Pređi na sadržaj

Južnomoravski region (1960—2020)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Južnomoravski region (1960–2020)
Jihomoravský kraj (1960–2020)
Položaj
Država Češka
Češke zemljeMoravska
Admin. centarBrno
Površina15,026 km² km2
Stanovništvo2009.
 — broj st.2.078.159
www.kr-jihomoravsky.cz

Južnomoravski region bio je jedan od sedam čeških regiona koji je funkcionisao u periodu od 1960 do 2020. godine, prema Zakonu o teritorijalnoj podeli države.[1] Osnovan je 11. aprila 1960. godine Sedište regiona bio je zakonom propisani grad Brno. Region se prostirao na površini od preko 15.026 km² i imao je preko dva miliona stanovnika (2019).[2] Takođe je obuhvatio teritoriju istoimene više teritorijalne samoupravne jedinice osnovane 2000. godine, koja se prvobitno zvala Brno . Prvobitna Južnomoravski region prestao je da postoji 1. januara 2021. stupanjem na snagu novog Zakona o teritorijalnoj administrativnoj podeli Republike Čehoslovačke.

Osnovne informacije[uredi | uredi izvor]

Regija je definisana teritorijom devet okruga:

  1. Okrug Blansko - sedište Blansko,
  2. Okrug Breclav - sedište Breclav,
  3. Okrug Brno-grad - sedište Brno,
  4. Okrug Brno-okolina - sedište Brno,
  5. Okrug Viškov - sedište Viškov,
  6. Okrug Znojmo - sedište Znojmo,
  7. Okrug Hodonjin - sedište Hodonjin.
  8. Okrug Zlin - sedište Zlin (do 17. juna 1990, Gotvaldski okrug),
  9. Okrug Ždjar na Sazavi - sedište Ždjar na Sazavi,

Okruzi Blansko, Brno-grad, Brno-okolina, Breclav, Holonjin, Viškov i Znojmo čine teritoriju samoupravne Južnomoravske oblasti, okruzi Kromeriž, Uherske Hradište i Zlin (zajedno sa okrugom Vsetin, koja je teritorijalno pripadala Severno-Moravskoj regiji ) čini teritoriju samoupravne regije Zlin . Okrug Jihlava, Okrug Trebič i Okrug Ždjar na Sazavi pripadaju samoupravnoj regiji Visočina . Okrug Prostejov, zajedno sa četiri okruga koja su prvobitno pripadala Severnomoravskoj regiji, postali su deo teritorije samoupravne regije Olomouc.

Istorijat upravne podele[uredi | uredi izvor]

Podela na krajeve postojala je u češkim zemljama još u srednjem veku. U novije doba regioni su uspostavljeni odmah po osamostaljenju Čehoslovačke 1919. godine i ova upravna podela države se zadržala do posle Drugog svetskog rata.[3]

Posle pada komunizma i stvaranja nezavisne Češke Republike ukazala se potreba za uspostavljanjem više novih upravnih jedinica. Tada je zemlja ponovo podeljena na krajeve. Zanimljivo je i to da je istovetno i Slovačka Republika tada podeljena na krajeve.

Prema starijoj podeli, iz 1960. godine (još iz vremena Čehoslovačke, koja je obuhvatala i Slovačku Republiku), na području današnje Češke Republike obrazovano je 7 administrativnih regiona (plus osmi, koji čini glavni grad Prag):

7 administrativnih regiona    sedište kraja
Srednjočeški region Prag
Južnočeški region Češke Budjejovice  
Zapadnočeški region Plzenj
Severnočeški region Usti na Labi
Istočnočeški region Hradec Kralove
Južnomoravski region Brno
Severnomoravski region Ostrava

Njihov broj i veličina su se nekoliko puta menjali tokom druge polovine 20. i s početka 21. veka.

Razvoj[uredi | uredi izvor]

Prvobitno je Južnmoravska oblast bila i administrativna jedinica, koja je takođe imala svoje izabrano telo - regionalni nacionalni komitet, koji je 1990. godine ukinut kad i ostali regionalni nacionalni komiteti. Njihove nadležnosti su prenete na državne i okružne vlasti. Ustavni zakon br. 347/1997, o stvaranju viših teritorijalnih samoupravnih jedinica i Zakon br. 129/2000, o regionima, stvorili su uslova za osnivanje samoupravnih regioni na koje su nadležnosti prenete sa ukinutih okružnih vlasti i sa državnog nivoa.[4]

Na teritoriji Južnomoravskog regiona uspostavljeni su samoupravni

  • Južnomoravski region,
  • deo regije Zlin,
  • deo regije Olomouc,
  • deo regije Visočina.

Do ukidanja, prvobitna Južnomoravskog regiona ostale su samo jedinica teritorijalne podele.

Poštanski brojevi mesta u:

  • Glavnom delu Južnomoravskog regiona počinju brojem 6,
  • Okruzima Jihlava i Ždar na Sazavi dodeljeni su Istočnočeškoj regiji pod brojem 5,
  • okruzi Zlin, Kromeriž i Prostejov brojem 7 u Severnomoravskom regionu .

Brojevi ČSAD transportnih postrojenja u Južnomoravskom regionu započinju brojem 6.

Upravna podela Češke Republike na glavni grad i 13. krajeve iz 2000. godine, po kojoj je Južnoravski region iz period od 1960. do 2020. reorganizovan u Južnomoravski kraj (dole levo)
Površina
Sedište regiona Brno
Istorijska zemlja Moravska
Bohemija
Geografske koordinate 49°16′ S, 16° 36′ I
Datum osnivanja 11. april 1960.
Datum transforamcije 1. januar 2021.
Osnovne informacije
Površina 15.026 km²
Populacija 2.078.159 (2019)
Gustina naseljenosti 138,3 stanovnika/km2
Broj okruga 14

Geografija[uredi | uredi izvor]

U odnosu na druge čehoslovačke regije, Južnomoravska regija graničila se sa Južnočeškom regijom na zapadu, Istočnočeškom regijom na severozapadu, Severno Moravskom regijom na severoistoku, Centralnom Slovačkom regijom na istoku i Zapadno Slovačkom regijom na zapadu jugoistok . Na jugozapadu se graničilo sa austrijskom saveznom državom Donja Austrija .

Granica prema južnočeškoj i istočnočeškoj regiji grubo je kopirala staru češko - moravsku kopnenu granicu, ali na mestima sa značajnim razlikama (prvobitno je regija Moravskih Dačica ostala izvan južnomoravske regije, naprotiv u oblasti Jihlava ili Ždar nad Sazavou granica je premeštena u Češku). Primarni razlog za ovakvu podelu bio je efikasna administrativna podelu, bez obzira na vekovnu istorijsku granicu. Tada je granica sa Severnomoravskom regijom bila potpuno veštački određena i potpuno je zanemarena prirodna regija Srednja Morava sa centrom u Olomoucu .

Južnomoravski region bio je prilično niži u Čehoslovačkoj i svrstavaan je državnu žitnicu, jer su veliki deo njenog prostora ispunjavale plodne doline.

Severozapadni deo regije pokrivalo je Češko-moravsko gorje, severni deo je bio Moravski kras . Od juga ka istoku vodila je zona Spoljašnjih zapadnih Karpata ( Pavlovske vrchi, Ždanickы les, Chribi ).

Granicu sa Slovačkom definisale su reke Morava i Beli Karpati - na njoj su se nalazile najniža i najviša tačka regiona (ušće Daje i Moravska 148 m Velka Javorina 970 m.n.v. ).

Sa hidrološkog stanovišta, Južnomoravski region je gotovo u potpunosti pripadao slivu reke Morave, koja je tekla istočnim delom regiona. Veći deo regiona je je direktno odvodnjavao Dije sa pritokama Svratka, Jihlava, Jevišovka, Kijovka i drugi. Istočni deo regije pripadalo je slivu reke Vah kroz Vlaru . Severozapadnu granicu regiona (Ždarsko) odvodnjavala je Sazava, kao jedini deo regiona na Severnom, a ne Crnomorskom slivu .

Prirodni centar i ubedljivo najveći grad Južnomoravske regije bio je Brno, smešten otprilike u sredini teritorije. Sekundarni centri bili su Jihlava na zapadnom kraju i Zlin (ranije Gotvaldov) na istočnom kraju, Znojmo na jugozapadu i Prostejov na severoistoku .

Gradovi[uredi | uredi izvor]

Veći gradovi na području ovog region su:

Spisak krajeva od 2000.[uredi | uredi izvor]

Prema novijoj podeli, iz 2000. godine Češka Republika je podeljena na 13 krajeva i jedan glavni grad (češ. hlavní město).

Red Naziv kraja Češki naziv Broj st. 2004. god. Površina u km² Gustina nas. Glavni grad
1. Grad grad Prag Hlavní město Praha 1.170.5711.170.571 2.3602.360 496 496 Prag
2. Srednjočeški kraj Středočeský kraj 1.144.0711.144.071 11.01511.015 104104 Prag
3. Južnočeški kraj Jihočeský kraj 625.712625.712 10.05710.057 6262 Češke Budjejovice
4. Plzenjski kraj Plzeňský kraj 549.618549.618 7.5617.561 7373 Plzenj
5. Karlovarski kraj Karlovarský kraj 304.588304.588 3.3153.315 9292 Karlove Vari
6. Ustečki kraj Ústecký kraj 822.133822.133 5.3355.335 154154 Usti na Labi
7. Liberečki kraj Liberecký kraj 427.563427.563 3.1633.163 135135 Liberec
8. Kralovehradečki kraj Královéhradecký kraj 547.296547.296 4.7584.758 115115 Hradec Kralove
9. Pardubički kraj Pardubický kraj 505.285505.285 4.5194.519 112112 Pardubice
10. Kraj Visočina Kraj Vysočina 517.153517.153 6.9266.926 7575 Jihlava
11. Olomoucki kraj Olomoucký kraj 635.126635.126 5.1595.159 123123 Olomouc
12. Moravskošleski kraj Moravskoslezský kraj 1.257.5541.257.554 5.5355.535 227227 Ostrava
13. Južnomoravski kraj Jihomoravský kraj 1.123.2011.123.201 7.0677.067 159159 Brno
14. Zlinski kraj Zlínský kraj 590.706590.706 3.9643.964 149149 Zlin

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „36/1960 Sb. Zákon o územním členění státu”. Zákony pro lidi (na jeziku: češki). Pristupljeno 2021-04-07. 
  2. ^ „Počet obyvatel v obcích - k 1.1.2019”. Počet obyvatel v obcích - k 1.1.2019 (na jeziku: češki). Pristupljeno 2021-04-07. 
  3. ^ KOLEKTIV AUTORŮ. Encyklopedie Českých Budějovic.. České Budějovice: NEBE, 2006. ISBN 80-239-6706-1.
  4. ^ Zákon č. 51/2020 Sb., o územně správním členění státu a o změně souvisejících zákonů (zákon o územně správním členění státu), § 11. [cit. 2020-04-15].

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јужноморавски_регион_(1960—2020)&oldid=27827870”