Gnjezno

Gnjezno
polj. *Gniezno*
Gnjezno; polj. Gniezno
	Crkva svetog Jovana u Gnjeznu
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Poljska
Vojvodstvo	Vojvodstvo velikopoljsko
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2012.	70.141
— gustina	1.727,61 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	52° 33′ S; 17° 36′ I / 52.55° S; 17.6° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	120 m
Površina	40,60 km2
	Gnjezno Gnjezno na karti Poljske
Veb-sajt
	http://www.gniezno.home.pl/

Gnjezno (polj. Gniezno) grad je u zapadnom delu centralne Poljske u Velikopoljskom vojvodstvu. Značajan je kao prva istorijska prestonica Poljske. Nalazi se oko 50 km istočno od Poznanja. U gradu je 2008. živelo 69.716 ljudi.

.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prvi arheološki nalazi o ljudskim naseljima na ovom području potiču iz kasnog paleolita. Rana slovenska naselja na brdu Leh i Devojačkom brdu potiču iz 8. veka. Početkom 10. veka ovde su se nalazila svetilišta religije starih Slovena. Vojvodsko utvrđenje podignuto je pre 940. na brdu Leh i okruženo sa utvrđenim naseljima.

Legenda o Lehu, Čehu i Rusu[uredi | uredi izvor]

Po poljskoj verziji legende: tri brata Leh, Čeh i Rus su istraživali divlje predele da bi našli mesto gde bi se naselili. Iznenada, ugledali su brdo na čijem vrhu je bio stari hrast sa orlom na vrhu. Leh je rekao: uzeću belog orla za simbol mog naroda, a oko hrasta ću izgraditi svoje utvrđenje koje ću zvati Gnjezno po orlovom gnezdu (polj. gniazdo). Druga dvojica braće otišla su dalje u potragu za zemljom u kojoj će naseliti svoj narod. Čeh se uputio na jug (gde je osnovao Češke zemlje), dok je Rus otišao na istok (da stvori Rusiju i Ukrajinu).

Gnjezno kao poljski kraljevski grad[uredi | uredi izvor]

U 10. veku Gnjezno je postalo jedno od tri glavna grada rane dinastije Pjast, osnivača poljske države. Tu je godine 1000. održan Kongres u Gnjeznu, tokom kojeg je vojvoda Poljske Boleslav I Hrabri primio cara Svetog rimskog carstva Otona III. Car i poljski vojvoda su proslavili osnivanje poljske nadbiskupije u Gnjeznu.

U Gnjeznu su krunisani poljski kraljevi Boleslav I 1024. i njegov sin Mješko II 1025. Češki vojvoda Bratislav I osvojio je, opljačkao i uništio Gnjezno i Poznanj 1038. Zbog toga je poljska prestonica premeštena u Krakov. Nadbiskupsku katedralu sagradio je kralj Boleslav II, koji je tu krunisan 1076. Kraljevi su ovde krunisani još 1295. i 1300.

Regionalni centar[uredi | uredi izvor]

Grad su uništili tevtonski vitezovi 1331. Posle administrativne reforme Gnjezno je postao okrug u Kališkom vojvodstvu, što je ostao do 1768. Gnjezno su pogodili požari 1515. i 1613, uništen je tokom Švedskih invazija u 17. i 18. veku, a kuga je pogodila grad 1708—1710. Sve ovo je uticalo na ekonomsko zaostajanje grada. Godine 1768. osnovano je Vojvodstvo Gnjezno. Pruska je osvojila Gnjezno 1793. tokom Druge deobe Poljske. Nalazio se u provinciji Južna Pruska. Posle Prvog svetskog rata, 1920, Gnjezno je dodeljeno novostvorenoj Republici Poljskoj (Druga Poljska republika).