Bolnice škotskih žena - Jedinica „Girton i Njunham”
 | |
| Naziv | |
|---|---|
| Osnovane | |
| Zemlja osnivač |  Škotska |
| Organizator | |
| Sedište |  Francuska  Grčka |
Bolnica škotskih žena - jedinica „Girton i Njunham” bila je jedna od privremenih sanitetskih ustanova koja je svoj rad započela u Francuskoj 1915. a nastavila i završila u Solunu 1918. godine.[1]
Preduslovi[uredi | uredi izvor]
Prvi svetski rat, u kome su širom evropskih bojišta vladale epidemije traumatizma i zaraznih bolesti, pokrenuo je talas patriotizma i široku mobilizaciju vojnika, na koju su se oglasile i žene iz svih delova Evrope.
Nakon što su u Velikoj Britaniji izuetno motiivisane i borbene sufrožetkinjesu vojne vlasti odbijala da prime u vojne medicinske redove, one su samoinicijativno pokrenule organizovanje dobrovoljnih medicinskih jedinica. Među prvim, bila je to organizacija pod nazivom Bolnica škotskih žena za službu u inostranstvu (eng. Scottish Women’s Hospitals for Foreign Service), čiji je jedan od vodećih osnivača bila dr Elsi Inglis. Uz pomoć sufražetkinja ona je osnovivala 14 bolnica, među kojima je jedna od prvih bila i jedinica „Girton i Njunham” upućena na front u Francuskoj.[2]
U Francuskoj[uredi | uredi izvor]
Pošto britanski ured za rat nije prihvatio ponudu dr Inglis da u svojim redovima angažuje Bolnicu škotskih žena, britanski ured je uslugu ovih bolnica ponudio savezničkim vladama koje su to velikodušno prihvatile. Francuska je bila jedna od njih.
Nakon pozitivnog iskustva sa prvom bolnicom u Francuskoj, francuska vlada je zatražila osnivanje novih bolnica. Tako su pod pokroviteljstvom Francuske vlade i francuskog Crvenog krsta, Bolnice škotskih žena za službu u inostranstvu osnovale i drugu bolnicu u Francuskoj koja je odmah uključena u sastav francuske Istočne armije (Armee d’Orien).
Bolnica je počela je sa radom u gradu Troa u Francuskoj na reci Seni u departmanu Ob i regiji Šampanj-Ardeni 8. maja 1915. godine, pod rukovodstvom dr Laure Sanderman i dr Luiz Mekilroj.[a] Većina sastava za njen rad došla je iz redova studenata dva ženska koledža na Univerzitetu u Kembridžu.
Bolnica je bila sastavljen od hirurga, radiologa, bakteriologa i medicinskih sestara, koje su bili u stanju da se bore protiv svih ratnih rana i gasne gangrene i u tome beležile izvanredne rezultate.
Pravila u ovoj isključivo ženskoj bolnici bila su stroga i, zabranjivala su upotrebu karmina i šminke, napadno odevanje, nošenje nakita, ples u uniformi i pušenje na javnim mestima.
Lekarski sastav jedinice[uredi | uredi izvor]
Lekarsku ekipu činile su:
|
|
Jedinica je imala u svom sastavu i zubnu stanicu, u kojoj su radile zubarke:
|
|
U Grčkoj[uredi | uredi izvor]
Kada je donesena odluka da se francuske trupe pošalju u Salun sa njima je krenula i ovenčana slavom, o njenom medicinskom i hirurškom radu, na zapadnom fronta u Francukoj, Bolnica škotskih žena „Girton i Njunham”. Ona je zajedno sa francuskim ekspedicionim snagama — Istočnom armijom (franc. L’Armée d’Orient) doputovala u Solun, novembra 1915. godine, sa ciljem da,
- prvo pomogne Srbima, u prihvatu njihovih snaga koje su s karaj 1915. krenule u povlačenje iz Srbije,
- srpsku vojski, po osnivanju solunskog fronta, podrži i u ratnim operacijama za konačno oslobođenje Kraljevine Srbije.[3][4]
Bolnica škotskih žena, „Jedinica Girton i Njunham“, prvo je bila stacionirana u Egejskoj makedoniji, i radila je od novembra 1915. pa do kraja rata, pod stručnim rukovodstvaom dr En Luiz Mekilroj (1874–1968).
Sve vreme počev od dolaska u Grčku do oslobođenja Srbije, ova Bolnica se prvenstveno bavila rehabilitacijom i ortopedskim protetisanjem brojnih srpskih ratnih invalida.
Po dolasku u Solun bolnica je poslata na jug Makedonije u Đevđeliju, da prihvati vojsku i izbeglo stanovništvo koje je bilo u povlačenju pod najezdom neprijatelja. Bolnica je bila razmeštena oko stare fabrike svile, u vrlo teškim jesenjim uslovima.
Zbog velike hladnoće operacije pod šatorima izvođene su uz velike poteškoće, i snažne udare vetra koji je pretio da poruši šatore.[5] Vojnici su u bolnicu dolazili sa teškim promrzlinama, jer su na okolnim brdima bili izloženi jakom mrazu i vetru, pa su amputacije prdtiju i udova zbog gangrene bile česte. Blizina bolnice liniji borbenih dejstava, uticala je na to da je ona bila neprestano ugrožena artiljerijskom vatrom, ali i upadom Bugara.
Početkom decembra, zajedno sa Srbima i savezničkom vojskom bolnica je iz bugarima okružene Đevđelije povukla u Solun, gde je nastavla da radi do kraja rata.[6]
Po dolasku u Salun, jedinica je našla grad prepun vojnih trupa. Jedini prostor za bolnicu bio je u okrugu Kalamaria u blizini mora, skučeni, slabo isušeni predeo okružen zgradama, između Francuske privremene bolnice br. 4 i jedinica i izvan glavnog puta (sada avenija kraljice Olge) sa jedne strane i francuskih privremenih bolnica br. 2 i br. 5. sa druge i zgrade u kojoj se nalazilo sedište vlade Venizelosa od početka oktobra 1916. do sredine juna 1917. godine.[7]
I bolesnici i osoblje najvećim delom bili su smešteni ispod šatora, jer su smeštajni uslovi u objektima od čvrstog materijala bili ograničeni. Iako je lokacija prihvaćena kao privremena, jedinica nije premeštena na drugu lokaciju sve do jeseni 1917. godine.
Na osnovu raspoloživih izveštaja, bolnica je u Solunu hirurški zbrinula 2.733 bolesnika, od kojih je 1.344 operisano pod opštom anestezijom. Broju lečenih bolesnika 3.764, treba pridodati i brojku od 1.714 bolesnika sa znacima malarije i dizenterije, tako da je broj kreveta u bolnici vrlo brzo povećan na 300.
Tokom juna, jula i avgusta, u bolnici su se neprestano bolesnici smenjivali. Novi bolesnici su dolazili, dok su drugi bili evakuisani bolničkim brodovima u Francusku.
Tokom leta 1916. vrućina u Egejskoj Makedoniji je bila ekstremna, pa su žene radile do granica njihove izdržljivosti, „boreći” se sa više hiljada obolelih od malarije i dizenterije.[8][9] Nesređena logistička pitanja, brojne poteškoće oko pribavljanja zaliha hrane i sanitetskog materijala, a posebno vode i leda, pogoršalo je situaciju. Voda je morala biti kuvana ili hemijski sterilisana a i druge sanitarne poteškoće uvek su bile prisutne.[10]
Na jesen 1916. godine temperatura je počela da pada, postalo je hladnije, pa se broj zaraznih bolesti samnjio. Ali je intenziviranje borbenih dejstava na solunskom frontu uticalo je na sve veći priliv ranjenih vojnika. Zajedno sa bolnicama u Francuskim jedinicama, bolnica se bavila lečenjem bolesnika sa težim i često višestrukim i kontaminiranim ranama, nastalih eksplozijom granata., sve do proboja Solunskog fronta.[11][12]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Odred motornih sanitetskih vozila Bolnica škotskih žena
- Heroine Prvog svetskog rata u Srbiji
- Bolnica škotskih žena — jedinica „London” na Ruskom frontu i Dobrudži
- Bolnice škotskih žena za službu u inostranstvu
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Inglis Elsie, Bolnice Škotskih ţena, pre deset godina:Scottish Women’s Hospitals, u: Nova Evropa, knj. 12 (1. decembar 1925) [uredili L. Popović, M. Kostrenčić, M. Ćurčin], Zagreb 1925, str. 487–488
- ^ Popović-Filipović S. Dr Agnes Benet na čelu Bolnice škotskih žena na Solunskom frontu. Zbornik radova Drugog naučnog skupa 800 godina srpske medicine, Beograd: Infinitas i SLD; 2011.
- ^ McLaren ES. A History of the Scottish Women’s Hospitals. London: Hodder and Stoughton; 1919. p. 362–71.
- ^ Leneman L. In the Service of Life. The story of Elsie Inglis and the Scottish Women’s Hospitals. Edinburgh: The Mercat Press; 1994, p. 1–9.
- ^ McIlroy AL. The Work of a Unit of the Scottish Women’s Hospitals in France, Serbia and Salonica. Glasgow Medical Journal 1917; 88:277–87
- ^ NUWSS. Girton and Newnham Unit. The Common Cause 1916; VII(355): 558
- ^ Macpherson WG, Mitchell TJ. Medical Services General History, Vol 4. London: HMSO; 1924, 101.
- ^ Mitchell Library, SWH Archive. Tin 42. Letter from Dr Erskine to Mrs Russell. 23 November 1916
- ^ Mitchell Library, SWH Archive. Tin 42. A year’s work of the Girton and Newnham Unit of the Scottish Women’s Hospitals with the French army in the East. Report from Dr L McIlroy, November 1916
- ^ E Morrison, C Parry, The Scottish Women’s Hospitals for Foreign Service – the Girton and Newnham Unit, 1915–1918 J R Coll Physicians Edinb 2014; 44: 337–43
- ^ Medical Arrangements of the British Expeditionary Force. Br Med J1914; 2: 804–6
- ^ Ivens F. The part played by British medical women in the war. Br Med J 1917; 2: 203–8.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Dr En Luiz Mekilroj, će posle Velikog rata biti prva lekarka sa zvanjem profesora na Medicinskom fakultetu u Londonu.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dimitrijević Brana, „U kontejneru“ zapisi srpskog vojnog hirurga 1916-1918, Beograd, 2001.
- Cesil & Celia Manson, Doctor Agnes Bennett, Michael Joseph, London, 1960.
- Stebbing, Edward, At the Serbian Front in Macedonia, John Lane & Bodley Head, London, 1917.
- Ruvidić, M. Žarko, Evakuacija ranjenika pri zauzeću Kajmakčala 1916, Srbija, Ratnik, 1921.
- Frenklin, Stella Miles, Ne mari ništa (It Matters Not), Mitchel Library, Sydney, Australia.
- Popović Filipović, Slavica, Za hrabrost i humanist, Bolnice škotskih žena u Srbiji i sa Srbima za vreme Prvog svetskog rata 1914-18. godine, Signature, Beograd, 2007.
- An Intreview with dr Agnes Bennett, ‘Sydney Morning Herald’, 26. December 1917
- Hutton, I Emslie (1928) With a woman's unit in Serbia, Salonika and Sebastopol Williams and Norgate, London
- McLaren, Eva Shaw (1919) A History of the Scottish Women's Hospitals Hodder and Stoughton, London
- Gilchrist, Hugh (1997). Australians and Greeks, Volume 2. Halstead Press, Sydney
- Manson, Cecil and Celia (1960) Doctor Agnes Bennett Michael Joseph, London
- Leneman, Leah (1994) In the Service of Life: Story of Elsie Inglis and the Scottish Women's Hospitals Mercat Press
- Corbett, Elsie (1964) Red Cross in Serbia, 1915-1919: a personal diary of experiences Cheney & Sons
- Ross, Ishobel (1988) Little Grey Partridge: First World War Diary of Ishobel Ross Who Served With the Scottish Women's Hospitals Unit in Serbia Aberdeen University Press
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Scottish Woman's Hospitals (jezik: engleski)
- The Scottish Women’s Hospitals – The Girton and Newnham Unit in Salonika (jezik: engleski)
- WW1 - The Scottish Women’s Hospitals (1914-1919) (jezik: engleski)