Hronologija Narodnooslobodilačke borbe februar 1943.
Hronološki pregled važnijih događaja vezanih za Narodnooslobodilačku borbu naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom februara meseca 1943. godine:
| ← januar | Hronologija Narodnooslobodilačke borbe u 1943. | mart → | |||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
1. februar[uredi | uredi izvor]
- U selu Staro Gracko, kod Lipljana italijanski vojnici i albanska milicija su opkolili jednu kuću, u kojoj se nalazila grupa od devet boraca Karadačkog partizanskog odreda. U ovoj borbi je poginulo osam boraca iz grupe, a jedna partizanka je bila zarobljena. Među poginulima su bili komandant Odreda Aleksandar Urdarevski (1920—1943) i politički komesar Odreda i član Okružnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju Vojislav Lakčević (1913—1943), narodni heroji.[1][2][3]
3. februar[uredi | uredi izvor]
- U selu Subotincu, kod Aleksinca odred Srpske državne straže, posredstvom izdaje Danila Ivkovića Čola opkolio štalu u kojoj se nalazila grupa od desetak pripadnika Ozrenskog partizanskog odreda. Nakon opkoljavanja, grupa partizana je prihvatila borbu i u njoj je poginulo 10 partizana, dok su dvojica uspela da pobegnu — Petar Božanić Duško i Dragoljub Petrović Timošenko. Među poginulim partizanima bili su istaknuti članovi KPJ i rukovodioci Ozrenskog odreda — Vojislav Ivković, Radoslav Ivković, Miodrag Milovanović Fića, Siniša Milosavljević, Milorad Petrović Janko, Rade Petrović, Slobodan Stevanović, Dragiša Stošić, Radoslav Filipović i Momčilo Popović Ozren (1909—1943), koji je posle rata proglašen za narodnog heroja. Nakon ubistva Nemci su njihova mrtva tela preneli u Aleksinac, gde su bili izloženi na gradskom trgu.[1][4]
- U blizini sela Dednik i Naredi, kod Velike Lašče, Četvrta slovenačka udarna brigada vodila borbu protiv italijanske kolone iz 21. puka granične straže, 31. bataljona crnokošuljaša i belogradista. Nakon borbe koja je trajala ceo dan, brigada se zbog dolaska pojačanja iz Ribnice i snažne artiljerijske vatre povukla se na planinu Mokrec. U toku ove borbe poginuo je načelnik Štaba Druge notranjske operativne zone NOV i PO Slovenije Zdravko Jovanović (1909—1943), koji je posle rata proglašen za narodnog heroja.[5][6]
9. februar[uredi | uredi izvor]
- U Novom Sadu, u krugu kasarne u Futoškoj ulici, mađarske okupacione vlasti obesile Svetozara Markovića Tozu (1913—1943), organizacionog sekretara Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu i pokretača i urednika listova „Istina“ i „Slobodna Vojvodina“. On je bio uhapšen 19. novembra 1942. godine, kada je mađarska policija u Novom Sadu otkrila bazu ilgalnu PK KPJ, u kojoj je štampan list „Slobodna Vojvodina”. Zajedno sa Brankom Bajićem i Ćirom Šovljanskim, Toza je policiji pružio otpor, ali je bio teže ranjen i zarobljen, dok su druga dvojica poginula. Iako ranjen u policiji je bio mučen, a pošto ništa nije želeo da sarađuje i nikoga da otkrije, bio je osuđen na smrt. Još u toku rata, 1944. godine proglašen je za narodnog heroja.[1][7]
11. februar[uredi | uredi izvor]
- U Bosanskoj Krupu, Nemci i ustaše obesile omladinku Lepu Radić (1925—1943), članicu partijskog rukovodstva KPJ za Srednji Dubovik i aktivistkinju USAOJ-a. Ona je predvodila zbeg naroda sa Grmeča i Banije, koji su Nemci zarobili 8. februara u blizini Lušci Palanke. Posle trodnevnog zlostavljanja, obešena je na jednom bagremu u blizini železničke stanice. Prilikom vešanja prkosila je okupatoru uzvikujući antifašističke parole i kličući partizanima i Crvenoj armiji. Posle rata je proglašena za narodnog heroja, a uz Boška Buhu bila je jedna od najmlađih narodnih heroja Jugoslavije.[8][9]
13. februar[uredi | uredi izvor]
- U Imotskom, po naređenju Vrhovnog štaba NOV i POJ od Treće, Četvrte i Pete dalmatinske brigade formirana Prva dalmatinska dvizija. Za komandant divizije imenovan je Vicko Krstulović, a za političkog komesara Ivan Kukoč. Formiranjem Štaba divizije prestao je da postoji Štab četvrte operativne zone Glavnog štaba NOV i PO Hrvatske. Usled pretrpljenih teških gubitaka divizija je bila rasformirana 12. aprila 1943. godine, a obnovljena je 8. septembra iste godine pod nazivom Deveta dalmatinska divizija.[10]
16. februar[uredi | uredi izvor]
- U Negotinskoj ulici (danas Ulica Stanislava Sremčevića) u Beogradu, u sukobu sa agentima Specijalne policije poginuli Stanislav Sremčević (1910—1943), član Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju i Đura Gajić, član Mesnog komiteta KPJ za Beograd. Izdajom Mirka Stojanovića, koji je uhapšen dan ranije, policija im je postavila zasedu na mestu gde su imali zakazan sastanak sa Stojanovićem. Nakon rata, Sremčević je proglašen za narodnog heroja.[11]
27. februar[uredi | uredi izvor]
- U selu Vapi, kod Čačka, pripadnici Srpske državne straže otkrili ilegalno sklonište u kome su bila skrivena četvorica članova Okružnog komiteta KPJ za Čačak — Radoslav Rade Minić (1910—1943) obućarski radnik i sekretar OK KPJ; Miodrag Mici Savić (1920—1943) mašinbravar, Milorad Mile Stanišić (1920—1943) student tehnike i Momčilo Vilimanović (1914—1943) student prava. Sva četvorica su potom bila predata okupatoru i odvedena u logor na Banjici, gde su streljani tokom maja 1943. godine.[12][1]
28. februar[uredi | uredi izvor]
- U Beogradu nemački komandujući general i komandant u Srbiji general Paul Bader izdao uputstvo o merama odmazde — za ubijenog nemačkog ili bugarskog vojnika streljati 50, a za ranjenog 25 talaca; za ubijeno lice u službi okupatorskih vlati, ubijene članove srpske vlade, srpske rukovodeće službenike i oficire Srpske državne straže i Srpskog dobrovoljačkog korpusa streljati 10, a za ranjene 5 talaca; za napad na objekte može se, prema težini slučaja, streljati do 100 talaca.[1]
- U Skoplju, delegat Centralnog komiteta KPJ i Vrhovnog štaba NOV i POJ Svetozar Vukmanović Tempo, koji je u Skoplje došao 26. februara, održao sastanak sa rukovodećim kadrom Pokrajinskog komiteta KPJ za Makedoniju na kome je analizirana vojno-politička situacija i rad na organizovanju oružane borbe na teritoriji Makedonije. Doneti su zaključci i sačinjen plan za dalji rad, saopštena odluka CK KPJ o formiranju Centralnog komiteta KP Makedonije i doneta odluka o formiranju pet Oblasnih komiteta pri PK KPJ za Makedoniju (prvi sastanak CK KPM održan je 19. marta 1943. u Prilepu kada je formirana Komunistička partija Makedonije). Nakon ovog sastanka, delegat CK KPJ je uputio pismo partijskim organizacijama i članovima KPJ u Makedoniji o načinu otklanjanja slabosti i potrebi stvarnja jedinstva makedonskog naroda u borbi. Istovremeno on je uputio direktivu svim partizanskim odredima u Makedoniji da pojačaju aktivnost u borbi protiv okupatora.[13][14]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Hronologija NOB 1963, str. 429–433.
- ^ Narodni heroji 2 1982, str. 302.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 445.
- ^ Narodni heroji 2 1982, str. 116.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 428–429.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 347.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 503.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 420–424.
- ^ Narodni heroji 2 1982, str. 144.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 417–419.
- ^ Beograd 1984, str. 429.
- ^ Nedović 2009, str. 21–59.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 427–428.
- ^ Hronoligija 2 1980, str. 166.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojnoistorijski institut. 1963. COBISS.SR 50018311
- Hronologija revolucionarne delatnosti Josipa Broza Tita. Beograd: Export-press. 1978. COBISS.SR 50094343
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49291527
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49300743
- Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom II 1941—1945. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980. COBISS.SR 49272583
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
- Nedović, Radisav (2009). Čačanski kraj u NOB — Slobodari na stratištima 1941—1945. Čačak: SUBNOR Čačak, Lučani i Gornji Milanovac. COBISS.SR 155110412
