Vida Marković
| Vida E. Marković | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 16. decembar 1916. |
| Mesto rođenja | Zagreb, Austrougarska |
| Datum smrti | 25. mart 2001. (84 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Srbija |
| Naučni rad | |
| Institucija | Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu |
Vida E. Marković (Zagreb, 16. decembar 1916 — Beograd, 25. mart 2001) bila je profesorka Filološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, prevodilac, istaknuta javna ličnost i pisac.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođena u porodici koja je okupljala sve viđene ljude tog doba , peta od devetoro dece Ede Markovića [2] i Marije rođ. Vala (Valla). U velikom domaćinstvu uz dve guvernante: Ruskinje i Francuskinje deca su imala prilike da od najranijeg detnjstva nauče dva svedska jezika. Vaspitani su da, zbog svog privilegovanog položaja, imaju obavezu i služe svojoj zemlji . U Zagrebu je završila Prvu klasičnu gimnaziju, posle čega se porodica seli u Beograd. Studirala je germanistiku i anglistiku na Filozofskom fakultetu u Beogradu i Daram (Durham) univerzitetu u Engleskoj. Srećan i bezbedan život naglo je prekinut atentatom na oca 18 decembra 1939. ubijen od strane Specijalne policije predratne Uprave grada Beograda na kućnom pragu pred porodicom.
Dobitnik je Svetosavske nagrade za najboljeg studenta školske 1939/40 godine, ali zbog prevelike tuge nije mogla da je lično primi.
Prvo zaposlenje bilo je 1940. na Drugoj Trgovačkoj akademiji u Beogradu, kao profesor nemačkog jezika do 6. aprila1941 zatim engleskog jezika u Engleskom institutu i francuskog u Francuskom institutu.
U bombardovanju Beograda 6. aprila 1941 porodična kuća u Brankovoj ulici pogođena je bombom baš na 16. rođendan najmlađe sestre.
Ubica njenog oca pušten je iz zatvora čim je počela Nemačke okupacija 1941.
Rat je provela u Beogradu izdržavajući porodicu držeći privatne časove jezika čak i po selima u zamenu za hranu. Za vreme okupacije bila je zatvarana od strane specijalne policije i Gestapoa.
Po oslobođenju Beograda, od 23. oktobra 1944. radila je kao prevodilac, urednik u Tanjugu sve do aprila 1946, kada je izabrana za asistenta na Katedri za engleski jezik i književnost Filozofskog fakulteta u Beogradu. Na poziv državnog rukovodstva odsustvovala je sa Fakulteta od juna 1946. do decembra 1946. godine, da bi kao novinar učestvovala u radu jugoslovenske delegacije prvo na Konferenciji mira u Parizu, a zatim takođe u Odeljenju za štampu, na I zasedanju Generalne skupštine Ujedinjenih nacija u Njujorku. Prevodila je suđenje Draži Mihajloviću kao simultani prevodilac.
Ha mirovnoj konferenciji u Parizu upoznaje dr Dušana Milankovića, međunarodnog pravnika i diplomatu delegata na konferenciji za koga se uskoro udaje.
Od januara 1947. do oktobra 1951.nastavlja rad na Filozofskom fakultetu u Beogradu.
Prvu ćerku rodila je 1947. godine, da bi 1951. godine dobija tromesečnu stipendiju Britanskog saveta i prililku da upozna profesora Bonami Dobre-a (Bonnamy Dobre) na univerzitetu u Lidsu koji prihvata njenu temu doktorske disertacije. Igrom sudbine Dušana Milankovića postavljaju za prvog sekretara Jugosloveske ambasade u Londonu na specijalni zahtev ambasadora Jože Brileja kome je bio potreban vrsni međunarodni pravnik zbog predstojećih Tršćanskih pregovora u Londonu. Tako Vida započinje doktorske studije u Engleskoj, gde joj je rođena je druga ćerka 1953. godine.
Godine 1955. porodica se vraća u Beograd gde Vida nastavlja rad na univerzitetu kao docent i započinje brilijantnu univerzitetku karijeru. U to vreme katedra za anglistiku upisuje preko 1000 studenta godišnje.
U periodu od 1944. do 1961. godine prevodila je na engleski, ili bila odgovorna za finalnu redakciju materijala Vlade FNRJ i CK.
Pored rada na Fakultetu, koji je započela od 1945. Vida od samog osnivanja 1948. do 1951. predaje engleski jezik na Diplomatsko-novinarskoj školi, koja jedna od pretača Fakultet političkih nauka.
Postaje šef katedre (1960-1970) i sprovodi radikalnu reformu studija anglistike na Filološkom fakultetu. Godine 1962. kao gost vlade SAD uspostavlja veze sa vodećim američkim univerzitetima. Dragocene profesionalne kontakte podarila je mladim stručnjacima iz Beograda i omogućila da odlaze na specijalizacije u Englesku i SAD. Istovremeno je studentima u zemlji pružila priliku da prisustvuju predavanjima istaknutih profesora lingvistike i književnosti koji su na njen poziv dolazili u Beograd odnosno Niš.
Pored redovnih predavanja bila je gost i držala predavanja i kurseve na mnogim univerzitetima u zemlji i van nje. U okviru redovnih nastavničkih obaveza, drži kurseve i diplomske ispite na univerzitetima koji daju diplome Beogradskog Univerziteta kao što su bili Novi Sad i Priština.
Redovno drži javna predavanja na Kolarčevom narodnom univerzitetu (danas Kolarčevoj zadužbinio) kao i na radničkim univerzitetima u Beogradu i drugim gradovima, Studentskom kulturnom centru, sarađuje sa Televizijom Beograd. Za treći program Radio Beograda pripremala je niz priloga iz književne teorije i nekoliko portreta književnika u toku 1969/1970. godine.
U saradnji sa prof Ljiljanom Mihajlović radila je na osnovanju katedre za Engleski pri Filozofskom fakultetu u Nišu gde nastavlja da radi kao šef katedre do 1980.
Po odlasku u penziju piše memoarsku prozu kako bi ovekovečila dramatična iskustva i svet u kome je živela. Za nju je to bio novi početak. Ostavila je 1800 stranica u 6 knjiga.
Sa promocije knjige 2000. godine „Ona koja je ceo svoj život posvetila tumečenju bogate vrednosti anglo-američke kulture i civilizacije, doživela je da upravo iz tog sveta, stižu borbeni avioni koji zasipaju njenu zemlju i ljude bombama neprekidno gotovo tri meseca, dodajći, ne bez gorčine, da su ti i takvi počinioci izdali i poništili upravo te vrednosti kulture iz koje potiču.
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Osnovnu školu i I klasičnu gimnaziju završila je u Zagrebu. Studije Studije Engleskog i Nemačkog jezika nastavlja u Beogradu na Filozofskom fakultetu i 1938/39. i kao stipendista Britanskog saveta (British Council) provodi jednu školsku godinu na Daram (Durham) univerzitetu gde je diplomirala sa prosečnom ocenom deset. Januara 1940. godine dobila je svetosavsku nagradu za najbolji uspeh na Beogradskom univerzitetu. Doktorsku disertaciju pod naslovom The Reputation of Galsworthy in England je odbranila u jesen 1954 sa odlikom i stekla titulu doktora filozofskih nauka na Univerzitetu u Lidsu (Engleska) .[1]
Radna biografija[uredi | uredi izvor]
Započela je pedagošku karijeru 1940 na Drugoj Trgovačkoj akademiji kao nastavnik nemačkog jezika sve do 6. aprila 1941 i nastavnik engleskog na Engleskom institutu i francuskog na Francuskom institutu. Na kraju Drugog svetskog rata radi u Tanjugu kao prevodilac i urednik vesti koristeći znanje 4 svetska jezika. Simultano je prevodila suđenje Draži Mihajloviću i postavila temelj simultanom prevođenju. Radila je kao novinar/prevodilac/urednik vesti na mirovnoj konferenciji u Parizu 1946 i prvom zasedanju Ujedinjenih nacija u Njujorku.
1946 je postavljena je za asistenta na katedri za Engleski jezik i književnost na Filozofskom od koga se kasnije odvojio Filološki fakultet Beogradskog univerziteta gde radi od 1947 do 1951. godine, a da bi u periodu 1951 – 1954 radi na doktoratu koju je uspešno odbranila 1954. godine na niverzitetu u Lidsu u Britaniji. 1955. godine na katedri za engleski jezik i književnost postaje docent i uvodi predavanja o savremenoj britanskoj i američkoj književnosti. U periodu od 1944. do 1961. godine prevodila je na engleski, ili bila odgovorna za finalnu redakciju materijala Vlade FNRJ i CK.
Od 1960 do 1969 vrši dužnost šefa katedre, docnije Odseka za anglistiku na Filološkom fakultetu u Beogradu, 1963 je. izabrana za vanrednog, a 1970. godine za redovnog profesora.
1971-1980 radi na katedri za Engleski pri Filozofskom fakultetu u Nišu kao šef katedre.
Od tada do kraja života se bavi pisanjem.
Akademski rad[uredi | uredi izvor]
1946. godine BM je izabrana za asistenta na Katedri za engleski jezik i književnost sa staroengleskim. pri Filozofkom Fakultetu Univerziteta a u Beogradu. Od 1956. godine, kao docent, književnosti predaje modernu englesku a potom i američku književnost prati najnovije metode predavanja.
1960. godine postaje šef Odseka za anglistiku, gde do 1970. godine sprovodi radikalnu reformu studija anglistike na Filološkom fakultetu.
Po pozivu Vlade SAD posetila je sedamnaest američkih univerziteta od aprila do juna 1962. godine i uspostavila naučne veze koje su otvorile put odlasku anglista na specijalizacije na vodeće univerzitete i druge naučne ustanove u SAD i svetskim lingvistima da drže kurseve i predavanja na Odseku za lingvistiku. To je bio najplodniji period njenog rada piše kritike, eseje, udžbenike.
Pored redovnih predavanja na Univerzitetu u Beogradu predavala je i na Univerzitetima u Novom Sadu a (u toku školske godine 1963/64. i 1964/65) u Sarajevu, Prištini, i Skoplju.
Predavala je na sledećim univerzitetima u inostranstvu: Kenyon College, Bryn Mawr, Pennsylvania, Ann Arbor, Oregon, Eugene Ore, Princeton u SAD i na Simon Frasel University, British Columbia, Canada. Redovne kurseve je držala na Oregonskom univerzitetu Eugene Ore, USA, u toku jednog trimestra, i to za studente IV godine i za doktorande iz engleske i američke književnosti 1967. godine i 1969. godine.[1][1]
Učestvovala je u radu Zajednice jugoslovenskih univerziteta sa predavanjem na seminaru „Univerzitet danasˮ 1963. godine, a 1964. godine je član organizacionog komiteta istog seminara.
Bila je član Saveta „Kultureˮ, „Radaˮ, „Živih jezikaˮ, Kolarčevog narodnog univerziteta. Član Uprave Šekspirovog društva. Sarađuje u nizu časopisa u SR Srbiji, SAP Vojvodini, SAP Kosovu i SR Hrvatskoj i od 1973. sarađuje sa Institutom za pedagoška istraživanja, radeći sa dva asistenta i jednim profesorom Primenjene lingvistike na projektu koji nosi naslov "Odnos nastave književnosti i sposobnosti čitanja književnih tekstova na stranom jezikuˮ.
Kada je osnovan Univerzitet u Nišu pozvana je da pomogne u osnivanju katedre za anglistiku kao jedna od sedam katedri. Zajedno sa Ljiljanom Mihajlović podekanom, prihvata se funkcije šefa katedre, a već 1971 upisani su prvi studenti. Pod njihovim rukovodstvom katedra za anglistiku u Nišu stekla je reputaciju visokog kvaliteta i bila jedina u Jugoslaviji na kojoj je sva nastava od prvog dana bila na engleskom. Kada je veliki broj mladih kadrova stekao doktorate i mogli da preuzmu sav rad otišla je u penziju 1981.
Izvela je veliki broj nastavnika, prevodioca, novinara, naučnika, mnogima ostala trajni uzor
Bibliografija[uredi | uredi izvor]
Stručni radovi[uredi | uredi izvor]
Vida E. Marković je autorka obimne studije Enleski roman XX veka I—II (Beograd: Nolit, 1963).
Studija Podeljena ličnost je objavljena prvo u SAD 1970. godine a potom 1972. godine prevedena i objavljena u Beogradu u izdanju Nolita.
Delo Susreti (Beograd: Naučna knjiga, 1990) sadrži književne portrete sedam istaknutih ličnosti, mahom književnika.
Vida E. Marković The Reputation of Galsworthy in England, 1969 PR888.C47, 823.9109
Prilog Epistemologiji Književnosti(Beograd: Prosveta, 1978)
Autorka je brojnih stručnih radova i rasprava, te pogovora, predgovora i recenzija knjiga iz oblasti književnosti.
- Društveno-ekonomske osnove ličnosti u Šekspirovom Mletačkom trgovcu ( Zbornik Filozofskog fakulteta, Beograd, 1952, knj. 2, str. 383–403).
- Herbert Džori Vels ( Savremenik, Beograd, 1958, br. 12, str. 541–559).
- Robert Grevs (Savremenik, Beograd, 1959, br. 8–9, str. 877–885).
- Gream Grin (Savremenik, Beograd, 1962, br. 2, str. 123–134).
- Susret sa Foknerom (Borba, Beograd, 8. Jula 1962, str. 8).
- Istraživanje jezika i oko jezika (Zbornik radova posvećen Profesoru Naumu Dimitrijević, 1996)
- O piscu i delu (pogovor romanu Poziv na igru od Pozamond Leman. Beograd, Narodna knjiga, 1963, str. 233–240).
- Bio je čovek… (Povodom 400-godišnjice Šekspirovog rođenja. Književne novine, Beograd, uvodnik u broju od 1. maja 1964).
- Čovek svog vremena (Povodom stogodišnjice rođenja H. Dž. Velsa. Književne novine, Beograd, 24. decembra 1966).
- Aničina sofa (Letopis Matice srpske, Novi Sad, 1972, knj. 410, sv. 6, str. 597–606).
- Kako predavati književnost (Gradina, Niš, 1975, god. H, br. 10, str. 107–110).
Bila je jedan od urednika časopisa New Literatry History.[3]
Autobiografska dela[uredi | uredi izvor]
Po odlasku u penziju počinje da se bavi književnim radom pišući uglavnom o svom životu.
- Nezaustavljeno vreme — (Beograd: Nova knjiga, 1988)
- Festina lente — (Beograd: MTS Gajić, 1991)
- Izmađu dva sveta — (Zemun: Sfarios, 1994)
- Ex cathedra — (Beograd: Prometej, 1997)
- Svi moji univerziteti — (Beograd: Čin, 2000)
- Doći će vreme… - (Beograd:Mrlješ, 2001)[4]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- In Memoriam - (Niš: FACTA UNIVERSITATIS, Series:Linguistics and Literature Vol2 No 7, 2000 pp. 201-202)
- Izuzetne Žene Srbije: XX-XX1 vek - (Beograd: Zepter, 2016 str46-47)
Reference[uredi | uredi izvor]
