Колубарско говече
| Kolubarsko goveče (kolubarac) | |
|---|---|
| |
| Četiri vola Kolubarca vuku kola kralja Petra preko Jankov klisure tokom Trojne invazije na Srbiju. | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Potporodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | |
| Varijetet: | Kolubarsko goveče
|
Kolubarsko goveče u narodu poznat kao Kolubarac je bila rasa goveda koja je postojala od 1845. do 1961. godine. Pretpostavlja se da je nastalo ukrštanjem buše i podolskog govečeta. Spada u grupu primigenih goveda. Korišćeno je za rad, a stariji volovi su stavljani u tov.
Porijeklo
[uredi | uredi izvor]Knez Miloš je u Srbiju još od 1820-tih uvozio priplodna goveda podolske rase sa ciljem unapređenja odlika domaćih sojeva. U to doba, u Posavini, Beogradu i Podunavlju dolazi do sve većeg prisustva velikog stepskog goveda, koje postepeno počinje iz tih krajeva da potiskuje Bušu. Na kneževom stočarskom dobru na Divčibarama i Maljenu držan je veliki zapat podolskih goveda. Taj zapat je bio uvezen iz Austrijskog carstva, odnosno iz Srema. Poslije pada i progonstav kneza Miloša, a potom i knez Mihajla, goveda su prodata ili razgrabljena, čime su nastali najbolji zapati kolubarskih goveda.
U Kneževini Srbiji je prama popisu iz 1846. godine zabeleženo 672,738 grla ili 4,6 goveda po poreskom obvezniku. Od sredine 19. veka seljaci stvaraju najbolje sojeve goveda za svoje prilike. Krupnija goveda kao kolubarsko, resavski i jaseničko se stvaraju u nizijskim selima. Krupnija goveda postaju dominantnija krajem 19. veka u severnom delovima Kraljevine Srbije. U ovu grupu spadala su goveda podolske i kolubarske rase.
Kolubarac se u svom zenitu, na prelazu iz 19. u 20. vek rasprostirao od Mačve, Donjeg Podrinja, dela Šumadije i dela Podunavlja. Tokom Prvog svetskog rata stočni fond je znatno smanjen što je uticalo i na populaciju kolubarskog govečeta. Nakon rata, uvoze se brojne plemenite rase kojima se pored kombinovanih karakteristika sve više stavlja akcenat na muznosti. Do Prvog svetskog rata goveda su korišćena većinom kao tegljeće životinje. Sredinom 20. veka, odnosno nakon Drugog svetskog rata, govedarstvo se usmerava prema kravama muzarama i tovu. Sve ovo dovodi do naglog pada populacije Kolubarca i njegovog konačnog nestanka. Osim toga, smatra se da tokom tog perioda ubrzana modernizacija nije puno vodila računa u očuvanju rasa i vrsta kako zbog specifičnog genofonda tako i zbog očuvanja kulturoloških i tradicionalnih vrednosti. Na kraju 20. veka, populacija stepskog podolskog goveče i buša svedeni su u tragovima ali su na sreću, u poslednjem trenutku, stavljene pod zaštitu.
Izgled i osobine
[uredi | uredi izvor]Kolubarsko goveče je nešto sitnije od podolskog govečeta, prosječne visine u grebenu oko 125 cm. Masa krava je od 350 do 400 kg, a bikova od 400 do 450 kg. Goveče je sive, sivo-smeđe boje a sa starošću boja je prelazila u belosivu. Prosečna težina za volove od 500 do 600 kilograma. U uslovima intenzivnog uzgoja mogli su da dostignu i do 40% veću težinu nego pri ekstenzivnim stočarenju u individualnim domaćinstvima. Oko očiju je imalo karakterističnu tamnu ivicu i rese na ušima. Gubica, vidljiva sluzokoža, vrhovi rogova i papci su tamnije pigmentisani. Kićanka repa je crna. Kolubarac je imao kraće rogove u odnosu na podolsko goveče. Prosečne dužine oko 40,6 cm.
Kasnostasna je rasa, prosječna masa teladi pri teljenju je od 20 do 25 kg. Telad se rađaju smeđa i tek sa prvim linjanjem postaju siva. Laktacija je kratka, od 8 do 9 mjeseci, i za to vrijeme krava da oko 800 litara mlijeka. Krave su dobre muzare i davale su obično 5 litara masnog i ukusnog mlijeka, a zavisno od ishrane i do 10 litara.
Kolubarsko goveče je skromnih zahtjeva. To je bilo odlično radno goveče, jake građe, sa izuzetnom izdržljivošću i sposobnostima za vuču. Odgajano je u ekstenzivnim uslovima, sa slabom ishranom. Odlikuju se jakom konstrukcijom, dobrim zdravljem i visokom plodnošću.
Pored kolubarskih goveda, po svom kvalitetu su se izdvajali još i tamnavska goveda. Ovaj soj se najviše uzgajao u Šabačkoj i Valjevskoj Tamnavi. Tamnavska goveda su bila sive i žućkaste boje a bila su veoma srodna i slična kolubarskim govedima. Na prelazu iz 19. u 20. vek u Pomoravlju je bio naročito zastupljen resavski soj goveda. Kao krajevi sa razvijenim govedarstvom i dobrim sojevima goveda izdvajali su se još i Lepenica i Jasenica. Ovi sojevi nisu nastali pod uticajem podolske rase već najverovatnije su nastali ukrštanjem sa uvoznim plemenitim rasama goveda jer se odlikuju većom mlečnošću. U planinskim oblastima Kraljevine Srbije i dalje je bilo najzastupljenije domaće planinsko goveče - buša.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Repić O., Govedarstvo, Beograd 1907.
- Stajić Uroš, Kolubarsko goveče, Beograd 1912.
- Belić Milan, Ognjanović Aleksandar, Govedarstvo, Zadružna knjiga, Beograd 1961.