Pređi na sadržaj

Atlantizam

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Atlantizam ili evroatlantizam je vjerovanje u saradnju između Evrope i SAD i Kanade u pogledu političkih, ekonomskih i odbrambenih pitanja, radi očuvanja bezbjednosti i napredka zemalja učesnica, kao i vrijednosti koje ih sjedinjuju. Izraz se može koristiti na uži način kako bi se označila podrška NATO savezu,[1] ili na širi način kako bi se označila šira saradnja, zajedničke vrijednosti, osjećaj jedinstva, kao i određeni stepen integracije dvije strane okeana. Izraz potiče od naziva okeana koji dijeli Evropu i Sjevernu Ameriku tj. Atlantskog okeana. U praksi filozofija atlantizma podstiče aktivan angažnam Sjeverne Amerike, tačnije Sjedinjenih Država, u Evropi i bližu saradnju obje strane okeana. To je naročito došlo do izražaja tokom Drugog svjetskog rata i nakon njegovog završetka, kada je došlo do uspostavljanja različitih evroatlantskih instituacija, od kojih su najvžanije NATO i Maršalov plan.

Snaga atlantizma se razlikuje u zavisnosti od regije ili zemlje, na osnovu različitih kulturnih i istorijskih faktora. Smatra se da je atlantizam posebno jak u dijelovima istočne i srednje Evrope, kao i u Velikoj Britaniji. Politički, ima sklonosti da bude jače povezan i sa entuzijazmom, ali ne isključivo, sa klasičnim liberalima ili desnicom u Evropi. Atlantizam često podrazumjeva afinitet ka američkoj političkoj ili društvenoj kulturi, kao i prema istorijskim vezama između dva kontinenta.

Postoji izvjesna tenzija između atlantizma i kontinentalizma sa obje strane Atlantika, dok neki pojedinci naglašavaju povećanu regionalnu saradnju ili integraciju ka transatlantskoj saradnji.[2] Odnos između sjevernoameričkih i evropskih integracija je kompleksan i nije u neposrednoj suprostnosti.[3] Internacionalizam je spoljna politika za koju se vjeruje da kombinuje atlantizam i kontinentalizam.[3] Relativno smanjenje evropske i američke moći u svijetu, pad Sovjetskog Saveza, kao i širenje atlantističkih normi izvan sjevernoatlantskog regiona, dovelo je do pada moći atlantizma od kraja Hladnog rata. Drugi međunarodni odnosi su sve više naglašeni, ali se vjeruje da su transatlanstki odnosi još uvijek najzastupljeniji na svijetu.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Transatlantske veze

Prije svjetskih ratova, evropske zemlje su bile prezauzete stvaranjem kolonijalnih imperija u Africi i Azija, a ne vezama sa Sjevernom Amerikom. Isto tako je Sjeverna Amerika bila zauzeta intervencijama u Latinskoj Americi i imala je malo interesovanje za evropske poslove, a Kanada je tek ostvarila punu nezavisnost spoljne politike od Britanske imperije.

Borbe američkih i kanadskih trupa zajedno sa britanskim, francuskim i ostalim evropskim trupama u Evropi tokom svjetskih ratova potpuno su promjenili ovu situaciju. Iako je SAD (donekle i Kanada) imala više izolacionu poziciju tokom svjetskih ratova, tokom iskrcavanja u Normandiju Saveznici su bili dobro integrisani u sve politike. Atlantsku povelju iz 1941. godine objavili su britanski premijer Vinston Čerčil i američki predsjednik Frenklin Ruzvelt utvrdivši ciljeve Saveznika u poslijeratnom svijetu, koji su kasnije prihvatili svi zapadni saveznici.

Nakon Drugog svetskog rata, zemlje zapadne Evrope su snažno zagovarale angažovanje SAD u evropskim poslovima kako bi spriječili eventualnu agresiju SSSR. To je dovelo do potpisivanja Sjevernoatlantskog sporazuma 1949. godine kojim je stvorena Organizacija Sjevernoatlantskog sporazuma, glavne institucione posljedice atlantizma, koja obavezuje sve članove da brane druge, što je dovelo do dugoročnog prisustva američkih i kanadskih garnizona u zapadnoj Evropi.

Institucije[uredi | uredi izvor]

Sjevernoatlantski savjet je glavni, vladin forum za diskusiju i odlučivanje u atlantskom kontekstu. Druge organizacije koje se mogu smatrati atlantskim po porijeklu:[4]

Istaknuti atlantisti[uredi | uredi izvor]

Poznati atlantisti su bivši predsjednici SAD Frenklin Delano Ruzvelt i Ronald Regan, predsjednik Vlade UK Vinston Čerčil, Margaret Tačer, Toni Bler i Gordon Braun,[5] kao i Fransoa Miteran,[6] Din Ačeson, Zbignjev Bžežinski[7] i Havijer Solana.[8]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Croci, Osvaldo (decembar 2008). „Not a Zero-Sum Game: Atlanticism and Europeanism in Italian Foreign Policy”. The International Spectator: Italian Journal of International Affairs. 43 (4): 137—155. doi:10.1080/03932720802486498. 
  2. ^ Mouritzen, Hans (16. 5. 2007). „Denmark's Super Atlanticism”. Nordic International Studies Association. Arhivirano iz originala 07. 03. 2021. g. Pristupljeno 24. 6. 2015. 
  3. ^ a b Kořan, Michal, ur. (2010). Czech Foreign Policy in 2007-2009: Analysis. str. 373. ISBN 978-8086506906. Pristupljeno 24. 6. 2015. 
  4. ^ Straus, Ira (jun 2005). „Atlanticism as the core 20th century U.S. strategy for internationalism” (PDF). Streit Council. Annual Meeting of the Society of Historians of American Foreign Relations. Arhivirano iz originala (PDF) 20. 10. 2013. g. Pristupljeno 10. 7. 2013. 
  5. ^ Settle, Michael (30. 7. 2007). „'Atlanticist' Brown vows to strengthen special bond with US”. Herald Scotland. Pristupljeno 10. 7. 2013. 
  6. ^ Howorth, Jolyon (2002). „Renegotiating the Marriage Contract: Franco-American Relations since 1981”. Ur.: Sabrina Petra Ramet, Christine Ingebritsen. Coming in from the Cold War: Changes in U.S.-European Interactions Since 1980. Rowman & Littlefield Publishers. str. 74. Pristupljeno 10. 7. 2013. 
  7. ^ „Zbigniew Brzezinski”. Atlantic Council. Arhivirano iz originala 13. 5. 2013. g. Pristupljeno 10. 7. 2013. 
  8. ^ Gros-Verheyde, Nicolas (19. 3. 2009). „A diplomat, Socialist, Atlanticist and European”. Europolitics. Arhivirano iz originala 10. 7. 2013. g. Pristupljeno 10. 7. 2013. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Атлантизам&oldid=26815087”