iz dela prednje unutrašnje ilijačne arterije. Ulazi u matericu, prelazeći ispred mokraćovoda (uretera) i pruža se do kardinalnog ligamenta.[7] Prolazi kroz parametrijum donjeg širokog ligamenta materice. najčešće se anastomozira (povezuje) sa arterijom jajnika.
Materična arterija je glavni snabdevač krvi u matericu i značajno se povećava tokom trudnoće.
Inervacija[uredi | uredi izvor]
Aferentni nervi koji inervišu matericu su T11 i T12. Simpatička inervacija potiče iz hipogastričnog pleksusa i pleksusa jajnika. Parasimpatička inervacija potiče iz živaca S2, S3 i S4.
Deformacije materice[uredi | uredi izvor]
- Milerova ageneza ili hipoplazija
Ova anomalija je prisutna kod žena sa nedostatkom ili nerazvijenošću vagine, grlića materice i tela materice i jajovoda. Česta posledica je sterilnost, a može biti i potpuno odsustvo menstruacije ili poremećaji njenog ritma. Međutim, postoji mogućnost začeća ako je nerazvijenost manja i ako je očuvana funkcija jajnika. Česti su slučajevi ektopične trudnoće i pobačaja, posebno u prvoj polovini trudnoće. Te žene uglavnom imaju i vode normalan bračni život.
- Jednoroga materica
Potpuno je sposobna da obavlja svoju funkciju, pa se trudnoća i porođaj odvijaju sasvim normalno.
- Dvostruka materica sa 2 odvojena tela.
Mogu se javiti čak i dve materice, dve vagine i dva grlića materice. Ova anomalija ne mora da izazove nikakve poremećaje i obično se slučajno otkrije tokom pregleda, tokom lečenja steriliteta ili kod žena koje su pobacile. Dijagnoza se postavlja uz pomoć ultrazvuka, a ponekad i tokom carskog reza. Porođaj je obično preuranjen, sa mogućim poteškoćama koje mogu dovesti do hitnog prekida trudnoće. Postoji rešenje: uz pravilnu dijagnozu i lečenje, žene mogu da zatrudne, nose trudnoću normalno i rađaju prirodnim putem. Zbog toga je važna pravovremena dijagnostika u obliku ultrazvuka, magnetne rezonance, histeroskopije ili laparoskopije.
- Dvoroga materica sa 2 povezana tela
Ova anomalija može biti uzrok sterilnosti, pobačaja, prevremenih porođaja i drugih komplikacija u trudnoći. Ali takođe trudnoća i porođaj mogu proći bez ikakvih smetnji. Zbog toga je važna pravovremena dijagnoza kako bi se preduzele mere protiv mogućih komplikacija. Lečenje može biti uz upotrebu progestogenih hormona u trudnoći ili na operaciji.
- Jedno telo materice podeljeno septumom
U ovom slučaju, materica spolja izgleda potpuno normalno, a iznutra ga blokira septum. Ova prepreka takođe može poremetiti intimne veze. Otkriva se rendgenom ili histeroskopijom, koja se takođe koristi za uklanjanje septuma. Sa ovom anomalijom može doći do sterilnosti, a u slučaju začeća abortus nije neuobičajen. Komplikacije su češće tokom porođaja, jer se obično javlja krvarenje. Jedno od rešenja može biti histeroskopija.
- Materica u obliku srca sa lako udubljenim fundusom.
Ova anomalija ima minimalno odstupanje od normalnog. Iako je najbliža normalno razvijenoj materici, može dovesti do prevremenog porođaja, poprečnog položaja fetusa ili produžene prve faze porođaja. Kao i u prethodnim slučajevima, pravovremena dijagnoza je najvažnija.
Funkcija[uredi | uredi izvor]
Uloga materice u trudnoći i porođaju[uredi | uredi izvor]
Uloga materice u trudnoći je da prihvati oplođenu jajnu ćeliju i ugradi je u svoju sluzokožu.Oplođena jajna ćelija se deli i postaje blastocista koja se ugrađuje u endometrijum i hrani se iz krvnih sudova koji se razvijaju isključivo u tu svrhu. Oplođena jajna ćelija postaje embrion, i vezuje se za zid materice, stvara placentu (posteljicu) i razvija se u fetus (gestacija) koji raste sve do porođaja.
Njena uloga je presudna za normalan razvoj fetusa tokom čitave trudnoće. Nakon implantacije oplođujuće jajne ćelije, tokom trudnoće materica se postepeno uvećava i njen mišićni sloj se znatno zgušnjava. Gornji deo tela materice ili dno materice pomera se nagore i dostiže nivo pupka u šestom mesecu trudnoće. U osmom mesecu materničko dno je u nivou donje ivice grudne kosti, da bi se potom malo spustilo pre porođaja.
Sa kontrakcijom mišićnog sloja materice (miometrijum), počinje stiskanje fetusa, porođaj. Posle porođaja, materničko dno se postepeno spušta, a materica se vraća u karličnu šupljinu i vremenom poprima približni izgled i veličinu kao pre porođaja.
Zbog anatomskih barijera poput karličnog prstena, materica delimično gura organe u stomak zbog širenja tokom trudnoće. Čak i tokom trudnoće, masa ljudske materice iznosi samo oko jedan kilograma
Seksualna uloga materice[uredi | uredi izvor]
Materica takođe igra ulogu u seksualnom odgovoru, usmeravajući protok krvi u karlicu i jajnike, kao i u spoljašnje genitalije, uključujući vaginu, usne i klitoris.
Postoje i neki dokazi da materica igra saznajnu ulogu na sličan način kao i jajnici. Studija na modelima pacova otkrila je da su pacovi kada je uklonjena materica lošije obavljali zadatke prostorne memorije. Objašnjenje je da „autonomni nervni sistem tela, koji reguliše„ automatizovane “metaboličke procese, kao što su puls, disanje, varenje i seksualno uzbuđenje, takođe imaju veze istovremeno sa matericom i mozgom.“ [8] Još uvek nisu sprovedene slične studije na ljudima.
Građa materice čovjeka[uredi | uredi izvor]
Materica je građena je od tri sloja:
- Spoljašnji glatki sloj - perimetrijum
- Mišićni srednji sloj - miometrijum
- Unutrašnji sloj sluznice - endometrijum
Endometrijum je sloj materice koji je važan za trudnoću, jer se u njemu smješta oplođena jajna ćelija. Naime, u toku trudnoće endometrijum zadebljava i postaje ispunjen krvnim žilama za smještaj i potporu razvoju fetusa. Ukoliko do začeća ne dođe, endometrijum se ljušti i odlazi kao deo menstrualnog krvarenja.
Rast materice tokom trudnoće[uredi | uredi izvor]
Tokom trudnoće često se postavlja pitanje kako se telo buduće majke menja. Dužina i težina bebe je pokazatelj da je sa fetusom sve u redu, ali je važno i pitanje veličine materice. Pre trudnoće, materica se nalazi duboko u karlici i veličine je pomorandže, da bi se sa rastom ploda uvećavala i širila u svim pravcima.
Maternica tokom trudnoće raste eksponencijalno, na primer, poput balona koji se širi prilikom naduvavanja .
Veličina materice u prvom tromesečju[uredi | uredi izvor]
U prvih 12 nedelja trudnoće materica je veličine veće jabuke, izlazi iz karlice (iako se i dalje u nju uklapa) i počinje da raste.
U slučaju blizanaca, materica će se brže istezati i rasti, i dodirivanjem stomaka može se oseti materica.
Veličina materice u drugom tromesečju[uredi | uredi izvor]
Tokom ovog perioda materica raste do veličine papaje. Više nije deo karlice i nalazi se na sredini između pupka i grudnog koša.
Kako raste, materica pritiska okolne organe oko sebe i stvara pritisak na okolne mišiće i ligamente. To će ponekad uzrokovati bol koji je uobičajena pojava, pa nema razloga za strah. Ovaj pritisak može prouzrokovati ispupčenje pupka (koji će se vratiti u normalu nakon porođaja).
Od 18. do 20. nedelje trudnoće, lekar će izmeriti rastojanje između stidne kosti i vrha materice u centimetrima. Vrh materice naziva se fundus, a ovo merenje naziva se fundamentalna visina.
Ovaj broj centimetara obično odgovara broju nedelja trudnoće, +/- 2 cm. Na primer, ako je osnovna visina 32 cm, ona bi trebala biti trudna u 32. nedelji trudnoće. Međutim, ako to nije prva trudnoća, normalno je da je ovo merenje malo veće.
Ako je materica odgovarajuće veličine tokom obaveznih kontrolnih pregleda, to je znak da je sve u redu. Ako je osnovna visina previsoka ili preniska, ginekolog će uputiti trudnicu da uradi dodatne testove.
Veličina materice u trećem tromesečju[uredi | uredi izvor]
U trećem tromesečju materica prestaje da raste i biće veličine lubenice. U vreme porođaja materica će se protezati od stidne kosti do rebara. Kako se porod približava, fetus će polako padati u donju karlicu.
Veličina materice nakon rođenja[uredi | uredi izvor]
Posle porođaja, materica se postepeno vraća u svoju prvobitnu veličinu i položaj koji je imala pre trudnoće. Ovaj proces koji se odigrava u materici nakon porođaja, naziva se involucija i traje oko 6 nedelja.
Oboljenja materice čoveka[uredi | uredi izvor]
Najčešća oboljenja materice su:[9][10][11][12]
- Prolapsus uteri - ispadanje materice
- Karcinom grlića materice
- Karcinom materice
- Vanmaterična trudnoća
- Fibroidi - benigne neoplazme
- Miomi materice
Galerija[uredi | uredi izvor]
- Anatomske strukture i položaj materice
-
Presjek materice u 4. i 5. mjesecu trudnoće -
Krvni sudovi materice -
Materica posmatrano odzada -
Ženska karlica i njen sadržaj posmatrano frontalno i kaudalno
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Palshetkar, Nandita; Pai, Rishma Dhillon; Pai, Hrishikesh D. (2012-09-30). Textbook of Hysteroscopy (na jeziku: engleski). JP Medical Ltd. ISBN 978-93-5025-781-4.
- ^ „Uterus | Definition, Function, & Anatomy”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-03-25.
- ^ Strauss JF III, Lessey BA. The structure, function and evaluation of the female reproductive tract. Strauss JF III, Barbieri RL, eds. Yen and Jaffe's Reproductive Endocrinology. 5th ed. Philadelphia, Pa: Saunders-Elsevier; 2004. Chapter 9.
- ^ „Uterus Anatomy: Overview, Gross Anatomy, Natural Variants”. 2020-06-11.
- ^ „Latinski jezik za medicinske škole: Materica”. Latinski jezik za medicinske škole. 2018. Pristupljeno 2021-03-25.
- ^ Nandita Palshetkar; Rishma Dhillon Pai; Hrishikesh D Pai (2012-09-30). Textbook of Hysteroscopy. JP Medical Ltd. str. 135—. ISBN 978-93-5025-781-4.
- ^ Pelage, J.P.; Walker, W.J.; Le Dref, O.; Rymer, R. (2003). „Ovarian Artery: Angiographic Appearance, Embolization and Relevance to Uterine Fibroid Embolization”. CardioVascular and Interventional Radiology. 26 (3): 227—233. PMID 14562969. S2CID 23788447. doi:10.1007/s00270-002-1875-3.
- ^ Takacs, Peter; De Santis, Timothy; Nicholas, M. Catherine; Verma, Usha; Strassberg, Richard; Duthely, Lunthita (2005). „Echogenic Endometrial Fluid Collection in Postmenopausal Women is a Significant Risk Factor for Disease”. Journal of Ultrasound in Medicine. 24 (11): 1477—1481. PMID 16239648. S2CID 20258522. doi:10.7863/jum.2005.24.11.1477.
- ^ Speroff L, Glass RH, Kase NG. The uterus. Clinical Gynecologic Endocrinology and Infertility. 6th ed. Baltimore, Md: Lippincott Williams & Wilkins; 1999. Chapter 4.
- ^ Behera M, Couchman G, Walmer D, Price TM. Mullerian agenesis and thrombocytopenia absent radius syndrome: a case report and review of syndromes associated with Mullerian agenesis. Obstet Gynecol Surv. 2005 Jul. 60(7):453-61.[Medline].
- ^ Ascher SM, Jha RC, Reinhold C. Benign myometrial conditions: leiomyomas and adenomyosis. Top Magn Reson Imaging. 2003 Aug. 14(4):281-304. [Medline].
- ^ Chaudhry S, Reinhold C, Guermazi A, Khalili I, Maheshwari S. Benign and malignant diseases of the endometrium. Top Magn Reson Imaging. 2003 Aug. 14(4):339-57. [Medline].
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ross, Michael H.; Pawlina, Wojciech. Histology, a text and atlas (Sixth ed.). p. 848.
- Franasiak, Jason M.; Scott, Richard T. (2015). „Reproductive tract microbiome in assisted reproductive technologies”. Fertility and Sterility. 104 (6): 1364—1371. PMID 26597628. doi:10.1016/j.fertnstert.2015.10.012.. ISSN 0015-0282. PMID 26597628.
- Verstraelen, Hans; Vilchez-Vargas, Ramiro; Desimpel, Fabian; Jauregui, Ruy; Vankeirsbilck, Nele; Weyers, Steven; Verhelst, Rita; De Sutter, Petra; Pieper, Dietmar H.; Van De Wiele, Tom (2016). „Characterisation of the human uterine microbiome in non-pregnant women through deep sequencing of the V1-2 region of the 16S rRNA gene”. PeerJ. 4: e1602. PMC 4730988
. PMID 26823997. doi:10.7717/peerj.1602 . - Mor, Gil; Kwon, Ja-Young (2015). „Trophoblast-microbiome interaction: A new paradigm on immune regulation”. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 213 (4): S131—S137. PMC 6800181 . PMID 26428492. doi:10.1016/j.ajog.2015.06.039.
- Payne, Matthew S.; Bayatibojakhi, Sara (2014). „Exploring Preterm Birth as a Polymicrobial Disease: An Overview of the Uterine Microbiome”. Frontiers in Immunology. 5: 595. PMC 4245917 . PMID 25505898. doi:10.3389/fimmu.2014.00595 .
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- GraySubject (jezik: engleski)
- Illustration at wku.edu (jezik: engleski)
- SUNYAnatomyLabs Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. april 2007) (jezik: engleski)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
