Višenamenski borbeni avion
Višenamenski borbeni avion je sposoban za više borbenih uloga, a to su borba vazduh-vazduh, vazduh-tlo i izviđanje u i iz vazdušnog prostora. Starije generacije višenamenskih borbenih aviona ispunjavale su te uslove sa istom osnovom zmaja aviona, a sa različitim opremanjem i naoružavanjem. Ograničeno je pilot mogao menjati odluku da u toku jednog leta pređe sa jedne vrste zadatka na drugu.
Kod savremenih višenamenskih aviona ta granica je pomerena. Ovi borbeni avioni raspolažu sa napadačko-navigacijskim sistemom u digitalnoj tehnologiji i moćnim softverom, koji pilotu omogućavava da u toku leta, prema potrebi, promeni odluku i da pređe sa jednog tipa zadatka na drugi. Pilot u tome slučaju može da jednostavno i brzo izvrši softversku rekonfiguraciju sistema, za promenu zadatka i da pređe na realizaciju novog, u okviru mogućnosti trenutno nošenih sredstava naoružanja i opreme u avionu i u njegovim kontejnerima.
Sa višenamenskim avionima, sa istim brojem primeraka, povećava se efikasnost upotrebe, organizacije, komandovanja i sadejstva. Racionalnija je eksploatacija i postiže se viši stepen standardizacije i tipizacije u sistemu odbrane. Konačno, povoljniji su i ekonomski efekti za isti nivo operativnih zadataka.[1]
Istorija termina[uredi | uredi izvor]
Višenamenski borbeni abion je bio naslov evropskog međunarodnog projekta u 1968. godini na izradi aviona Tornado. Projekat se skraćeno nazivao Višenamenski avion (MRA - engl. Multi-Role Aircraft).
Karakteristike projekta višenamenskog borbenog aviona[uredi | uredi izvor]
Da bi savremeni borbeni avion ispunio višenamenske uslove, mora za to biti njegov projekat posebno optimiziran u nekoliko segmenata.
- Aerodinamika, prvenstveno krila, mora biti kompromisno rešena za dobre performanse u celoj anvelopi leta.
- Pogon sa dvoprotočnim turbomlaznim motorom sa srednjim stepenom dvoprotočnosti vazduha od oko 0,5.
- Napadno-navigacijski sistem sa naprednim senzorima (među kojima je najvažniji višenamenski radar) i sa moćnim računarom i ugrađenim softverom.
- Raznovrstan asortiman i dovoljna količina naoružanja.
- Izvršena integracija izviđačke i opreme za protiv elektronske mere, prvenstveno u konturi aviona, što nije moguće sa alternatvnim podvešavanjem u kontejnerima.
Primeri[uredi | uredi izvor]
SFRJ je razvijala Novi avion koji bi po svojim karakteristikama i mogućnosti upotrebe u potpunosti odgovarao standardima jednog višenamenskog borbenog aviona.
| Region | Država | Avion | Primedba |
|---|---|---|---|
| Evropa |  Velika Britanija,  Nemačka i Italija
|
Panavija tornado | Originalni naziv je "Višenamenski borbeni avion". |
Velika Britanija, Nemačka, Italija i  Španija.
|
Jurofajter tajfun | Opisan kao veoma dobar lovac za vazdušnu premoć i napad ciljeva na zemlji.[2][3] | |
 Francuska
|
Daso Miraž 2000 | ||
| Daso Rafal | Alternativni naziv proizvođača je „lovac/lovac-bombarder“ | ||
 Švedska
|
SAB JAS 39 Gripen | ||
 Rusija
|
Suhoj PAK FA | ||
| Suhoj Su-35 | |||
| Suhoj Su-30 | |||
| Suhoj Su-27M | |||
| Mikojan MiG-35 | |||
| Mikojan MiG-29M | |||
| Severna Amerika |  SAD
|
F-4 Fantom | |
| F-16 fajting falkon | |||
| F/A-18 Hornet i F/A-18E/F Super Hornet | 'A' u "F/A“ govore o Jurišniku, a F o lovcu | ||
| F-35 lajtning II | |||
| Azija |  Kina
|
Čengdu J-10 | |
| Kina
|
Šenjang J-11 | ||
| Kina
|
Čengdu J-20 | ||
| Kina
|
Šenjang J-31 | ||
Kina and  Pakistan
|
JF-17 Tander | ||
 Indija
|
HAL Tejas |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „F-35 Joint Strike Fighter (JSF) Lightning II” (na jeziku: (jezik: engleski)). GLOBES. 18. 3. 2012. Pristupljeno 23. 4. 2012. „Razvoj lajtninga II”
- ^ „Eurofighter Typhoon is a highly agile Air Superiority and Air-to-Surface, multi-role/swing-role weapon system”. Arhivirano iz originala 05. 10. 2009. g. Pristupljeno 15. 10. 2009.
- ^ „RAF: F2 standard will be deployed primarily as air-superiority fighters”. Arhivirano iz originala 10. 08. 2012. g. Pristupljeno 15. 10. 2009.
Vidi[uredi | uredi izvor]
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
