Englezovac
Englezovac je beogradski kvart, koji je zauzimao prostor između ulica Beogradske, Njegoševe, Kursuline i Krušedolske, Bulevara Oslobođenja i Trga Slavija.
Ime je dobio po svom osnivaču Škotu Fransisu H. Makenziju usled pogrešne procene njegovog porekla.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Do pred kraj 19. veka ovaj deo Istočnog Vračara je bio periferija, poznata pod nazivom Simića majur. Taj majur je od Stojana Simića, trgovca i političara, nasledio sin Đorđe, diplomata i državnik. Imanje je 1887. godine od Đorđa Simića kupio škotski filantrop po imenu Frensis H. Makenzi za 4.800 dukata.[2]
Fransis H. Makenzi je bio službenik britanske ambasade koji je boravio u Beogradu kao predstavnik Britanskog biblijskog društva. On je došao iz Engleske u Beograd po savetu svog prijatelja Čedomilja Mijatovića, diplomate i istoričara, i njegove žene Engleskinje Elodije Loton-Mijatović, književnice.[2]
Na kupljenom imanju osnovao je naselje koje je nazvano Englezovac, jer je Makenzi u Beogradu bio poznat kao Englez. Za ostvarenje ideje o naselju posebnog tipa, tada van gradskog rejona, angažovao je tim stručnjaka: glavnog planera i projektanta Svetolika Popovića, arhitektu Františeka Nekvasila i iskusne građevinare, kao što su bili Gašpar Beker, Perikle Zak, Gavra Saboljević i dr.[3]
Mekenzi je isparcelisao celo imanje i formirao pravilne ulice, a objekete na njima je ili sam izgrađivao i davao u zakup, ili je placeve prodavao. Vrlo brzo cena placa je dostigla sumu od 1.000 dukata.[4] Na placevima koje je Makenzi prodavao Beograđanima, podizane su većinom prizemne i jednospratne kuće. One su, prema uslovima koje je postavio Makenzi, morale da budu od tvrdog materijala, ukoliko se nalaze sa lica. Makenzi se pobrinuo da broj stanovnika u naselju bude ograničen, i da se voda u bunarima zaštiti od zagađivanja. Na Englezovcu je stanovao i njegov osnivač.[2]
Naselje Englezovac izgrađeno je u veoma kratkom vremenu. Već 1890. godine ovaj kraj je sa 120 izgrađenih objekata, postao zvanični kvart, jedan od devet koliko ih je bilo u ondašnjem Beogradu.[4] Godine 1890. Beograd je imao 54.000 stanovnika i devet kvartova : Varoški, Vračarski, Terazijski, Dorćolski, Savamalski, Palilulski, Topčiderski, Grad (Tvrđavu) i Englezovac.
Ostvareno naselje je i u urbanom i socijalnom pogledu zasnovano na Mekenzijevoj misionarskoj ideji preobraćenja. Opšta ideja zajedničkog življenja, bila je zasnovana na regulativama engleskog društva pri kraju 19. veka a ostvarena na slobodnom prostoru i sa zajedničkim objektima: bogomoljom, bez krsta i crkvenih znamenja (Sala mira), apotekom, knjižarom, hotelom (Hotel Slavija), štamparijom i školom. Ceo ovaj socijalni program regulisan je pravilima kao ugovornim obavezama, sa vaspitavanjem stanovnika preko zajedničkih skupova, sa Salom mira kao središtem naselja.[3]
Makenzija je nasledio londonski doktor Gratan Ginis, koji je nastavio da prodaje parcele koje su preostale. Makenzi je jedan deo svog imanja zaveštao Srpskoj pravoslavnoj crkvi za gradnju budućeg Hrama Svetog Save, i zbog toga Englezovac 1894. godine postaje Savinac.[4]
Uspomena na Makenzija sačuvana je u nazivu glavne ulice u naselju.[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Leko, Milan (2003). Beogradske ulice i trgovi. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. str. 43—44. ISBN 978-86-17-10816-6.
- ^ a b v g „Sala mira” (PDF). mgb.org.rs. Pristupljeno 22. 11. 2018.[mrtva veza]
- ^ a b Milojko, Gordić. „Sala mira u Beogradu” (PDF). beogradskonasledje.rs. Pristupljeno 22. 11. 2018.
- ^ a b v „Da li znate gde se nalazio beogradski kvart Englezovac i po kome je dobio ime?”. telegraf.rs. Pristupljeno 22. 11. 2018.
.svg)
