Belo Brdo (rudnik)
Belo Brdo je rudnik i jedno od najvećih ležišta olovo-cinkane rude u Srbiji. Nalazi se na zapadnim obroncima Kopaonika, južno od Pančićevog vrha, kod istoimenog naselja u opštini Leposavić. Njegova rudna bogatstva su bila poznata još u srednjem veku, kada je postojao istoimeni rudnik, a moderna eksploatacija rude je otpočela 1933. godine.
Lokacija i infrastruktura[uredi | uredi izvor]
Olovo-cinkovo leziste Belo Brdo nalazi se u oblasti centralnog Kopaonika, u predelu visa Vojetin (1561 m) a oko 3,5 km jugoistocno od Pančićevog vrha (2017 m). Rudnik Belo Brdo posluje u okviru RBKopaonik- Leposavić.Rudnik je sa mestom Leposavić i ibarskom magistralom povezan asfaltnim putem Dren-Belo Brdo (duzine 16 km) kojim se rovna ruda transportuje kamionima do Flotacije u Leposaviću. Produktivni deo lezista od utovarne stanice u jamiBelo Brdo povezan je izvoznim potkopom (horizont H-1000) dugim 2.500 m do okna.
Dozvole za eksploataciju, koordinate eksploatacionog prostora, vlasnistvo nepokretnosti[uredi | uredi izvor]
Dozvole za eksploataciju i istraživanje dobijene su po važećim zakonima o rudarstvu i geoloskim istraživanjima SR Srpskim i SAP Kosovo i Metohija. Ograničeni istražni prostor nalazi se na području Kopaonika i Rogozne, i zahvata teritoriju SO Leposavića (na kojoj su rudnici Crnac i Belo Brdo) i granici se sa sledecim teritorijama : Severna granica istražnog prostora određena je od ugaone koordinate A : Y = 7 467 400; X = 4 785 400, na tromeđi teritorija SO Novi Pazar, SO Raška i SO Leposavić, koja se poklapa sa granicom SO Leposavića i centralne Srbije do ugaone koordinate B: Y = 7 486 200; X = 4 791 600, kota Pančićevog vrha (2017 m).
Istočna granica određena je od ugaone koordinate B grebenom Kopaonika, koji delom predstavlja granicu opstine sa teritorijom centralne Srbije, a delom SO Podujevo i Kosovska Mitrovica, odnosno do ugaone koordinate C . Jugoistočna i južna granica određena je od ugaone koordinate C granicom opstinske teritorije prema SO Podujevu i SO Kosovskoj Mitrovici do tacke D , na tromeđi SO Kosovska Mitrovica, SO Podujevo i SO Leposavić, odnosno na koti 1296 m. Zapadna granica istražnog prostora granici se opstinskom linijom graniče sa centralnom Srbijom, između teritorija SO Leposavić i SO Novi Pazar izmedju ugaonih koordinata A i D.
Rudnik Belo Brdo lociran je na krajnjem severoistoku Kosovske Mitrovice, na teritoriji opstine Leposavić, sa delom infrastrukturnih objekata i povrsinskog kopa za zasip koji je lociran van Kosova i Metohije, u Brusu.
Širu okolinu ležista Belo Brdo izgrađuju geoloske tvorevine različite po starosti, genezi i sastavu. Među njima svakako su najstarije stene tzv. paleozojski metamorfiti, koji izgrađuju centralni deo Kopaonika, a nalaze se u neposrednom oreolu kopaoničkog intruziva. U ovim tvorevinama izdiferencirani su članovi sedimentnog i magmackog postanka, izvesno je da ovu seriju izgrađuju sinhrono deponovani peliti, psamiti i karbonatni sedimenti sa izlivanjem inicijalnih magmatita u jednom geosinklinalnom režimu. U uslovima regionalnog metamorfizma ishodni sedimenti su transformisani u stene niskog stepena metamorfizma, koje predstavljaju zajednicu filita i metamorfisanih magmatita (dijabaza), ili u stene hlorit-epidot-aktinolit asocijacije. Na osnovu ispitivanja metodom konodonata u pojedinim delovima ove serije utvrđena je trijaska starost, pa se sa dosta sigurnosti može osporiti paleozojska starost serije. Usled nedovoljno dokumentovane starosti ovih stena i snažnog tercijarnog kontaktnog metamorfizma ovaj kompleks stena označen je kao Poдинска серија лезиста jer predstavlja podinu većem broju rudnih tela u ležistu Belo Brdo.
Serpentiniti, kao deo velike Ibarske serpentinitske mase izgrađuju delove terene zapadno od ležista Belo Brdo. U samom ležistu oni označavaju zapadnu granicu orudnjenja i u tektonskom su odnosu sa sedimentima Podinske serije i gornje krede. Starost im se odredjuje kao posttrijaska, najverovatnije jurska. U stratigrafskom stubu ovih terena sledeće mesto zauzimaju sedimenti gornje krede. Sa svoja tri litostratigrafska člana ( krečnjaci, laporoviti krečnjaci i flis) ova formacija se siroko otvara od tektonskog kontakta sa serpentinitom. U samom ležistu, stene ove formacije u prividnoj saglasnosti sa podinskom serijom imaju tendenciju tonjenja ka istok-jugoistoku prema blaževskoj depresiji.
Izuzetno značajan član gornjokredne formacije predstavlja produktivni horizont masivnih krečnjaka u kome su deponovana rudna tela ležista Belo Brdo. Najmlađe stene sire okoline ležista predstavljene su tercijarnim kompleksima sedimentno-vulkanogenog porekla, koje na sirokom prostoru zaplavljuju tvorevine starijih formacija. U svojoj bazi one su predstavljene peskovito-glinovitim sedimentima tzv. crvene serija u visim nivoima one postupno prelaze u vulkanogeni kompleks stena znatne debljine i rasprostranjenja.
Vulkanogeni kompleks stena predstavljen je dvema fazama: andezitskom sa piroklastitima, izlivima i probojima, i mlađom latitsko-kvarclatitskom u kojoj dominiraju pretežno izlivi i proboji. Ove tvorevine vezane su za starije, obnovljene razlomne strukture i tercijarnu tektoniku pretežno orijentacije istok-zapad i severoistok-jugozapad. Značaj ovih stena u mehanizmu i razmestaju orudnjenja na ovim prostorima je nesumnjiv, posebno kvarclatitskih proboja, čija je poziciona veza sa olovo-cinkovim orudnjenjima kako u ležistu tako i u okolini vrlo česta.
U geoloskoj građi, razlomne strukture kao vid deformacionih elemenata visoko su izrazene i prisutne. U odnosu na generalno pruzanje one su klasifikovane na uzdužne (SZ-JI), poprečne (SI-JZ) i dijagonalne(I - Z). Najznačajnija, za građu okoline ležista, je svakako regionalna razlomna struktura severozapadne orijentacije na potezu od ’’Vojetine” prema ’’Satorici”, koja oznacava tektonski kontakt serpentinita prema stenama trijaske, jurske i kredne starosti. Na njoj se nalazi ležiste Belo Brdo i niz pojava olova i cinka. Pozicija ležista Belog Brda određena je presekom severozapadne, razlomne, strukturne zone ’’Vojetin-Satorica”sa poprečnim razlomnim zonama ’’Vojetin-Zaplanina i Gomile”.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Rudarenje u rudniku Belo Brdo istorijski gledano obavljeno je kroz tri perioda eksploatacije : rimski period, srednji vek i savremeni period.
Firma Kopaonik Mines, Ltd je osnovana 1930, registrovana je na londonskoj berzi. Izvešteno je da je za tri godine pronašla 900.000 tona rude cinka i olova, sa izvesnim procentom srebra, eksploatacija je 1937. bila u "punom jeku".[1]
Razmatranje efikasnosti i racionalnosti geoloških istraživanja usled oskudno sačuvanih podataka, ograničeno je samo na razdoblje od 1960. god, do danas. Otuda nije moguće steći potpuniju uporednu sliku razvoja sirovinske baze rudnika i efekata istraživanja. Najznačajniji period efikasnosti rudnika predstavlja faza istraživanja i razrada ležišta u vremenskom periodu između 1927. god. i 1936. god. U daljoj razradi ležišta radi obezbeđenja novih rudnih rezervi, značajan je period od 1949. god. na dalje u vreme otvaranja podine krednih krečnjaka prema istoku.
U periodu od 1966 – 1970. god. dolazi do otkrivanja novih rudnih rezervi vezanih za razradu horizonta 1260, 1334, 1414 i 1425 m. i otvaranje podinske serije sa krecnjacima u visim nivoima bloka lezista.
U periodu od 1975 – 1978. god. rudne rezerve su udvostručene pronalaženjem olovo-cinkovih orudnjenja u reviru Gomile čiji je sadržaj olova i cinka veći nego u starom delu jame. U reviru Gomile od 1987 – 1990. god. urađeni su istražni hodnici po žici GH – 502 horizont 1235, GH – 402 horizont 1195, GH – 310 horizont 1155 i GH – 210 horizont 1105.
Iz hodnika GH-4 horizont 1000 m. u 1990. god. izbušeno je 5 bušotina koje su bušene ispod nivoa 1000 m i koje su nabušile rudno telo G III čime su se rezerve rudnika Belo Brdo znatno uvećale.[2]
Procenjuje se da u rudniku ima 1.340.000 tona rude, sastava[3]:
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Vreme", 19. jun 1937
- ^
Neočekivana upotreba šablona {{1}} — vidi Šablon:1 za detalje. File:Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenacka 2.pdf - Wikimedia Commons - ^ „Kosovo Mininng Journal” (PDF). beak.de. 2010. Arhivirano iz originala (PDF) 18. 07. 2011. g. Pristupljeno 3. 10. 2010.