Adela Ber Vukić
| Adela Ber Vukić | |
|---|---|
 Adela Ber, autoportret 1932/33 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1888. |
| Mesto rođenja | Tuzla, Austrougarska |
| Datum smrti | 28. oktobar 1966. (77/78 god.) |
| Mesto smrti | Sarajevo, SFR Jugoslavija |
| Umetnički rad | |
| Polje | slikarstvo |
Adela Ber Jelena Vukić (Tuzla, 1888 — Sarajevo, 28. oktobar 1966) je bila prva školovana slikarka i grafičarka u Bosni i Hercegovini.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođena 1888. godine u Tuzli. Njen otac Franjo Ber bio je državni činovnik, koji je u Bosnu došao iz Sudeta (Češka) oko 1880. godine. Nakon vjenčanja sa Livanjkom Agnezom Vujanović i perioda čestog seljenja, porodica se skrasila u Sarajevu, gdje je Adela Ber završila Višu djevojačku školu. Udovoljavajući očevim željama, koji je smatrao da umjetnički poziv ne može osigurati pristojan građanski život, upisala je učiteljsku školu u Sarajevu. Međutim, ljubav prema umjetnosti i roditeljska popustivljovost omogućili su da se nakon godinu dana (1908) ova mlada djevojka nađe u Beču, najprije u privatnoj slikarskoj školi kod profesora Roberta Šefera (Robert Scheffer), a zatim od 1910. do 1914. godine na Umjetničkoj školi za žene (Kunstschule für Frauen und Mädchen). Tih studentskih godina u Beču, prepuštjući se novim idejama i savremenijim uticajima, družeći se sa Maksom Ernstom i Oskarom Kokoškom, odbacuje pravila akademskog slikarstva, usvajajući slobodniju umjetničku koncepciju, koja se približavala idejama planerista i impresionista. Godine provedene u Beču za Adelu Ber bile su i godine velike materijalne oskudice, koju je pokušavala savladati davanjem instrukcija i pisanjem molbi za stipendije, po ugledu na svoje muške sunarodnjake. Međutim bila je odbijana samo zato što je žena.[1] Nakon završenih studija 1914. godine vraća se u Sarajevo sa namjerom da otvori privatnu slikarsku školu. Veoma mali broj ljudi se prijavio.[2] Ali su sarajevski atentat i početak Prvog svjetskog rata poremetili njene planove. Njena škola slikanja trebala se nalaziti svega nekoliko ulica dalje od mjesta gdje je izvršen atentat.[3]
Nakon udaje Adele Ber (1919. ili 1920) uz novo prezime Vukić pominje i dodaje i ime Jelena, što svakako ukazuje na to da je udajom, promijenila i vjeru. U godinama poslije Prvog svjetskog rata, uz mnogo poteškoća, 1919. godine uspjela je prirediti samostalnu izložbu u Sarajevu, a nakon toga i u Zagrebu. Između dva rata pred publikom se samostalno pojavila samo nekoliko puta, a poslije Drugog svjetskog rata samostalne izložbe su joj priređene tek nakon smrti.[4]
Bila je prva slikarka čiji se kompletan slikarski opus vezuje za Bosnu. Prvi sačuvani radovi datiraju iz 1910. godine, kada je imala 22 godine. Teme njenih radova uglavnom su portreti, mrtve prirode ili pejzaži, pokatkad sumorni, neveseli, u literaturi okarakterisani kao intimne ispovijesti, svijet žena sa periferije, njihovi domovi, golišava djeca, tihi večernji razgovori na pragu ispred kuće. Svoj kasniji slikarski stil formirala je slikajući zajedno sa kolegama slikarima okupljenim oko "Blažujske kolonije", čiji radovi u to vrijeme pokazuju snažan uticaj Sezana.Iako je bila jedan od utemeljivača Udruženja umjetnika Kraljevine SHS i kasnijeg Udruženja umjetnika "Cvijeta Zuzorić" u Sarajevu, godinama nakon Drugog svjetskog rata je podnosila molbe za prijem u Udruženje slikara Bosne i Hercegovine, ali joj se to nikada nije ostvarilo. Nikada nije imala svoj atelje.[5]
Adela Ber je bila i prva grafičarka u Bosni, a njen grafički rad je trajao gotovo pet decenija. Poznata je po drvorezima kojima je dosegla najviše domete umjetnosti i bila svrstana u sam vrh jugoslavenske grafike. Zanimljivo je istaći da je grafike radila u vrlo teškim uslovima, bez adekvatne grafičke prese, na malim formatima papira, često ih otiskujući i sa obje strane.[6]
Preminula je u Sarajevu 28. otkobra 1966. godine u Sarajevu.[3] Jedna ulica u Tuzli nosi njeno ime.[7]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vujković, Sarita (2010). „Adela Ber (Jelena) Vukić(1888-1966) : prva slikarka i grafičarka u Bosni i Hercegovini” (PDF). Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske. God. 2, br. 2: 274—275. ISSN 1840-4626.
- ^ „Zaboravljena Adela Ber prva školovana slikarka u BiH”. Impuls (na jeziku: bošnjački). Arhivirano iz originala 01. 04. 2022. g. Pristupljeno 2022-03-14.
- ^ a b „Adela Ber – Prva školovana Slikarka U Bosni I Hercegovini”. enovosti.ba (na jeziku: hrvatski). 2021-11-03. Pristupljeno 2022-03-14.
- ^ Vujković, Sarita (2010). „Adela Ber (Jelena) Vukić(1888-1966) : prva slikarka i grafičarka u Bosni i Hercegovini” (PDF). Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske. God. 2, br. 2: 276. ISSN 1840-4626.
- ^ Vujković, Sarita (2010). „Adela Ber (Jelena) Vukić(1888-1966) : prva slikarka i grafičarka u Bosni i Hercegovini” (PDF). Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske. God. 2, br. 2: 276—277. ISSN 1840-4626.
- ^ „Žene kroz smjenjivanje epoha”. 6yka.com. Pristupljeno 2022-03-14.
- ^ „Prva školovana slikarica i prva grafičarka u Bosni i Hercegovini”. ARHIV STAV (na jeziku: bošnjački). 2017-12-17. Pristupljeno 2022-03-14.
