Debeljakovići
| Debeljakovići | |
|---|---|
 | |
| Država | Osmansko carstvo |
| Posedi | od Bugarska |
| Plemićka titula | knez, vojvoda, ban, župan |
| Osnivač | Fružin |
| Vladavina | nema precizno |
| Nacionalnost | srpsko-bugarska |
| Vera | pravoslavna |
| nema direktnih | |
Debeljakovići ili Šišmanovići su srpska i bugarska plemićka porodica koja je u doba Osmanskog carstva u periodu od XV do 17. veka vladala raznim gradove u zemljama današnje istočne Srbije i severne Bugarske.
Porijeklo
[uredi | uredi izvor]Za rodonačelnika Debeljakovića uzima se kneza Fružina sin poslednjeg trnovskog cara Jovana Šišmana i Dragane Lazarević, ćerke srpskog kneza Lazara Hrebeljanovića.
Istorija
[uredi | uredi izvor]Fružin je nakon turskog zauzeća Trnova pobegao kod dvora ugarskog kralja Žigmunda Luksemburškog. Žigmund ga je prihvatio i istakao kao svog kandidata za bugarski presto. On 1425. godine učestvuje u mađarskoj vojsci koja upada iz Vlaške do gradova Vidina, Orahova i Silistrije. Žigmund ga je nagradio plemićkom titulom i poverio mu je grad Lipovu. Fružin je posetio Dubrovačku republiku, a 1435. godine je jedan od vođa Albanskog ustanka, kao predstavnik ugarskog kralja. Učestvovao je u Dugoj vojni 1444. godine pod Vladislavom III. Kampanja je završena velikim porazom hrišćana kod Varne 1444. godine. Vladislav je poginuo u bici. Fružin se spasao, ali njegova imovina u Mađarskoj je oduzeta. On 1454. godine se vratio u Bugarsku i pridružio se sultanovoj vojsci. Umro je oko 1460. godine u Brašovu.
Početkom XIV veka javljaju se Fružinovi sinovi Stojan, Stanislav i Stoja. Stojan se nastanio u Sofiji, a njegov sin ban Mihajlo je ubijen sultan Bajazid II 1492. godine. Stanislav je do 1474. godine vladao gradom Lovečem, a nakon što ga je izgubio postao je haidutin, poznat u epskim pjesmama vojvoda Stanko Kusama. Treći sin Stoja se nastanio u gradu Nikopol na Dunavu. Njegov najpoznatiji potomak je bio Starina Novaka srpskih hajduka, koji je kasnije postao vojskovođa u službi vlaškog kneza Mihaja Hrabrog. Novakov brat Radivoj i sin Gruja, kao i još neki članovi njihove porodice, takođe su bili istaknuti hrišćanski oficiri 16. veka u borbi za oslobađanje Balkana od islamizacije i Osmanskog carstva. Od porodice Debeljakovići je bio i samozvani bugarski car Teodora Balina, vođa Prvog trnovskog ustanka (1596) vladar kratkotrajne nezavisne države.
Poslednji predstavnik porodice bio je vođa Drugog trnovskog ustanka (1686) Rostislava Stratimirovića, koji se oženio Marijom Dubrovskom, kćerkom Moskovskog patrijarha Joakima.
Izvori
[uredi | uredi izvor]- Nikola Gavrilović. Rumunski izvori o Baba Novaku, Zbornik radova Starina Novak i njegovo doba, Balkanološki institut SANU, Beograd, 1988, str. 65-77
- Ivan Šišmanov. Aprilov i N. V. Savelьev-Rostislavič, Sbornikъ na BAN. Kniga 21: Novi studii izъ oblastьta na bъlgarskoto vъzraždane: V. E. Aprilov, Neofit Rilski, Neofit Bozveli. Sofiя: Pečatnica i bukvoleяrnica P. Gluškov, 1926, str. 5-32
- Skënder Anamali, Muzafer Korkuti, Selim Islami, Frano Prendi, Edi Shukriu (2002). Kristaq Prifti, Muzafer Korkuti, ed. Historia e popullit shqiptar. Botimet Toena. str. 338