Paravojna formacija
Paravojna formacija, ili paravojska, je izraz koji u najširem smislu označava svaku organizaciju grupu čiji su pripadnici naoružani, opremljeni ili obučeni za oružanu borbu, odnosno vojne zadatke, ali se iz različitih razloga ne smatra vojskom. U užem smislu se razlikuju dve kategorije paravojnih formacija.[1]
U prvu spadaju oružane formacije neke države koje organizacijski ne spadaju u njenu stajaću, odnosno redovnu vojsku. Kao primeri mogu poslužiti:
- pomoćne službe redovnih oružanih formacija, najčešće za obavljanje ne-borbenih zadataka, npr. Women Airforce Service Pilots (WASP) koje su činili civilni piloti-žene pri američkom ratnom vazduhopolovstvu;
- oružane formacije namijenjene borbenim zadacima, ali čija glavna svrha nije borba protiv spoljnog neprijatelja i/li konvencionalno ratovanje; pod tim zadacima se obično podrazumijevaju zadaci očuvanja unutrašnje sigurnosti ili sukobi niskog intenziteta; zbog toga u tu kategoriju spadaju Obalska straža u SAD, snage OMON-a u Rusiji, Kraljevska konjička policija u Kanadi, žandarmerija u Srbiji i mnogim drugim državama, odnosno Teritorijalna odbrana u bivšoj Jugoslaviji;
- privatne vojne kompanije
Ređe se u tu kategoriju ubrajaju redovne policijske formacije neke države, i po pravilu tek u vanrednim situacijama kao što su rat i elementarne nepogode. Tako je npr. kalifornijskim zakonima policija Los Anđelesa definiše kao paravojna formacija. Druga kategorija paravojnih formacija se odnosi na oružane formacije koje su organizovane ili obavljaju aktivnosti ekvivalentne redovnoj vojsci, ali iza njih ne stoji eksplicitna sankcija neke države. To se pre svega odnosi na razne ustaničke grupe i ilegalne političke pokrete. Kao primeri takvih paravojnih formacija mogu poslužiti FARK u Kolumbiji, Tamilski tigrovi na Šri Lanki ili OVK na Kosovu. Osim njih postoje paravojne formacije kao oružana krila pojedinih političkih stranaka. Često se u takvim slučajevima koristi izraz milicija. Postoje slučajevi gde se sticajem vojnih, političkih i drugih okolnosti paravojna formacija transformiše u redovnu vojsku. Kao primer može da posluži Jugoslavija u drugom svetskom ratu gde su na početku Narodnooslobodilački partizanski odredi Jugoslavije bili tek jedna od brojnih paravojnih formacija, odnosno oružano krilo KPJ, da bi na kraju pod nazivom Jugoslavenska armija bili priznati kao redovne oružane snage Demokratske Federativne Jugoslavije. Izraz paravojne formacije je poslednjih decenija često dobijao pežorativna značenja, za šta su zaslužni brojni primeri gde su paravojne formacije vršile terorističke aktivnosti i ratne zločine, a s njima povezivane države i politički pokreti koji su nastojali da na osnovu njihove „paravojne“ prirode, odnosno formalne nevezanosti za ratno pravo ili sopstveni pravni poredak, umanje sopstvenu odgovornost.
Pregled[uredi | uredi izvor]
Iako paravojska, po definiciji, nije vojska, obično je ekvivalentna lakoj pešadiji[2][3] ili snagama za specijalne operacije[4][5][6] u smislu snage, vatrene moći i organizacione strukture. Paravojske koriste „vojnu“ opremu (kao što su dugačke puške i oklopni transporteri i obično vojni višak resursa), veštine (kao što su medicina na bojnom polju i uklanjanje bombi) i taktike (kao što su urbani rat i borba iz blizine) koje su kompatibilne sa njihovu svrhu, često ih kombinujući sa veštinama iz drugih relevantnih oblasti kao što su sprovođenje zakona ili traganje i spasavanje. Oni retko koriste obimnu vojnu opremu kao što su artiljerija i naoružani vojni avioni.
U vreme mira, paravojne formacije su često dodeljene da štite lokacije visokog profila, kao što su vladini objekti, infrastruktura, aerodromi, morske luke ili granice. Oni takođe mogu biti zaduženi za uloge VIP zaštite ili borbe protiv terorizma. U zavisnosti od organizacije u okviru koje paravojska deluje, oni takođe mogu biti raspoređeni dok ponovo ne budu potrebni; na primer, pripadnici policijske taktičke jedinice mogu biti raspoređeni na standardne patrolne dužnosti dok se to ne zahteva.
Paravojska može potpadati pod komandu vojske, trenirati zajedno sa njima ili imati dozvolu da koristi njihove resurse, iako zapravo nije deo njih. U nekim slučajevima, paravojne jedinice mogu obučavati pripadnike stvarne vojske u taktikama za koje su specijalizovani, kao što su postupci hapšenja.
Zakonitost[uredi | uredi izvor]
Prema ratnom pravu,[7][8] država može da inkorporira paravojnu organizaciju ili oružanu agenciju (kao što je agencija za sprovođenje zakona[9][10] ili privatna dobrovoljačka milicija) u svoje borbene oružane snage. Ostale strane u sukobu moraju biti obaveštene o tome.[11]
Ustavi nekih zemalja ograničavaju slobodu udruživanja tako što zabranjuju paravojne organizacije izvan državne upotrebe. U većini slučajeva ne postoji definicija paravojske, a za definisanje tog pojma odgovorne su sudske odluke.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „paramilitary”. Oxford English Dictionary (3rd izd.). Oxford University Press. jun 2011 [online edition; original published in June 2005]. Pristupljeno 2011-09-13. „Designating, of, or relating to a force or unit whose function and organization are analogous or ancillary to those of a professional military force, but which is not D regarded as having professional or legitimate status.”
- ^ Chartrand, Rene (15. 10. 1997). Louis XV's Army (4) Light Troops and Specialists. str. 37. ISBN 1-85532-624-8.
- ^ Chartrand, Rene (24. 11. 1988). Louis XIV's Army. str. 37. ISBN 0-85045-850-1.
- ^ North Atlantic Treaty Organization (13. 12. 2013). „Allied Joint Doctrine for Special Operations”. NATO Standard Allied Joint Publication. Brussels: NATO Standardization Agency. AJP-3.5 (Edition A, Version 1): 1.
- ^ Richard Bowyer (2005). Dictionary of Military Terms, Bloomsbury Reference. ISBN 9781904970156.
- ^ Joint Chiefs of Staff (JCS) (16. 7. 2014). „Special Operations” (PDF). Joint Publication. Washington, DC: Department of Defense. 3—05: GL-11. Arhivirano iz originala (PDF) 1. 12. 2016. g. Pristupljeno 18. 9. 2016.
- ^ „What is IHL?” (PDF). 2013-12-30. Arhivirano (PDF) iz originala 2013-12-30. g. Pristupljeno 2019-11-11.
- ^ United States; Department of Defense; Office of General Counsel (2016). Department of Defense law of war manual (na jeziku: engleski). OCLC 1045636386.
- ^ „Australian Federal Police Investigation Services”. Australian Federal Police. Arhivirano iz originala 21. 02. 2008. g. Pristupljeno 2008-02-01.
- ^ „Australian Federal Police Case Categorisation and Prioritisation Model”. Australian Federal Police. Arhivirano iz originala 13. 02. 2008. g. Pristupljeno 2008-02-01.
- ^ „Customary IHL - Section B. Incorporation of paramilitary or armed law enforcement agencies into armed forces”. Icrc.org. Pristupljeno 2013-07-27.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Golkar, Saeid. (2012) Paramilitarization of the Economy: the Case of Iran's Basij Militia, Armed Forces & Society. . 38 (4) http://afs.sagepub.com/content/38/4/625.abstract. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Golkar, Saeid (2012). „Organization of the Oppressed or Organization for Oppressing: Analysing the Role of the Basij Militia of Iran”. Politics, Religion & Ideology. 13 (4): 455—471. S2CID 143817972. doi:10.1080/21567689.2012.725661.
- Üngör, Uğur Ümit (2020). Paramilitarism: Mass Violence in the Shadow of the State (na jeziku: engleski). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-882524-1.
- The Partisan in War, a treatise on light infantry tactics written by Colonel Andreas Emmerich in 1789.
- Beattie, Daniel J. (1986). "The Adaptation of the British Army to Wilderness Warfare, 1755-1763", Adapting to Conditions: War and Society in the Eighteenth Century, ed. Maarten Ultee (University of Alabama Press), 56-83.
- Chet, Guy. "The Literary and Military Career of Benjamin Church: Change or Continuity in Early American Warfare", Historical Journal of Massachusetts 35:2 (Summer 2007): 105-112
- Chet, Guy (2003). Conquering the American Wilderness: The Triumph of European Warfare in the Colonial Northeast. University of Massachusetts Press.
- Pargellis, Stanley McCrory. "Braddock's Defeat", American Historical Review . 41 (1936): 253—269. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć). - Pargellis, Stanley McCrory (1933). Lord Loudoun in North America. Yale University Press.
- Katcher, Philip; Walsh, Stephen (2002). Sharpshooters of the American Civil War 1861–65. Osprey Publishing. str. 4. ISBN 978-1-84176-463-4.
- „10th Mountain Division (LI)”. Fort Drum. History. Pristupljeno 12. 7. 2021.
- „10th Mountain Division (LI)”. Fort Drum. The Wickham Charter. Pristupljeno 12. 7. 2021.
- Wray, Timothy A. (2005). The Army's Light Infantry Divisions: an Analysis of Advocacy and Opposition (PDF) (Teza). National War College. str. 5. Arhivirano (PDF) iz originala 2. 11. 2020. g. Pristupljeno 12. 7. 2021.
- Maass, John R (2013). Defending a New Nation, 1783-1811 (PDF). Washington, DC: Center of Military History United States Army. str. 10. CMH Pub 74–1. Pristupljeno 12. 7. 2021.
- Schollander, Wendell (9. 7. 2018). Glory of the Empires 1880-1914. History Press Limited. str. 143. ISBN 978-0-7524-8634-5.
- North Atlantic Treaty Organization (2013). „NATO Glossary of Terms and Definitions (English and French)” (PDF). Brussels: NATO Standardization Agency. str. 2-S-8. Arhivirano iz originala (PDF) 28. 5. 2022. g. Pristupljeno 22. 6. 2022.
- Headquarters, Department of the Army (jul 2019). „ADRP 3-05 SPECIAL OPERATIONS” (PDF). Army Publishing Directorate. Arhivirano iz originala (PDF) 12. 4. 2022. g. Pristupljeno 22. 6. 2022.
- Bellamy, Chris (2011). The Gurkhas: Special Force. UK: Hachette. str. 115. ISBN 9781848545151.
- Breuer, William B. (2001). Daring missions of World War II. John Wiley and Sons. Breuer, William B. (16. 4. 2001). Daring Missions of World War II. Wiley. ISBN 978-0-471-40419-4.
- Clemente Ramos, Julián. 1994. "La Extremadura musulmana (1142–1248): Organización defensiva y sociedad". Anuario de estudios medievales, 24:647–701. Web.
- Haskew, Michael E. (2007). Encyclopaedia of Elite Forces in the Second World War. Barnsley: Pen and Sword. ISBN 978-1-84415-577-4.
- Horner, David (1989). SAS: Phantoms of the Jungle: A History of the Australian Special Air Service (1st izd.). St Leonards: Allen & Unwin. ISBN 1-86373-007-9.
- Molinari, Andrea (2007). Desert Raiders: Axis and Allied Special Forces 1940–43. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84603-006-2.
- Otway, Lieutenant-Colonel T.B.H. (1990). The Second World War 1939–1945 Army – Airborne Forces. Imperial War Museum. ISBN 0-901627-57-7.
- Thomas, David (oktobar 1983). „The Importance of Commando Operations in Modern Warfare 1939–82”. Journal of Contemporary History. 18 (4): 689—717. JSTOR 260308.
- „Special Operations for the 21st Century: Starting Over” (PDF). Association of the United States Army. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 9. 2015. g. Pristupljeno 3. 8. 2015.
- Greenberg, Joel (2011), „Illegal Targeting of Civilians”, www.crimesofwar.org, Arhivirano iz originala 2013-07-06. g., Pristupljeno 4. 7. 2013
- Johnson, James Turner (198), Just War Tradition and the Restraint of War: A Moral and Historical Inquiry, New Jersey: Princeton University Press
- Lamb, A. (2013), Ethics and the Laws of War: The moral justification of legal norms, Routledge
- Moreno-Ocampo, Luis (9. 2. 2006), OTP letter to senders re Iraq (PDF), International Criminal Court
- Moseley, Alex (2009), „Just War Theory"”, The Internet Encyclopedia of Philosophy
- Roberts, Adam; Guelff, Richard, ur. (2000), Documents on the Laws of War (Third izd.), Oxford University press, ISBN 978-0-19-876390-1
- Texts and commentaries of 1949 Geneva Conventions & Additional Protocols
- Walzer, Michael (1997), Just and Unjust Wars: A moral Argument with Historical Illustrations (2nd izd.), New York: Basic Books, Arhivirano iz originala 2011-09-10. g.
- „Interpol Constitution Article 3”. Interpol. Arhivirano iz originala 2008-02-24. g. Pristupljeno 2008-01-31.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Human Rights Watch, Colombia and Military-Paramilitary Links
- Paramilitary News
- Global Security
- List of Terrorist Groups
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
