Воденкос
| Vodenkos | |
|---|---|
| |
| Vodenkos | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | C. cinclus
|
| Binomno ime | |
| Cinclus cinclus | |
| |
stanarica zimi[2] | |
| Sinonimi | |
|
Sturnus cinclus Linnaeus, 1758 | |
Vodenkos (lat. Cinclus cinclus) je ptica stanarica iz reda pevačica koja naseljava obale brdsko-planinskih potoka i manjih reka. Karakterističan je po tome što roni u potrazi za hranom. Direktno ga ugrožava izgradnja derivacionih hidroelektrana na planinskim potocima i rekama.
Opis[uredi | uredi izvor]
Dužina tela je 17 - 20cm. Ptica je zdepasta, ima jake noge i kratak rep. Kod odraslih jedinki glava i telo su smeđe obojeni, dok su grlo i gornji deo grudi beli. Telo mladih jedinki je sive boje, a na grlu se nazire bela boja bez jasnog prelaza. Kreće se kratkim i odsečnim pokretima po brzacima planinskih potoka i reka. Tokom kretanja pomera zadnji deo tela gore-dole. Leti pravolinijski, nisko iznad vode sa brzim i kratkim zamasima krila. Roni u potrazi za hranom, a kroz vodu se kreće zamasima krila.[3][1]
Rasprostranjenje i stanište[uredi | uredi izvor]
Naseljava brdsko-planinske delove Evrope, Male Azije i severozapadne Afrike. Gnezda gradi na obalama brdsko-planinskih reka i iza vodopada. Neke od interesantnih država i ostrva gde su zabelaženi na lutanju su: Farska ostrva, Malta i Tunis. Podvrsta koja je naseljavala Kipar, (Cinclus cinclus olympicus) je izumrla 1958. godine. U zimskom periodu se spušta u doline reka i na morske obale.[1]
Biologija[uredi | uredi izvor]
Za gnežđenje koristi šupljine u kamenju na obalama vodotokova, a neretko se gnezdi i ispod mostova. Gnezdo je loptastog oblika, građeno od mahovine, sa kružnim ulazom, a iznutra je obloženo suvim lišćem. Polaže 3-6 belih jaja, u periodu od marta do maja. Godišnje izlegu jedno do dva legla. Hrani se vodenim insektima i njihovim larvama, vodenim puževima, takođe jede i male ribe i vodozemce. Omiljena hrana su mu račići iz roda Gammarus.
Kosti vodenkosa nisu šuplje kao kod ostalih ptica letačica. Procenjuje se da u Evropi ima od 131 000 do 292 000 parova.[1][3]
Podvrste[uredi | uredi izvor]
Postoji 14 podvrsta vodenkosa od kojih je jedna izumrla:[4][5]
- C. c. cinclus - Crnotrbi vodenkos (Linnaeus, 1758). Naseljava Severnu i istočnu Evropu i zapadnu Francusku;
- C. c. gularis - Britanski vodenkos (Latham, 1801). Naseljava Englesku, Škotsku i Vels;
- C. c. hibernicus - Irski vodenkos (E. Hartert, 1910). Naseljava Irsku i zapadnu Škotsku;
- C. c. aquaticus - Južno-evropski vodenkos (Bechstein, 1797). Naseljava centralnu i južnu Evropu, Belgiju, istočnu Francusku, Španiju, Poljsku, Grčku;
- C. c. minor - Severozapadni Afrički vodenkos (Tristam, 1870). Naseljava Alžir, Tunis i Maroko;
- C. c. caucasicus - Kavkaski vodenkos (von Madarász, 1903). Naseljava planinski masiv Kavkaza, sve do Irana i Turske. Zimuje u Avganistanu i Pakistanu;
- C. c. persicus - Persijski vodenkos (Witherby, 1906). Naseljava jugozapadni Iran i planinski venac Zagros;
- C. c. rufiventris - Libanski vodenkos (Tristam, 1884). Naseljava Antilibanske planine;
- C. c. olympicus - Kiparski vodenkos (von Madarász, 1903). Naseljavao je planinu Trodos na Kipru. Poslednji put je zabeležen 1945. Smatra se izumrlim od 1958;
- C. c. uralensis - Uralski vodenkos (Serebrovski, 1927). Naseljava planinski masiv Urala;
- C. c. leucogaster - Belotrbi vodenkos (Bonaparte, 1850). Naseljava severni Avganistan, centralnu Aziju i istočni Sibir;
- C. c. cashmeriensis - Kašmirski vodenkos (Gould, 1860). Naseljava Himalaje od Kašmira do oblasti Sikim u Indiji;
- C. c. przewalskii - vodenkos Prževalskog (Bianchi, 1905). Naseljava planine južnog Tibeta i zapadne Kine;
- C. c. baicalensis - Bajkalski vodenkos (Dressen, 1892). Nema preciznih geografskih podataka o rasprostranjenju.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Cinclus cinclus
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Vodenkos u Srbiji[uredi | uredi izvor]
Najstariji podatak o prisustvu vrste u Srbiji potiče iz okoline Negotina, gde je 1887. prikupljen jedan primerak za Muzej Srpske zemlje u Beogradu. U Vojvodini nikad nije zabeležen. Ravnomerno je rasprostranjen u brdsko-planinskim delovima Srbije, južno od Save i Dunava. Populacija se smatra stabilnom. Stanarica je. Na potocima se zadržava dok se potpuno ne zalede. Ornitolozi procenjuju da se u Srbiji gnezdi od 2.200 do 3.000 parova. Najveća brojnost je u Jugozapadnoj Srbiji (800-1.100 gnezdećih parova).[6][7][8]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d BirdLife International (2018). „Cinclus cinclus”. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2019.3. International Union for Conservation of Nature. Pristupljeno 12. 12. 2019.
- ^ Brewer, David (2001). Wrens, Dippers and Thrashers. Pica Press. ISBN 978-1-873403-95-2.
- ^ a b Collins bird guide 2nd edition
- ^ Brewer, David (2001). Wrens, Dippers, and Thrashers. Yale University Press. str. 199–202. ISBN 978-0-300-09059-8.
- ^ „White-throated Dipper Cinclus cinclus (Linnaeus, 1758)”. Avibase. Pristupljeno 14. 4. 2015.
- ^ Puzović, S., Radišić, D., Ružić, M., Rajković, D., Radaković, M., Pantović, U., Janković, M., Stojnić, N., Šćiban, M., Tucakov, M., Gergelj, J., Sekulić, G., Agošton, A., & Raković, M. 2015. Ptice Srbije: procena veličina populacija i trendova gnezdarica 2008-2013. Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije i Prirodno-matematički fakultet, Departman za biologiju i ekologiju, Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad.
- ^ Šćiban, M., Rajković, D., Radišić, D., Vasić, V. i Pantović, U. (2015):Ptice Srbije - kritički spisak vrsta. Pokrajinski zavod za zaštitu prirode i Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije, Novi Sad.
- ^ „Vodenkos - bioras.petnica.rs”. Arhivirano iz originala 15. 10. 2018. g. Pristupljeno 16. 09. 2018.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
