Antun Vrančić

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Antun Vrančić
Antun Vrančić
Lični podaci
Datum rođenja(1504-05-29)29. maj 1504.
Mesto rođenjaŠibenik, Mletačka republika
Datum smrti15. jun 1573.(1573-06-15) (69 god.)
Mesto smrtiPrešov, Kraljevina Ugarska
Kardinal estergomski

Antun Vrančić (lat. Antonius Verantius; Šibenik, 29. maj 1504 — Prešov, 15. jun 1573) bio je rimokatolički velikodostojnik, diplomata i putopisac.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Potiče iz ugledne šibenske porodice, čiji se predak Nikola Vrančić doselio iz Bosne. Pojedini izvori navode da je bio "našeg roda" (srpskog)[2] ali se "pomadžario" - prešavši u katolicizam. Tokom življenja u Šibeniku Vrančići su došli u rodbinske veze sa poznatim porodicama kao što su Berislavići, Divnići, Statilići[3] i drugi. Uticaji uglednih srodnika su mladim Vrančićima trasirali uzlazni put, obezbedili visoko obrazovanje i znatne društvene i jerarhijske statuse i položaje.

Rođen je u Šibeniku 1504. godine[4] od roditelja Franje i Margarite (rođene Statilić), a prve dve godine života proveo u Trogiru, kod ujaka Ivana Statilića. U rodnom mestu je po povratku Anto i stekao prvo humanističko obrazovanje, kod učitelja Eliusa Tolimeriusa. Kada je proučio dovoljno grčku i latinsku književnost pozvan je u Vesprem, kod biskupa i bana Petra Berislavića.[5] Tu je kod roda po majčinoj strani stekao osnovne vojne veštine. Nakon ubistva biskupa Petra, 1520. godine pozvao je Antuna i brata mu Mihovila kod sebe ujak Ivan Satilić, tada biskup erdeljski. Uskoro je Antun otišao na studije u Padovi, a posle prekida nemira u Ugarskoj, produžio Beču i Krakovu. Postaje preporukama savetnik erdeljskog kneza Ivana Zapolje (od 1528. godine, kada je i prepozit budimski),[6] za kojeg obavlja delikatne zadatke. Ali 1549. godine prelazi na stranu Habzburgovaca, te u službi ugarsko-hrvatskog kralja Ferdinanda I postiže sjajnu diplomatsku karijeru. Išao je pouzdani Vrančić u diplomatske misije u Poljsku (više puta), Francusku (1534), Englesku (1535), Italiju ( do 1549), Tursku (1553, 1557) i drugde. Kao ugarski namesnik živi u Požunu, gde je 1573. godine osnovao isusovačku gimnaziju za plemiće. Za svoje zasluge nagrađen je mestom ostrogonskog nadbiskupa (1569), zatim primasa Ugarske (1572), a pred kraj života (1573) postaje kardinal.

Imao je u srednjoslovačkoj Turčanskoj županiji posede, među kojim i zamak Zniovu.[7] Umro je u Prešovu, nedaleko od Košica, gde je išao da učestvuje na kraljevskom saboru.[8] Sahranjen u Trnavi, u crkvi Sv. Nikole gde mu je rodbina postavila spomenik.[9]

Na brojnim putovanjima sakuplja rimske natpise na Balkanu, a tokom jedne diplomatske misije u Osmanskom carstvu, zajedno s poznatim flamanskim humanistom A. B. Busbecqom u Ankari pronalazi Avgustov autobiografski spis Dela božanskog Avgusta (Res gestae divi Augusti), kasnije nazvan Spomenik iz Ankare (Monumentum Ancyrānum). Italijan, Alberto Fortis je 1774. godine u svoj knjizi o Dalmaciji uvrstio kao prilog o Dalmatincima, kratki, nedovršeni Vrančićev putopis iz leta 1553. godine. Radilo se o naslovu "Putovanje iz Budima u Drinopolje", koji je 1553. godine sastavio autor "tada pečujski, uskoro jegarski biskup i na kraju biskup ostrogonski, kraljevski namjesnik u Ugarskoj, veliki kancelar kraljevstva i izabrani kardinal Svete Rimske crkve." Fertis je to uradio u znak zahvalnosti - Frani Draganiću Vrančiću "šibenskom patriciju, doktoru obaju prava".[10] Drugi objavljeni putopis, odnosi se na putovanje izvedeno 1567. godine, od Budima do Carigrada, po nalogu cara Maksimilijana II.[11]

Pored važnih istorijsko-putopisnih dela, u kojima uglavnom opisuje balkanske i druge istočnoevropske zemlje, za humanističku latinsku književnost značajna je njegova zbirka pesama u elegijskim distisima Pesme u dokolici (Otia, iz 1542. godine), u kojima peva o ljubavi, životnim radostima i društvenim zbivanjima. Za kulturnu i društvenu istoriju važna je Vrančićeva korespondencija sa Erazmom Roterdamskim, Nikolom Zrinskim i drugim istaknutim ličnostima toga doba.

Antun Vrančić je poznat i kao stric i staratelj Fausta Vrančića i manje poznatog Ivana, inače sinova mlađeg brata Mihovila (1507—1571) diplomate, (nakon njegove smrti)[12] koji se školovao u Beču i Krakovu.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Otadžbina", Beograd 1875.
  2. ^ "Otadžbina", Beograd 1888.
  3. ^ "Matica: časopis Hrvatske matice iseljenika", Zagreb 1993.
  4. ^ "Vreme", Beograd 1934.
  5. ^ Alberto Fortis: "Put po Dalmaciji 1774. godine", prevod, Zagreb 1984.
  6. ^ Veselin Kostić: "Kulturne veze između jugoslovenskih zemalja i Engleske do 1700. godine", Beograd 1972.
  7. ^ Jan Kmeć: "Jugoslovensko-slovačke slavističke veze", Novi Sad 1987.
  8. ^ Risto Kovijanić: "Srpski romantičari u Slovačkoj", Novi Sad 1979.
  9. ^ "Enciklopedija moderna", Zagreb 1993.
  10. ^ Alberto Febris, navedeno delo
  11. ^ "Otadžbina", Beograd 1891.
  12. ^ "Kolo Matice hrvatske", Zagreb 2002.


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Антун_Вранчић&oldid=26812228”