Crkva Rođenja Presvete Bogorodice u Leskovcu

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Stara crkva Svete Bogorodice − Crkva „Odžaklija”
Stara crkva Svete Bogorodice − Crkva „Odžaklija”
Opšte informacije
MestoLeskovac
OpštinaLeskovac
Država Srbija
Vrsta spomenikaSpomenik kulture
Vreme nastanka1803.
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture
www.ni.rs
Zvonik crkve

Crkva Rođenja Presvete Bogorodice ili Stara crkva Svete Bogorodice − Crkva „Odžaklija” se nalazi u Leskovcu, pripada Eparhiji niškoj Srpske pravoslavne crkve. Podignuta je 1803. godine i pod zaštitom je države i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.

Istorijat crkve[uredi | uredi izvor]

Crkva posvećena Rođenju Presvete Bogorodice (Mala Gospojina) sagrađena je 1803. godine, na temeljima postojećeg hrama.[1] Ne zna se da li je na tom ili u neposrednoj blizini postojala crkva ili manastir, niti ime bogomolje. Ha tom terenu nisu vršena ozbiljnija arheološka istraživanja pa gotovo da ne postoje materijalni dokazi na osnovu kojih bi se utvrdilo postojanje i starost prethodnog objekta. Zna se jedino da su u tursko doba u neposrednoj blizini Odžaklije postojala dva metoha — dečanski, na mestu današnje zgrade centra za zapošljavanje; i hilandarski, koji se nalazio kod današnje Madere.[2]

Crkva je nekoliko puta tokom 19. veka delimično stradala, a obnavljana je 1839. godine. Leskovac je početkom treće decenije 20. veka dobio novi saborni hram koji je bio ukras grada, a stara i napuštena Odžaklija prepuštena je zubu vremena. Prilikom bombardovanja 1941. godine na nju je pala bomba, a oštećena je i tokom savezničkog bombardovanja 1944. godine. Crkva je potom 1948. godine bila potpuno poplavljena, kada je voda u crkvi dostigla nivo od jednog metra.[1] Iako je crkva iste godine stavljena pod zaštitu države kao spomenik kulture, ovo rešenje je u tom periodu crkvi donelo više štete nego koristi. S obzirom na odnos komunističke države prema religiji, crkva bez dozvole Zavoda za zaštitu spomenika kulture nije mogla da preduzima ništa, a vlasti su perfidno sabotirale njenu obnovu. Godine 1963. krovna konstrukcija se srušila, kada se srušio i odžak na crkvi, te je u crkvi ostalo samo ognjište. U tom periodu se pojavilo mišljenje da crkvu iz bezbednosnih razloga treba srušiti i na tom mestu podignuti betonski krst kao spomen da je tu nekada postojala slavna crkva Odžaklija, ali ova ideja srećom nije realizovana.

Sa obnovom se počelo sedamdesetih godina uz velike poteškoće da bi konačno 1992. godine tadašnji episkop niški a sadašnji patrijarh Srpski gospodin Irinej osveštao crkvu.[3]

Legende o nastanku crkve[uredi | uredi izvor]

Prva legenda glasi:

- A, bre, rajo, šta to gradite?
- Lepi aga - odgovori starešina Leskovčana - gradimo kuću našem popu!
- A šta će mu, more, tolika?
- Lepi Aga, evo, nas je mnogo, u carskome zdravlju; a svi treba da imamo mesta, kad dođemo svome učitelju, svome popu.

Turci vide da tolika građevina nije nalik na popovsku kuću, ali, s druge strane, ognjište i dimnjak ne grade se na zgradi crkvenoj. Slegnu ramenima i ostave Leskovčane na miru.

Druga legenda glasi:

Čuvši da su hrišćani dobili ferman za izgradnju crkve, varoški Turci, da bi ih od toga odvratili, rekli su da crkva ne sme biti prostranija od jedne bivolje kože. No, hrišćani se dosete, te jednu bivolju kožu iseku na kaiševe i time uokvire prostor na kome će graditi crkvu. Tako su Leskovčani nadmudrili Turke.

Ove dve legende su produkt narodnog predanja, a svrha njihovog nastanka je da pokažu kako je Srpski narod tokom petovekovnog ropstva bio na političkom, ekonomskom i vojnom polju mnogo slabiji od Turaka, ali je na intelektualnom polju mogao da im parira. Tako su nastale i priče kao što su, na primer, „Ero s onoga sveta”, „Kadija te tuži – kadija ti sudi”, i mnoge druge. Tako treba shvatiti i legende o nastanku leskovačke crkve. A ognjište koje i danas postoji u crkvi, sada adaptirano i sa drugom svrhom, verovatno je tada služilo u praktične svrhe, kako bi hram mogao zimi da se zagreje.[4]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Bogdanović, Mila (2019). Analiza stanja i problemi životne sredine na teritoriji grada Leskovca. Niš: Univerzitet u Nišu, Prirodno-matematički fakultet, Departman za geografiju. 
  2. ^ Jovanović, str. 20.
  3. ^ Jovanović, str. 33, 38, 42.
  4. ^ Jovanović, str. 23–24.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Jovanović, Miroslav. Stara leskovačka crkva odžaklija. Leskovac: Narodni muzej u Leskovcu. ISBN 978-86-81865-26-2. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Црква_Рођења_Пресвете_Богородице_у_Лесковцу&oldid=27775288”