Solun (tema)
| θέμα Θεσσαλονίκης | |
|---|---|
| 809.—1422. | |
 Vizantijska Grčka oko 900. godine | |
| Regija | Balkan |
| Zemlja |  Grčka |
| Događaji | |
| Vladavina | |
| • Oblik | tema |
| Istorija | |
• Uspostavljeno | 809. |
• Ukinuto | 1422. |
Tema Solun (grčki: θέμα Θεσσαλονίκης) je bila vizantijska provincija (tema) na južnom Balkanu koja je obuhvatala današnje grčke oblasti Središnju i Zapadnu Makedoniju. Centar teme bio je u Solunu, drugom po veličini i značaju gradu u Carstvu.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U periodu kasne antike, Solun je bio glavni grad rimske provincije Makedonije[1] i dijeceze Makedonije, kao i sedište pretorijanskog prefekta Ilirika[2]. Sa gubitkom većeg dela balkanskih teritorija usled slovenskih upada u 6. i 7. veku, vlast prefekta (na grčkom "eparh") uglavnom je svedena na grad sa neposrednom okolinom. Eparh je nastavio da upravlja Solunom sve do početka 9. veka kada ga je zamenio strateg[3][4]. Od Soluna, drugog po veličini grada u Carstvu, formirana je posebna tema. Strateg Soluna po prvi put se spominje 836. godine, ali pismo cara Mihaila II (820-829) franačkom kralju Luju I Pobožnom (814-840) ukazuje na postojanje teme Solun već 824. godine[5][6]. Istoričar Voren Teragold predlaže osnivanje teme oko 809. godine tokom protivslovenske kampanje cara Nićifora I (802-811) koji je proširio vizantijsku vlast na ovim prostorima[7]. Teragold procenjuje trupe Soluna u 9. veku na 2000 ljudi[8]. Na istoku tema je proširena do reke Strimon i istoimene teme. Na jugu se graničila sa temom Helada negde u severnoj Tesaliji. Njene zapadne i severne granice su neutvrđene i često promenljive usled Vizantijsko-bugarskih i Vizantijsko-slovenskih ratova[9].
Tokom vladavine Jovana I Cimiskija (969-976) profesionalne tagmatske trupe stacionirane su u Solunu[10][11]. U 11. veku Solunski dukat bio je od izuzetnog značaja. Grad Solun i veći deo Makedonije osvojili su Latini u Četvrtom krstaškom ratu. U Solunu je formirana Kraljevina koja je postojala do 1224. godine kada je priključena Epirskoj despotovini. Tema je obnovljena 1246. godine kada veliki deo Makedonije biva pripojen Nikejskom carstvu. Tema Solun opstala je do pada pod Turke 1392. godine. Do tada je, međutim, bila svedena na grad sa neposrednom okolinom. Vizantija je povratila Solun 1402. godine. Grad je postao sedište Despotovine. Turci ga opsedaju 1422. godine. Sultan Murat je želeo kazniti Paleologe za učešće u građanskom ratu u Osmanskom carstvu. Godine 1423. vizantijski despot Andronik Paleolog predao je grad Mletačkoj republici koja je preuzela odbranu grada na sebe. Iste godine (1422) opsednut je i Carigrad. Ipak, Carigrad je uz podršku pape i zapadnih zemalja koje su mu poslali naoružanje, uspeo da odbije opsadu. Blokada Soluna trajala je do 1430. godine[12]. Mlečani su skupo platili odbranu grada. Nakon zauzeća 1430. godine, grad je podvrgnut trodnevnoj pljački[13].
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ A new classical dictionary of Greek and Roman biography, mythology, and geography: partly based upon the Dictionary of Greek and Roman biography and mythology by Sir William Smith,1851,pp. 392.
- ^ Thessalonica, 1910 Catholic Encyclopedia
- ^ Kazhdan 1991, str. 2071.
- ^ Nesbitt & Oikonomides 1991, str. 50
- ^ Oikonomides 1972, str. 352.
- ^ Kazhdan 1991, str. 2073.
- ^ Treadgold 1995, str. 29.
- ^ Treadgold 1995, str. 66–69
- ^ Pertusi 1952, str. 168–169
- ^ Nesbitt & Oikonomides 1991, str. 51
- ^ Treadgold 1995, str. 55, 114.
- ^ Kazhdan 1991, str. 2072–2073
- ^ Lord Kinross, The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. str. 85
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Kazhdan, Alexander Petrovich, ur. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York, New York and Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nicolas, ur. (1991). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 1: Italy, North of the Balkans, North of the Black Sea. Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 978-0-88402-194-0.
- Oikonomides, Nicolas (1972). Les Listes de Préséance Byzantines des IXe et Xe Siècles (na jeziku: French). Paris, France: Editions du Centre National de la Recherche Scientifique.
- Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (na jeziku: Italian). Rome, Italy: Biblioteca Apostolica Vaticana.
- Treadgold, Warren T. (1995). Byzantium and Its Army, 284–1081. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3163-8.