Pređi na sadržaj

Jozefinizam

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Jozef II, rad austrijskog slikara Antona fon Marona iz 1775. godine.

Jozefinizam je naziv za unutrašnju politiku Jozefa II, cara Svetog rimskog carstva koji je vladao od 1765. godine do 1790. godine. U periodu između 1780. i 1790. godine, tokom koga je Jozef II samostalno vladao Habzburškom monarhijom, pokušao je da ozakoni niz radikalnih reformi sa ciljem preoblikovanja monarhije u skladu sa idealima epohe prosvetiteljstva.

Jozef II[uredi | uredi izvor]

Rođen 1741. godine, Jozef je bio sin Marije Terezije i Franca Lotarinškog, cara Svetog rimskog carstva. Stekavši strogo obrazovanje epohe prosvetiteljstva, sa akcentom na racionalizam, red i pažljivu organizaciju u upravljanju državom, nije ni čudo što je Jozef II bio duboko nezadovoljan komplikovanom habzburškom administracijom u krunskim zemljama Austrijom, Češkom i Ugarskom. Nasledio je krunu Svetog rimskog carstva 1765. godine, posle očeve smrti, ali je vladavinu habzburškim zemljama započeo kao savladar njegove majke Marije Terezije do 1780. godine.[1]

1780—1787.[uredi | uredi izvor]

Tek nakon smrti majke 1780. godine, Jozef II je dobio priliku da sprovede svoj program reformi. Planirao je da izvrši potpunu reorganizaciju habzburškog društva u nekoliko različitih oblasti. Izdavajući patente i dekrete, Jozefove reforme su predstavljale svestan pokušaj da se reformiše vladavina u njegovim zemljama u skladu sa principima prosvetiteljstva. U suštini „jozefinizma” leži ideja unitarne države, sa centralizovanom i efikasnom vladom, racionalnim i sekularnim društvom, sa većim stepenom jednakosti i sloboda, i manje arbitrarnih feudalnih institucija.

Kmetovi, gospodari i prinudni rad[uredi | uredi izvor]

Vekovima je većina stanovnika srednje Evrope imala status kmeta radeći, u skladu sa feudalnim običajima, na posedima svojih gospodara. Početkom novembra 1781. godine, Jozef izdaje dva patenta koja su se odnosila na Bohemiju (danas Češka), a koji menjaju odnos između feudalnog gospodara i kmeta ukidajući novčane kazne i telesno kažnjavanje kmetova, plemićku kontrolu sklapanja brakova između kmetova, kontrolu slobode kretanja i izborazanimanja. Patenti su, takođe, dozvolili seljacima da otkupe nasledna prava nanzemlju koju su obrađivali. Međutim, plemstvo je oklevalo da podrži Jozefove patente koji su se nedosledno primenjivali.[2]

Cilj Jozefove politike prema kmetovima temeljio se na idejama njegove majke. Robin Oki, u delu „Habzburška monarhija”, opisuje vladarevu politiku kao zamenu sistema prisilnog kmetovskog rada podelom zemljišnih poseda korisnicima koji plaćaju porez državi. Godine 1783. naloženo je Jozefovom savetniku, Francu Antonu fon Rabu, da taj sistem primeni u svim zemljama koje su bile u vlasništvu krune u Bohemiji i Moravskoj (danas Slovačka).[3]

Cenzura i štampa[uredi | uredi izvor]

Februara 1781. godine, Jozef izdaje dekret kojim je drastično smanjena državna cenzura na štampu. Cenzura je bila ograničena samo na: bogohuljenje crkve, podrivanje vlade i promovisanje nemorala. Cenzura je otrgnuta iz ruku lokalnih vlasti i stavljena je u nadležnost carske vlade.

Jozef je bio veoma tolerantan prema kritičkim stavovima. Njegovi cenzori su zabranjivali oko 900 traktata koji su objavljivali godišnje (za raliku od 4000 tekstova koji su zabranjivani godišnje pre njegove vladavine). Jedan tekst koji ga je oštro kritikovao, naslovljen kao „42-godišnji majmun”, nije bio zabranjen.[4]

Edikti o toleranciji[uredi | uredi izvor]

Patent o verskoj tolernaciji koji je objavio car Svetog rimskog carstva i vladar habzburških zemalja, Jozef II 13. oktobar 1781. godine.

Iako je bio katolik, a svakako nije bio zagovornik neograničenih verskih sloboda, Jozef je tolerisao verske razlike u njegovoj državi što je ranije bilo nezamislivo. U maju i oktobru 1781. godine, Jozef izdaje Edikte koji uklanjaju zabrane sprovođenja protestantskih i pravoslavnih verskih obreda. U zajednicama sa protestantskim ili pravoslavnim manjinama, dozvoljena je izgradnja crkava, uklonjena su društvena ograničenja koja su se odnosila na izbor zanimanja, ekonomsku delatnost i obrazovanje.[5]

Godine 1782. Jozef je ukinuo brojna pravna ograničenja protiv Jevreja koji su se bavili određenim zanimanjima, opozvao je zakone o oblačenju Jevreja, poreze koji su se odnosili samo na Jevreje i ograničenja slobodnog kretanja Jevreja. Ipak, zadržao je uverenje da Jevreji poseduju „određene karakteristike”. Njegovi dekreti koji su se odnosili na jevrejsku zajednicu nisu obuhvatali Galiciju, oblast Habzburške monarhije sa najbrojnijom jevrejskom zajednicom.[6]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Berenger (1990:99)
  2. ^ Okey(2002:41-42)
  3. ^ Okey 2002, str. 42
  4. ^ Ingrao 2000, str. 198
  5. ^ Okey 2002, str. 43
  6. ^ Ingrao 2000, str. 199

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Berenger, Jean (1990), A History of the Habsburg Empire, 1700—1918, Edinburgh: Addison Wesley 
  • Ingrao, Charles W. (2000), The Habsburg Monarchy, 1618—1815, New York: Cambridge University Press 
  • Okey, Robin (2002), The Habsburg Monarchy c. 1765—1918, New York: Palgrave MacMillan 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јозефинизам&oldid=27819865”