Pređi na sadržaj

Zajedništvo Hrvata u Rumuniji

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Zajedništvo Hrvata u Rumuniji
Uniunea Croaţilor din România
SkraćenicaZHR
PredsednikSlobodan Gera
OsnivačMilja Radan
Osnovana1991.
SedišteKaraševo
Rumunija
NovineHrvatska grančica
Ideologijaprava hrvatske manjine
Boje  plava
Zastupnički dom
1 / 330
Senat
0 / 136
Evropski parlament
0 / 705
Veb-sajt
zhr-ucr.ro

Zajedništvo Hrvata u Rumuniji (rum. Uniunea Croaţilor din România, hrv. Zajedništvo Hrvata u Rumunjskoj) je društvena organizacija hrvatske manjine u Rumuniji, sa sedištem u Karaševu. Trenutni predsednik organizacije je Slobodan Gera.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Dok su još trajali oružani sukobi u cektru Temišvara, grupa srpskih intelektualaca, predvođenih Veljkom Unipanom i Miodragom Milinim, inače aktivnim učesnicima Rumunske revolucije, pokrenula je inicijativu oko osnivanja jedne srpske demokratske društvene organizacije. Konstitutivni sastanak Demokratskog Fronta Srba i Hrvata u Rumuniji održan je 27. decembra 1989. godine u Vladičanskom dvoru u Temišvaru. Nakon revolucionarnih događaja koji su se zbili u Temišvaru i celoj zemlji, zaključeno je da su stvoreni uslovi za osnivanje jedne društvene organizacije srpskog i hrvatskog življa koja bi se temeljila na demokratskim osnovama. Prisutni su se saglasili da to, za početak, bude Demokratski Front Srba i Hrvata u Rumuniji, kao privremena forma organizovanja.[1] U Klubu novinara u Temišvaru 29. decembra 1989. održan je skup pripadnika srpkse narodnosti na kome je osnovan Demokratski savez Srba u Rumuniji (DSSR), čiji je cilj očuvanje identiteta pripadnika srpske i hrvatske nacionalnosti. Skupom je predsedavao Slavomir Gvozdenović, a u privremeno rukovodstvo Saveza izabrano je dvadeset članova: Nebojša Popović, Ljubomir Stepanov, Slavomir Gvozdenović, Veljko Unipan, Vladimir Marković, Milenko Lukin mlađi, Filip Milovanov, Cvetko Mihajlov, Borislav Belin, Đoka Mirjanić, Aleksandar Nikić, Miodrag Milin, Vesna Čolaković, Đoka Župunski, Jasmina Petrov, Momčilo Đurić, Laza Cvejić, Joca Bugarski i Arkadije Đurđev. Njima se priključuju i dva predstavnika iz Aradske županije, tri predstavnika Karaševaka, jedan predstavnik iz Svinice i sedam predstavnika iz Banatske klisure, koji će biti naknadno izabrani u svojim sredinama.[2] Predstavnici mesnih komiteta iz četiri županije u kojima žive srpska i hrvatska manjina, okupljeni u velikom broju 19. februara 1990. godine u Domu novinara u Temišvaru, izborom rukovodeljeg tela i usvajanjem nacrta predloženih dokumenata,[3] potvrdili su osnivanje Demokratskog saveza Srba u Rumuniji. Na skupu je usvojen naziv organizacije Demokratski savez Srba u Rumuniji, pošto je pod tim imenom već registrovan i kao takav se vodi u postojećim demokratski strukturama vlasti. Karaševci oformljuju svoj ogranak, a Šokci iz Rekaša i Hrvati iz Keče delovaće u okviru svojih mesnih saveza. Izabrano je 45 članova Upravnog odbora, kao i 11 članova Saveta, a za predsednika je izabran Milenko Lukin iz Temišvara. Potpredsednici su Andrija Milin iz Arada za Aradsku županiju, Milja Radan mlađi iz Karaševa za karaševski ogranak, Borislav Krstić iz Belobreške za Klisuru i Poljadiju, Vida Jovanović iz Varjaša za naselja Timiške županije i Slavomir Gvozdenović iz Temišvara za grad Temišvar. Formirano je šest komisija, iz karaševskog ogranka Đuređ Vatav iz Klokotiča je član komisije za kulturnoumetničku i sporstkoturističku delatnost, Milja Filka iz Klokotiča za obrazovanje, Milja Radan mlađi iz Karaševa za štampu i radio, Marjan Ćinkul iz Lupaka za verska pitanja[4] i Milja Hacegan iz Karaševa za omladinska pitanja.[5]

Osnivanje ZHR[uredi | uredi izvor]

Još na osnivačkoj skupštini Demokratskog saveza Srba u Rumuniji, Karaševci hrvatskog opredeljenja uporno su tražili da naziv saveza bude Savez Srba i Hrvata u Rumuniji, ali je većina prisutnih odlučila drugačije.[6] Na decembarskom sastanku Izvršnog odbora DSSR 1991. godine, predstavnici Karaševaka hrvatskog opredeljenja, na čelu sa Miljom Radanom starijim, zahtevali su da istupe iz DSSR-a, pošto se žitelji dotičnog kraja mahom izjašnjavaju kao Hrvati, katoličke su veroispovesti i kao takvi treba da imaju svoj Savez Hrvata u Rumuniji. Prisutni su uvažili ovaj zahtev i odlučili da ovo pitanje bude razmatrano na predstojećoj skupštini, izrazivši želju da se saradnja nastavi na mnogim planovima. Na godišnjoj skupštini 28. marta 1992. godine raspravljalo se o zahtevu Karaševaka hrvatskog opredeljenja za izdvajanje iz Demokratskog saveza Srba. Tom prilikom je usvojena Izjava Demokratskog saveza Srba u Rumuniji o saradnji sa Karaševcima koji se izjašnjavaju kao Hrvati.[7] Posle ovog skupa Karaševci hrvatskog opredeljenja osnivaju Zajedništvo Hrvata u Rumuniji (Zajedništvo Hrvata u Rumunjskoj) sa sedištem u Karaševu, na čelu sa Miljom Radanom starijim. Onaj deo članstva iz karaševskih naselja koji se izjasnio kao Karaševci, ostao je da svoje aktivnosti ostvaruje u okviru DSSR-a preko svoje mesne organizacije u Karaševu. Na predlog članova DSSR-a koji su se na popisu stanovništva 1992. izjasnili kao Karaševci, usvojen je novi statut i organizacija je preimenovana u Demokratski savez Srba i Karaševaka u Rumuniji (DSSKR).[8]

Krajem 1995. godine, na predlog Zajedništva Hrvata u Rumuniji, došlo je do sastanka predstavnika ZHR-a i DSSKR-a u sedištu Demokratskog saveza Srba i Karaševaka u Temišvaru. Delegaciju ZHR-a činili su Milja Radan, Milja Todor i Mikola Paun, dok su sa strane DSSKR-a bili Slavomir Gvozdenović, Svetislav Rockov i Srboljub Mišković. Na sastanku je Radan rekao da bi molba i želja ZHR-a bila da DSSKR razmotri mogućnost da izostavi iz svog naziva reč Karaševaka.[9] On je dodao da su Karaševci svi žitelji sedam sela u dolini Karaša, odnosno i oni koji se izjašnjavaju kao Hrvati, i da to stvara poteškoće kada se radi o pripadnosti žitelja ovih naselja jednoj ili drugoj etničkoj organizaciji. Slavomir Gvozdenović je odgovorio da su se žitelji karaševskih naselja na poslednjem popisu izjasnili kao Hrvati, Karaševci i Srbi, kao i da su oni koji su se izjasnili kao Karaševci zatražili da se priključe tadašnjem Demokratskom savezu Srba u Rumuniji pod uslovom da u nazivu organizacije bude dodato i Karaševaka.[10]

Nezadovoljni načinom vođenja ZHR-a predstavnici iz lupačke opštine su se 1998. izdvojili iz organizacije i formirali Demokratski savez Hrvata u Rumuniji (Demokratski savez Hrvata u Rumunjskoj) sa sedištem u Lupaku.[11]

Delovanje[uredi | uredi izvor]

Zajedništvo Hrvata u Rumuniji je nezavisna i demokratska organizacija čije je delovanje, pre svega, usredsređeno na očuvanje i promovisanje etničkog identiteta hrvatske manjine u Rumuniji. Ona predstavlja i brani interese hrvatske manjine pred državnim vlastima, zalaže se za poštovanje prava manjina u skladu sa zakonima Rumunije.[12] ZHR ima za cilj uspostavljanje trajnih veza sa Republikom Hrvatskom preko svojih službenih institucija, kulturnih i verskih organizacija i preko diplomatskog predstavništva u Rumuniji. Investicijom ZHR-a u centru Karaševa je izgrađeno Središnje sedište organizacije, uređen je park u kome je podignut spomenik palim i nestalim meštanima karaševske opštine u Prvom i Drugom svetskom ratu. U neposrednoj blizini zgrade ZHR-a podignuta je scena na otvorenom, gde se organizuju razni folklorni festivali, i nastupaju mnogobrojna kulturna društva iz Rumunije, Hrvatske i drugih država. Sagrađena je u Karaševu zgrada Etnografskog muzeja Hrvata u Rumuniji, dok je januara 2020. u Jabalču svečano otvorena novoizgrađena zgrada, namenjena mesnoj organizaciji ZHR-a.

Godine 1994. počeo je da izlazi dvojezični časopis ZHR-a Hrvatska grančica. Prvi glavni urednik časopisa je bio Milja Radan stariji, koji je zamislio i napisao prvi broj, uz pomoć dvojice saradnika, Martina Slovenskog i Milje Todora.

ZHR je od 1995. godine član Hrvatskog svetskog kongresa, najviše organizacije hrvatske dijaspore, čiji je cilj povezivanje svih Hrvata širom sveta i delovanje za unapređenje zajedništva među Hrvatima, za ostvarenje njihovih težnji, za osiguranje kontinuiteta i razvoja verskog, duhovnog, kulturnog, društvenog i sportskog nasleđa Hrvata. Oktobra 1995. u Karaševu su boravili franjevački misionari Šimun Šito Ćorić, kao predsednik Hrvatskog svetskog kongresa, Milan Lončar, predsednik komisije za humanitarnu pomoć udruženja Hrvata u Švajcarskoj i Radovan Čorić, misionar u Nemačkoj. Oni su održali, uz domaće sveštenike, Svete mise u Karaševu, LUpaku i Klokotiču, izvršili obred krštenja u Karaševu i venčanja u Klokotiču.[13]

Rukovodstvo[uredi | uredi izvor]

Zajedništvo Hrvata u Rumuniji čine mesna, komunalna i područna društva sa odgovarajućim odborima, na čelu kojih je Koordinacijski odbor. Izvršno telo Koordinacijskog odbora je Izvršno veće, a najviše rukovodeće telo organizacije je Kongres ili Zemaljska konferencija. Prvi predsednik ZHR-a bio je Milja Radan stariji, koji je obavljao tu dužnost od 1991. pa sve do isteka mandata 4. jula 2015. godine, kada je izabran novi predsednik i novo rukovodstvo. Istovremeno sa funkcijom predsednika Milja Radan je obavljao dužnost zastupnika hravstke manjine u rumunskom Parlamentu puna dva mandata, od 2000. do 2008. godine, i veći deo trećeg mandata, od 2008. do 2012. godine, kada je pre isteka mandata podneo ostavku. Prvi potpredsednik ZHR-a bio je Mikola Gera, a sekretar organizacije je bio Đuređ Vatav. Od 4. jula 2015. za predsednika ZHR-a je izabran Slobodan Đuređ Gera, potpredsednici su Petar Lugožan i Petar Gera, a sekretar je Đuređ Jankov. Slobodan Gera je prvi put izabran za zastupnika hrvatske manjine u rumunskom Parlamentu 2012. godine, od 2016. je obavljao drugi mandat u Parlamentu, a 2020. godine je po treći put izabran za zastupnika.[14]

Parlamentarni izbori[uredi | uredi izvor]

Zastupnički dom Parlamenta Rumunije
Godina Glasovi % Mandati
1992. 219 0,00%
0 / 330
1996. 486 0,00%
0 / 330
2000. 11.084 0,10%
1 / 330
2004. 10.331 0,10%
1 / 330
2008. 9.047 0,13%
1 / 330
2012. 6.281 0,08%
1 / 330
2016. 3.532 0,05%
1 / 330
2020. 3.345 0,06%
1 / 330

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Stepanov 2016, str. 49.
  2. ^ Stepanov 2016, str. 54.
  3. ^ Stepanov 2016, str. 56.
  4. ^ Stepanov 2016, str. 57.
  5. ^ Stepanov 2016, str. 58.
  6. ^ Stepanov 2016, str. 71.
  7. ^ Cerović 2000, str. 236.
  8. ^ Cerović 2000, str. 237.
  9. ^ Stepanov 2016, str. 72.
  10. ^ Stepanov 2016, str. 73.
  11. ^ „Hrvatska manjina u Rumunjskoj”. hrvatiizvanrh.gov.hr. 
  12. ^ Hrvatska grančica 2021, str. 3.
  13. ^ Hrvatska grančica 2021, str. 5.
  14. ^ Hrvatska grančica 2021, str. 4.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Cerović, Ljubivoje (2000). Srbi u Rumuniji. Temišvar. 
  • Stepanov, Ljubomir (2016). Savez Srba u Rumuniji. Temišvar. 
  • „Kratki pregled povijesti postojanja i djelovanja Zajedništva”. Hrvatska grančica: 3—8. april 2021. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Заједништво_Хрвата_у_Румунији&oldid=27727266”