Vasilije Romanovič
Vasilije Romanovič (Kijev, oko 1718 – Hopovo, 1773) je bio ruski, odnosno ukrajinski slikar,[1] ikonopisac, živopisac i portretista. Zvali su ga Vasilije iz Male Rusije.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Studirao je na Duhovnoj akademiji Kijevo-pečerske lavre, koja je u to vreme bila veliki centar pravoslavne teološke misli, pedagogije, izdavačke delatnosti i umetnosti i gde je nastao slovenski barok.
Godine 1737. sa nepunih dvadeset godina je slikao scene strašnog suda i apokalipse u Pretečensko-Borisoglebskoj crkvi u Kijevu. Mada je uništeno u požaru, ovo njegovo delo se smatra najznačajnijim spomenikom kijevskog monumentalnog slikarstva iz epohe baroka.[1]
Četrdesetih godina 18. veka je došao u Karlovačku mitropoliju, donevši sa sobom iskustva barokiziranog slovenskog slikarstva oslonjenog na zapadnoevropske predloške, pri čemu se tradicionalno religiozne teme prikazuju u okvirima istorijskog slikarstva i realističkim pristupom.[2]
Naime, tradicionalni ikonografski motivi po srpsko-vizantijskim uzorima iz starijeg srednjeg veka, vremenom su se menjali pod sve većim uticajem realizma. Međutim, Srbi u Hrvatskoj su se veoma rezervisano odnosili prema unošenju zapadnjačkih elemenata u srpsku umetnost zbog pokušaja unijaćenja, ali su oni u drugoj polovini 18. veka ipak preovladali,[3] ne samo usled sve veće povezanosti srpskog višeg sveštenstva sa Bečom, gde su Srbi sve češće dolazili na školovanje, već i preko veza sa Rusijom, u kojoj je Petar Veliki nastojao da tekovine zapadne kulture iskoristi za unapređenje ruske kulture, što se odrazilo i u crkvenoj ikonografiji.[4]
Vasilije Romanovič je pretežno boravio u zapadnim oblastima Karlovačke mitropolije. U to vreme je nastao portret pakračkog episkopa Sofronija Jovanovića, kao i dve replike istog.[1]
Po narudžbini episkopa uradio je i ikone za ikonostas pridvorne crkve u Pakracu (1757–1758).[1] Gotovo sigurno je on dovršio ikonostas u sabornoj crkvi Svete Trojice u Pakracu, a verovatno mu je bila poverena i izrada zidnih slika u sabornici, koje su nestale u poslednjoj deceniji 18. veka, u reformi koju je sproveo zagrebački arhitekta Herman Bole. Barokni grb Pakračko-slavonske eparhije, koji su nosila dva anđela, na čeonoj fasadi Romanovič je izradio sa još jednim svojim neimenovanim saradnikom.[5]
Veruje se da su nekoliko ikona na platnu većeg formata, kao što su „Tajna večera“ i „Sveta Trojica“, nastale u vreme njegovog boravka u Pakracu.[1]
Upravo zahvaljujući vezi sa episkopom Sofronijem,[6] u to vreme je dobio veliki posao na izradi ikonostasa u manastiru u Donjoj Obriježi, Donjim Grahovljanima kod Daruvara[6] i u Slatinskom Drenovcu,[1] kod Orahovice, njegov jedini signirani ikonostas, iz 1758.[4] koga su spalile ustaše 1941. u Drugom svetskom ratu. Neposredno pred rat, istoričar umetnosti, Ivan Bah, je obišao crkvu i snimio ikonostas u celini, ali i prestone ikone i dveri posebno. Zahvaljujući njegovim snimcima sačuvana je uspomena na ovo Romanovičevo delo.[7]
Nagla smrt episkopa Sofronija u decembru 1757. je prekinula njihovu saradnju.[6]
Godine 1758. godine je prvi put boravio u manastiru Hopovo, kao gost bratstva. Godine 1759. je radio na oslikavanju ikonostasa u crkvi Arhanđela Mihaila i Gavrila u Kostajnici. Iste godine je izradio portret novog pakračkog epsikopa Arsenija Radivojevića, kao i više ikona.[1]
Pripisuje mu se nekoliko slikarskih radova u crkvama u Sremu, kao što su ikone na carskim dverima iz manastira Bešenovo, dovršene 1770, ikone sa likovima apostola Tome i Luke iz crkve sela Sviloš, ikone sa scenama iz Hristovog i Bogorodičinog života iz riznice Saborne crkve u Sremskim Karlovcima i ikone sa figurama apostola koje su pripadale ikonostasu crkve manastira Velika Remeta[1] iz 1753., koji nije sačuvan.[8] Godine 1771. je uradio dve velike kompozicije na platnu „Tajna večera“ i „Večera u domu Simona fariseja“, za trpezariju u manastiru Hopovo.[1]
Ponovo se 1766. vratio u manastir Hopovo, kao iskušenik, gde se pretpostavlja da je ostao do kraja života.[1]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e ž z i Galerisjke vesti 2016, str. 3.
- ^ Galerisjke vesti 2016, str. 2.
- ^ Bah 1949, str. 185.
- ^ a b Bah 1949, str. 196.
- ^ Kučeković 2014, str. 607.
- ^ a b v Kučeković 2014, str. 608.
- ^ Davidov 1968.
- ^ Spomenici kulture & Manastir Velika Remeta.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „U fokusu Vasilije Romanovič - Rođenje Sv. Jovana oko 1765–1766” (PDF). Galerijske vesti. Novi Sad: Galerija Matice srpske. 31–32. 2016. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 04. 2017. g. Pristupljeno 19. 01. 2021.
- Davidov, Dinko (1969). „Ukrajinski uticaji na srpsku umetnost sredine XVIII veka i slikar Vasilije Romanovič”. Zbornik Matice srpske za likovne umetnosti. Novi Sad: Matica srpska. 5. ISSN 0352-6844.
- Bah, Ivan (1949). Jaroslav Šidak, ur. „Prilozi povijesti srpskog slikarstva u Hrvatskoj od kraja XVII do kraja XXVIII vijeka” (PDF). Historijski zbornik. Zagreb: Matica srpska. 2.[mrtva veza]
- „Spomenici kulture u Srbiji - Manastir Velika Remeta”. Nacionalni centar za digitalizaciju.
- Kučeković, Aleksandra (2014). „Episkop Sofronije Jovanović (1743-1757) i barokni kulturni model u Pakračko-slavonskoj eparhiji”. Zbornik radova sa naučnog skupa „Tri veka Karlovačke mitropolije 1713–2013“. Novi Sad: Eparhija sremska SPC, Odsek za istoriju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu, Malo istorijsko društvo – Novi Sad. ISBN 978-86-87513-35-8.
