Arhimandrit Nikodim (Janjušević)

Arhimandrit Nikodim
Arhimandrit Nikodim Janjušević
Datum rođenja	1875.
Datum smrti	1941.

Nikodim Janjušević, svjetovno Nikola, (Ozrinići kod Nikšića, 6. decembar 1875 — Manastir Župa Nikšićka, 29. jun 1941) bio je srpski pravoslavni arhimandrit, oficir, komandant crnogorske vojske i starješina manastira Župa Nikšićka.

Porodica

Otac mu se zvao se Stojan, a majka Vemija. Brat mu je bio Živko Janjušević, takođe istaknuti crnogorski ustanik i komita.

Školovanje i crkvena služba

Završio je Bogosloviju na Cetinju i opredijelio se da postane monah. Za jerođakona je rukopoložen je 22. oktobra 1899. godine, a jeromonah postaje 24. septembra 1900. godine. Učestvovao je u srpskim oslobodilačkim ratovima od 1912. do 1918. godine, a svojoj Crkvi i svom narodu je služio skoro pola vijeka, udostojivši se da pred kraj živta mučenički postrada. Prema nekim podacima, iguman postaje 2. aprila 1923. godine, a arhimandrit sutradan, 3. aprila 1923. godine. Zbog pristajanja uz politiku kralja Nikole Petrovića u vezi sjedinjenja Crne Gore i Srbije, Janjušević je, poslije dvije godine komitovanja, pobjegao u Gaetu. Sljedeće godine Janjušević je upućen u Bari, kod ruskog arhiepiskopa Georgija koji je bio emigrirao nakon Oktobarske revolucije, da ga rukopoloži za arhimandrita. Jedno vrijeme je bio kandidat za nasljednika crnogorsko-primorskog mitropolita Mitrofana Bana, koji je umro krajem septembra 1920. godine. U Italiju je kao crnogorski komita emigrirao tokom 1920. godine, odakle je 1922. godine otišao za Sjevernu Ameriku (Sjedinjene Američke Države).

U Americi je ostao nekoliko godina, gdje je uspostavio dijecezu pravoslavne crkve, za one Crnogorce koji nisu prihvaćali nestanak crnogorske države, kao ni način sjedinjenja pokrajinskih srpskih mitropolija, od 1918. do 1922. godine. Pretpostavlja se da je u SAD ostao do 1926. godine, brinući se o duhovnom životu tamošnje crnogorske političke i ekonomske emigracije. Boravio je tokom marta 1923. godine u Njujorku, a potom je 12. aprila 1923. godine stigao u Detroit. Održavao je vezu i prepisku i ostvatrivao susrete sa ruskim mitropolitom u Njujorku Platonom, te mitropolitom grčke crkve Aleksandrom. Godine 1923. Nikodim Janjušević je službovao u Detroitu u SAD, kao svještenik pravoslavne crkve – „Sveti Vasilije Ostroški“ koja se nalazila u Detriotu. Tu je on vršio Božju službu, krštenja, miropomazanja, Liturgije i druge religiozne obrede. Bio je angažovan među crnogorskim političkim emigrantima. Njegovu djelatnost bilježili su sa posebnim pijetetom i pažnjom i listovi „Crnogorski glasnik“, koji je izlazio u Detroitu, i „Amerikanski glas Crnogorca“ koji je izlazio u Čikagu. U Kraljevinu SHS vratio se 1926. godine, pošto je od vlasti pomilovan.

Stradanje

Arhimandrit Nikodim je bio veliki hrišćanin, duhovnik i stvaralac koji je širio hrišćansku istinu, budio crkvenu i nacionalnu svijest ne samo u srpskim zemljama već i u Sjedinjenim Američkim Državama. U toku Drugog svjetskog rata nalazio se na dužnosti starješine manastira Župe kod Nikšića. Zaslužan je za izgradnju starog manastiskog konaka, 1928. godine. Bio je prva žrtva komunista u nikšićkom kraju. Partizani su ga ubili 29. juna 1941. godine bez ikakvog razloga. Toga dana, u večernjim časovima, arhimandrit Nikodim se, poslije napornog rada na manastirskom imanju, odmarao na terasi manastirskog konaka. Tada se pred manastirskom kapijom pojavila jedna grupa partizana. Arhimandrit se povukao u svoju keliju. Ušao je unutra, zaključao vrata i sjeo. Hodnikom su se začuli koraci grupe ljudi. Kelija je bila zaključana. Kada su stigli do arhimandritove sobe, partizani su počeli da lupaju na vrata i vikali da im otvori, inače će oni sami provaliti. Znajući za njihovo bogoboračko nastrojenje, kao i za to kakve ga muke čekaju, arhimandrit je povikao: "Gubite se, nitkovi!" U tom trenutku se začuo rafal. Partizani su pucali kroz vrata arhimandritove kelije. Arhimandrit je pao mrtav. Partizani su poslije toga provalili vrata, provjerili da li je mrtav i sišli u prizemlje. Kada su sišli u prizemlje, počeli su da pljačkaju manastir. Odnijeli su skoro sve manastirske dragocjenosti i šesnaest igumanovih odlikovanja. Kada su manastirski oci našli igumana Nikodima, vidjeli su da je ubijen sa šest metaka iz automatskog oružja.

Crnogorski pravnik i publicista Novak Adžić, u svom tekstu o Nikodimu Janjuševiću ne navodi podatak da je on ubijen od komunista u svom manastiru Župa Nikšićka, kao i da je kao takav (iguman tog manastira) bio organski dio Srpske pravoslavne crkve. Pošto se te činjenice ne uklapaju u njegove političke i falsifikatorske interpretacije istorije Crne Gore i ruše nastojanja da se arhimandrit prikaže kao antisrbin i nacionalni Crnogorac, te podatke i ne navodi. O njegovoj smrti je zapisao: U Kraljevinu SHS vratio se 1926. godine, pošto je prijethodno pomilovan. Kad se vratio u Jugoslaviju, Nikodim Janjušević živio je u svojim rodnim Ozrinićima. Ubijen je 27. juna 1941. godine od strane pljačkaša, koji su mu, pošto su ga ubili, ukrali brojne ordene, lične i manastirske stvari. Njegovo ubistvo nije izvršeno iz političkih razloga, već iz koristoljublja.

Odlikovanja

Bio je nosilac brojnih crnogorskih odlikovanja poput „Danilovog ordena“ („Krst o grlu I reda“), zlatne crnogorske „Obilića Medalje“, „Spomenice ustanka 1918″ („Gaetuše“), „Jubilarne medalje“... Predsjednik crnogorske Vlade u progonstvu Jovan Simonov Plamenac je uputio naredbu „Komandi crnogorskih trupa u Gaeti“ u Italiji, u kojoj je istakao ovo: „Njegovo Veličanstvo Kralj Gospodar blagoizvolio je narediti, da se odlikuje ‘Obilića Medaljom’, arhimandrit Nikodim Janjušević, rezervni komandir. Ovo visoko odlikovanje daje mu se u znak priznanja za osobitu hrabrost, koju je pokazao u borbama protivu okupacionih trupa srbijanskih u godini 1918. Šesnaest njegovih odlikovanja su, nakon što su ga ubili 29. juna 1941., ukradena od komunističko-partizanske grupe pljačkaša.

Literatura

• Džomić, Velibor (1997). Stradanje srbske crkve od komunista. Svetigora, izadavačka ustanova mitropolije crnogorsko-primorske.