Arhiepiskopija Justinijana Prima
| Arhiepiskopija Justinijana Prima | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Osnivanje | 535 |
| Predstojatelj | Arhiepiskop Justinijane Prime |
| Sjedište | Justinijana Prima |
| Kanonska jurisdikcija | Dijeceza Dakija |
| Kalendar | Julijanski kalendar |
| Statistika | |
Arhiepiskopija Justinijana Prima (lat. Archiepiscopia Justinianae Primae), koja je u srpskoj istoriografiji poznata i kao Prvojustinijanska arhiepiskopija, bila je drevna crkvena oblast sa sedištem u gradu Justinijana Prima (lat. Iustiniana Prima) koji se nalazio na lokalitetu Caričin grad (kod Lebana u Srbiji). Arhiepiskopija je ustanovljena 535. godine, a obuhvatala je celokupno područje ranovizantijske dijeceze Dakije (najveći deo današnje Srbije i delovi današnjih država Bugarske, Severne Makedonije, Albanije i Crne Gore). Postojala je sve do početka 7. veka, kada je usled prodora Avara i Slovena došlo do konačnog sloma vizantijske vlasti u svim oblastima koje su pripadale ovoj arhiepiskopiji.[1][2][3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Sve do 535. godine, crkvena uprava u poznorimskim i ranovizantijskim provincijama koje su pripadale carskoj dijecezi Dakiji, bila je uređena po principu provincijskih mitropolija. Pošto je dijeceza Dakija bila u sastavu Prefekture Ilirika, čije se sedište nalazilo u Solunu, svi provincijski mitropoliti sa područja pomenute prefekture priznavali su prvenstvo solunskog arhiepiskopa.[4]
U sklopu reorganizacije crkvene uprave, car Justinijan I (527-565) je 535. godine doneo odluku o ustanovljavanju nove arhiepiskopije, sa sedištem u njegovom rodnom gradu, koji je nosio naziv Justinijana Prima (Prva Justinijana). Novoustanovljena arhiepiskopija je dobila nadležnost nad mitropolijama i episkopijama u svim provincijama koje su bile u sastavu carske dijeceze Dakije (Prva Mezija, Pribrežna Dakija, Sredozemna Dakija, Dardanija, Prevalitana) uključujući i delove Druge Panonije i Druge Makedonije. Nakon dodatne reorganizacije, koja je izvršena 545. godine, Druga Makedonija je izostavljena iz nadležnosti arhiepiskopa Prve Justinijane.[5][3][6]
Arhijereji sa područja Prvojustinijanske arhiepiskopije učestvovali su 553. godine na Petom vaseljenskom saboru, koji je održan u Carigradu.[7]
Severna područja ove arhiepiskopije teško su postradala već tokom avarsko-vizantijskog rata (582-584), a celokupno područje je poharano i razoreno nakon 602. godine, kada je došlo do potpunog sloma vizantijske vlasti u svim oblastima koje su pripadale ovoj arhiepiskopiji. Tokom prve polovine 7. veka, na tim prostorima su se naselili Srbi.[8][4][9]
Nasleđe[uredi | uredi izvor]
Tokom poznijeg srednjovekovnog razdoblja, nasleđe drevne Prvojustinijanske arhiepiskopije negovano je pod okriljem Ohridske arhiepiskopije, a danas se neguje pod okriljem Srpske pravoslavne crkve, kao pomesne crkve-naslednice najvećeg dela kanonskog područja bivše arhiepiskopije, čije se drevno sedište (Prva Justinijana) nalazi u granicama današnje srpske pravoslavne Eparhije niške.[10][11]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Granić 1925, str. 113-134.
- ^ Meyendorff 1989, str. 56-57.
- ^ a b Turlej 2016, str. 47-86.
- ^ a b Popović 1996.
- ^ Curta 2001, str. 45–70.
- ^ Komatina 2016, str. 35-39.
- ^ Meyendorff 1989.
- ^ Kovačević 1981, str. 109-124.
- ^ Komatina 2016, str. 40-44.
- ^ Ljubinković 1967, str. 61-76.
- ^ Popović 2000, str. 279-285.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bulić, Dejan (2013). „The Fortifications of the Late Antiquity and the Early Byzantine Period on the Later Territory of the South-Slavic Principalities, and their re-occupation”. The World of the Slavs: Studies of the East, West and South Slavs: Civitas, Oppidas, Villas and Archeological Evidence (7th to 11th Centuries AD). Belgrade: The Institute for History. str. 137—234.
- Granić, Branko (1925). „Osnivanje arhiepiskopije u gradu Justiniana Prima 535 godine posle Hr.” (PDF). Glasnik Skopskog naučnog društva. 1 (1): 113—134.
- Janković, Đorđe (2004). „The Slavs in the 6th Century North Illyricum”. Glasnik Srpskog arheološkog društva. 20: 39—61.
- Kovačević, Jovan I. (1981). „Doseljenje Slovena na Balkansko poluostrvo”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 109—124.
- Komatina, Ivana (2016). Crkva i država u srpskim zemljama od XI do XIII veka. Beograd: Istorijski institut.
- Ljubinković, Radivoje (1967). „Tradicije Prime Justinijane u titulaturi ohridskih arhiepiskopa”. Starinar. 17: 61—76.
- Meyendorff, John (1989). Imperial unity and Christian divisions: The Church 450-680 A.D. Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press.
- Petrović, Vladimir P. (2007). „Pre-Roman and Roman Dardania: Historical and Geographical Considerations” (PDF). Balcanica. Balkanološki institut SANU. 37: 7—23.
- Popović, Aleksandar V. (2000). „Titulatura ohridskog arhiepiskopa u pismima Dimitrija Homatijana”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 38 (1999-2000): 279—285.
- Popović, Radomir V. (1996). Le Christianisme sur le sol de l'Illyricum oriental jusqu'à l'arrivée des Slaves. Thessaloniki: Institute for Balkan Studies.
- Turlej, Stanisław (2016). Justiniana Prima: An Underestimated Aspect of Justinian's Church Policy. Krakow: Jagiellonian University Press.
- Curta, Florin (2001). „Limes and Cross: The Religious Dimension of the Sixth-century Danube Frontier of the Early Byzantine Empire”. Starinar. 51: 45—70.
- Zeiller, Jacques (1918). Les origines chrétiennes dans les provinces danubiennes de l'Empire romain. Paris: E. De Boccard.