Klisura Vikos
| Klisura Vikos | |
|---|---|
 | |
  | |
| Lokacija |  Grčka |
| Dužina | 20 km |
| Dubina | 450−1.600 m |
| Geografija | |
| Planinska oblast | Pind |
| Regije | Epir |
| Vodotok | Voidomatis |
Klisura Vikos (grč. Φαράγγι του Βίκου) je klisura u Pindima na severu Grčke. Nalazi se na južnim padinama planine Timfi, dužine oko 20 km, u jednom delu klisura je 900 metara duboka i 1100 metara široka.[1]
Vikos, kao najdublja klisura na svetu proporcionalno svojoj širini, upisana je u Ginisovu knjigu rekorda.[2]
Lokacija[uredi | uredi izvor]
Veći deo klisure se nalazi u području nacionalnog parka Vikos-Aos, u regionu Zagori. Njen početak je kod sela Monodendri i Kukuli a završava se blizu sela Vikos.[3] Klisura je nekoliko miliona godina oblikovan od reke Voidomatis, pritoke reke Vojuše. Reka Voidotmatis tokom cele godine prisutna je samo u donjen delu klisure[4], koja je zbog svoje prirode neprohodna u većem delu godine.[5][6]
Vikos je takođe mesto od velikog naučnog značaja, jer se nalazi skoro u nepromenjenom stanju od nastanka, i predstavlja raj za mnoge ugrožene vrste i sadrži razne ekosisteme.
Geomorfologija[uredi | uredi izvor]
Klisura je duga 20 km od toga 12 km se nalazi u zoni nacionalnog parka.[7] Reljef klisure je raznolik i karakterišu ga nagle promene nadmorske visine. Strme padine i strmoglave kamene stene dominiraju u središnjim i višim zonama klisure. U klisuri se nalazi veliki broj vododerina, a kamenje koje se obrušava često i oblikuje donji deo klisure. Kanjon Vikos predstavlja duboki poprečni presek planine, a njegove kosine sadrže veliki broj kamenih formacija, raznih starosnih doba. Gornji slojevi, na dubini od 0-200 m, sastoje se od relativno mladog eocenskog krečnjaka, a na dubini od 200 do 700 metara nalaze se slojevi iz kampanjsnog perioda, dok se predeli ispod 700 metara sastoje od krečnjaka iz doba Jure[8] i Krede.[9][10] U najdubljim slovejima preovlađuje zeleni dolomit iz doba Jure.[5] Sedimentna i litološka istraživanja u basenu reke Voidomatis otkrila su da se najudaljeniji aluvijalni delovi sastoje od materijala koji je izgrađen od krečnjaka, koji je reka Voidomatis donosila sa viših nadmorskih visina glacijalnim delovanjem, pre više od 30.000 godina.[11] U basenu Voidomatisa nalaze se dokazi za tri glavne faze glacijacije, sa dve najveće i najranije, koje su se desile u srednjem pleistocenu.[12] Poslednja faza glacijale aktivnosti verovatno se dogodila tokom poslednjeg glacijalnom maksimuma, u periodu od pre 22.000–20.000 godina.[10] Posebna karakteristika krečnjaka, koja je rezultat njegovog vremenskog uticaja vode, je kraška priroda kanjona.[13] Za vreme glacijacije tokom srednjeg pleistocena, ledene talne vode su tekle u mrežu rečnih kanala, a veliki deo krečnjaka je bio pokriven ledom. Kao rezultat toga, glečeri su se približavali kanjonu. Za vreme iterglacijalnog i interstadialnog perioda došlo je do spajanja između mreže za površinsku drenažu i sistema unutrašnjeg kraškog drenaža.[14] Krečnjaci su se rastvarali pošto je vode tekla preko njih, a zbog taloženja velike količine vode razvijen je podzemni sistem za odvonjavanje, sa pećinama i kanalima, koji su se ispunjavali kako je voda nadolazila.[13]
Flora[uredi | uredi izvor]
Značajan broj biljaka iz klisure Vikos i susednog područja nacionalnog parka Vikos-Aos smatran je lekovitim i korišćene su od strane lokalnih iscelitelja, koji su prozvani zajedničkim imenom "lekari Vikosa" (grč. Βικογιατροί, "Vikoiatri").[15] Ovi biljni lekari, koji su kopirali drevne recepte Hipokrata i Dioskorida, postali su poznati izvan granica Grčke.[16] Biljke koje su sadržane u ovim receptima su: Matičnjak, Srebrna lipa, divlja nana Mentha spicata, jasenak , Kantarion, Obični pelin, veoma popularni Sideritis raeseri, poznatiji kao “planinski čaj”, i Crna zova.[17] Hemijskom analizom ovih biljnih vrsta utvrđeno je da ih karakteriše biološko aktivni sastav.[15] Kolekcija od 2,500 presovanih lokalnih trava i biljaka izloženo je u muzeju prirodne istorije u selu Kukuli.[18]
Fauna[uredi | uredi izvor]
Jedna od specijalnih lokalnih atrakcija je divokoza (Rupicapra rupicapra), koja živi na većim nadmorskim visinama daleko od ljudske aktivnosti, posebno na kamenim stenama,[19] kao na primer na Megas Lakos, sekundarnoj vododerini klisure Vikos.[20][21]
Rekreacija[uredi | uredi izvor]
Postoji prirodna platforma pogodna za posmatranje najdubljeg dela klisure u Oksi, na lokaciji 3 km od novoizgrađenog puta za selo Monodendri. Još jedna platforma za posmatranje klisure nalazi se na istočnoj strani u blizini sela Vradeto.
Pešačka staza se spušta u klisuru od sela Monodendri. Staza vodi na sever kroz klisuru do izvora reke Voidomatis, gde se staza račva na dve strane – severna vodi do sela Papigo na i južna vodi do sela Vikos. Takođe moguće je od Monodendrija na jug kroz klisuru doći do kamenih mostova iz osamnaestog veka u blizini sela Kipi.
Ljudska istorija[uredi | uredi izvor]
Najvažnija epipaleolitska nalazišta pronađena su u okapinama na obali reke Voidomatis.[22] Iz perioda od 9. do 4.-og veka p. n. e., postoje ostaci malog molosijskog naselja između sela Monodendrija i Vica, uključujući kamene kuće i dve grobnice koje su dale važne nalaze.[23] Međutim, tokom najvećeg dela istorijskog perioda lokalitet je bio retko naseljen. Područje u blizini klisure Vikos najčešće se koristilo za pastoralni uzgoj stoke i obezbeđivanje drva za ogrev.[24]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Amanatidou, Despoina (2005). „A case study in Vikos-Aoos National Park - Greece” (PDF). Univerzitet Albert Ludvigs. Pristupljeno 27. 7. 2009.
- ^ Guinness World Records 2005: Special 50th Anniversary Edition. Guinness World Records. 2004. str. 52. ISBN 978-1-892051-22-6.
- ^ *„Natura 2000 Data Form. Site code: GR2130009” (PDF). Natura 2000. 2009. str. 8. Arhivirano iz originala (PDF) 16. 7. 2011. g. Pristupljeno 12. 7. 2010.
- ^ Hughes, Gibbard, Woodward (2003). pp. 2.
- ^ a b Amanatidou 2005, str. 21
- ^ Natura 2000, str. 10.
- ^ Hanlidou, Kokkini (1997). pp. 2
- ^ Woodward, Hamlin, Macklin, Hughes, Lewin (2008). pp. 8.
- ^ Hughes, Gibbard, Woodward (2003). pp. 3.
- ^ a b Woodward, Hamlin, Macklin, Hughes, Lewin (2008). pp. 49.
- ^ Amanatidou, str. 32
- ^ Woodward, Hamlin, Macklin, Hughes, Lewin (2008). pp. 64.
- ^ a b Amanatidou (2005). pp. 21–22
- ^ Woodward, Hamlin, Macklin, Hughes, Lewin (2008). pp. 63.
- ^ a b Hanlidou, Kokkini (1997). pp. 1
- ^ Vokou, Katradia, Kokkini (1993). pp. 1,8
- ^ Vokou, Katradia, Kokkini (1993). pp. 3–8
- ^ Dana, Facaros; Linda, Theodorou (2003). Greece. New Holland Publishers. str. 434. ISBN 978-1-86011-898-2.[mrtva veza]
- ^ Natura 2000, str. 9
- ^ Amanatidou 2005, str. 29
- ^ Drakopoulou 2004, str. 26.
- ^ Gowlett, J. A. J. (1987). „The Archaeology of Radiocarbon Accelerator Dating” (PDF). Journal of World Prehistory. 1 (2): 22. doi:10.2307/25800523. Pristupljeno 16. 10. 2013.
- ^ Papadopoulou 2008, str. 14.
- ^ Amanatidou 2005, str. 34
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Guinness World Records 2005: Special 50th Anniversary Edition. Guinness World Records. 2004. str. 52. ISBN 978-1-892051-22-6.
