Građanski nacionalizam

Građanski nacionalizam je poseban oblik nacionalizma koji se zasniva na liberalnom i građanskom shvatanju nacije kao demokratske zajednice suverenih građana. Pobornici građanskog nacionalizma posmatraju nacionalnu državu kao organizacioni oblik građanskog društva, zasnovanog na ravnopravnosti svih građana, nezavisno od njihove etničke, religijske, jezičke, kulturne ili bilo koje druge pripadnosti.

Osnovna obeležja

U političkoj praksi, građanski nacionalizam se javlja u dva osnovna oblika, od kojih se prvi odlikuje pluralističkim, a drugi integralističkim pristupom izgradnji građanske nacije. Pobornici prvog usmerenja smatraju da je jedinstvo građanske nacije moguće ostvariti na pluralističkim osnovama, putem postepenog izgrađivanja građanskog društva, uz puno uvažavanje tradicionalnih etničkih, verskih i drugih posebnosti. Na drugoj strani, pobornici integralističkog usmerenja smatraju da istinsko nacionalno jedinstvo u građanskim društvima nije moguće ostvariti bez radikalnog raskida sa tradicionalnim etničkim, religijskim i drugim podelama, koje se doživljavaju kao glavna prepreka u izgradnji objedinjenog (integralnog) građanskog identiteta. U tom smislu, načela građanskog nacionalizma stoje u oštroj suprotnosti sa načelima na kojima počivaju neki drugi oblici nacionalizma, kao što su etnički nacionalizam i religijski nacionalizam.

Polazeći od pomenutih razlika i protivrečnosti unutar građanskog nacionalizma, britanski sociolog Entoni Smit (Anthony D. Smith, 1933-2016) je kao jedan od najvećih svetskih stručnjaka u oblasti proučavanja nacije i nacionalizma, ukazao na razne opasnosti koje manjinskim zajednicama u svakom društvu prete od raznih integralističkih tendencija u okviru građanskog nacionalizma:

Sa stanovišta ugroženih manjina, građanski nacionalizam nije ni tolerantan ni nepristrasan kako to njegovo samopredstavljanje sugeriše. U stvari, on može biti čak isto toliko opak i beskompromisan kao i etnički nacionalizam. Jer građanski nacionalizam često zahteva, kao cenu za dobijanja državljanstva i koristi iz toga, odricanje od etničke zajednice i individualnosti, privatizaciju etničke religije i marginalizaciju etničke kulture i nasleđa manjina unutar granica nacije-države ... Stoga, ne samo etnički, već takođe i građanski nacionalizam može zahtevati iskorenjivanje manjinskih kultura i zajednica kao zajednica ... Tako pedagoški narativ zapadnih demokratija ispada isto tako zahtevan i rigorozan - i u praksi etnički jednostran - kao i onaj ne-zapadnih autoritarnih država-nacija, jer on pretpostavlja asimilaciju etničkih manjina unutar granica nacionalne države kroz akulturaciju u hegemonoj većinskoj etničkoj kulturi.

Jedan od najizrazitijih primera za upotrebu integralističke varijante građanskog nacionalizma u cilju asimilacije raznih zajednica predstavlja politika koja se u savremenoj Crnoj Gori sprovodi u ime stvaranja jedinstvene crnogorske građanske nacije, koja se formalno promoviše kao pluralistička, ali se u praksi svodi na sredstvo za sprovođenje forsirane crnogorizacije svih zajednica u toj državi.

Vidi još

• Nacionalizam
• Etnički nacionalizam
• Religijski nacionalizam
• Nacionalna država
• Liberalizam
• Građansko društvo
• Povelja o pravima (SAD)
• Deklaracija o pravima čoveka i građanina

Literatura

• Beljinac, Nikola (2013). „Patriotska privrženost za pluralna društva od liberalnog nacionalizma ka ustavnom patriotizmu” (PDF). Sintezis. 5 (1): 101—119. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 08. 2019. g. Pristupljeno 09. 06. 2019. 
• Bodrožić, Đuro (2012). „Nacija na zapadu: Poreklo i suština zapadnoevropskog nacionalizma” (PDF). Politička revija. 31 (1): 81—96. 
• Vrcan, Srđan (2006). Nacija, nacionalizam, moderna država: Između etnonacionalizma, liberalnog i kulturnog nacionalizma ili građanske nacije i postnacionalnih konstalacija (PDF). Zagreb: Golden marketing. Arhivirano iz originala (PDF) 24. 09. 2019. g. Pristupljeno 09. 06. 2019. 
• Gelner, Ernest (1997). Nacije i nacionalizam. Novi Sad: Matica srpska. 
• Miljković-Matić, Jelena (2007). „O etničkoj i građanskoj komponenti pojma nacije”. Politička revija. 14 (2-4): 871—879. 
• Nilsen, Kaj (2001). „Kulturni nacionalizam, ni etnički, ni građanski”. Nova srpska politička misao. 8: 143—154. 
• Stupar, Milorad (1997). „O pojmu građanina - nacionalizam vs. kosmopolitizam”. Filozofija i društvo: Zbornik radova. 11: 23—40. Arhivirano iz originala 24. 09. 2019. g. Pristupljeno 09. 06. 2019. 
• Smith, Anthony D. (1995). Nations and Nationalism in a Global Era. Cambridge: Polity Press. 
• Stanković, Vladan (2011). „Građanski koncept crnogorske nacije - tehnologija asimilacije Srba in vivo” (PDF). Politička revija. 30 (4): 69—88. 
• Subotić, Milan (2005). „Crno-beli svet: Prilog istoriji dualnih tipologija nacionalizma” (PDF). Filozofija i društvo: Zbornik radova. 26 (1): 9—64. Arhivirano iz originala (PDF) 01. 07. 2019. g. Pristupljeno 06. 09. 2019. 
• Subotić, Milan (2007). Na drugi pogled: Prilog studijama nacionalizma. Beograd: Institut za filozofiju i društvenu teoriju. 
• Hobsbaum, Erik (1996). Nacije i nacionalizam od 1780: Program, mit, stvarnost. Beograd: Filip Višnjić. 

Spoljašnje veze

• Damir Nikšić (2019): Građanski nacionalizam ljevice i etnički nacionalizam desnice Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. septembar 2019)