Knjigovezački zanat
Knjigovezački zanat je završni deo grafičke proizvodnje, koji obuhvata proizvodnju knjižnog bloka i korica kao i njihovo povezivanje u gotov grafički proizvod, kakav je knjiga, časopis, brošura, kalendar, rokovnik i slično. Zanatlija koji se bavi ovim zanatom zove se knjigovezac ili ređe mudželit.[1] Osim povezivanja novih, knjigovezac se bavi i restauracijom i popravkom antikvarnih i vrednih knjiga. Moderni knjigovezački zanat često podrazumeva i izradu fascikli, kutija, kesa i drugih sličnih proizvoda,[2] kao i koričenje diplomskih, maturskih, doktorskih i drugih radova, sa zlatotiskom i srebrotiskom.[3]
Knjigovezački zanat često se približava umetnosti. Knjigovesci ne uvezuju samo nova izdanja, već njihov posao uključuje i ojačavanje poveza starih knjiga, restauratorske radove, restauraciju knjiga sa kožnim povezom, ručno uvezivanje starih knjiga, izradu ekskluzivnih publikacija, kutija za zaštitu vrednih knjiga i sličnih predmeta.[4] Knjigovezački zanat je stari, ali specifičan zanat koji ne izumire. Tražen je i izučava se u mnogim školama.[5]
Karakteristike zanata[uredi | uredi izvor]
Knjigovezački zanat podrazumeva mašinsko i ručno povezivanje knjiga. Ručno se rade povezi visoko umetničkih i ekskluzivnih publikacija, zaštitne kutije za umetničke publikacije i restauratorski radovi. da bi bio dobar majstor, knjigovezac mora poznavati ceo tehnološki proces uvezivanja knjiga, tehnike rezanja uvezanih publikacija, kao i osobine različitih materijala. Za izradu uveza ekskluzivnih knjiga koriste se prirodna koža i različite tkanine, kakve su svila, pliš i slične. Ekskluzivne publikacije mogu biti ukrašene zlatotiskom, rezbarenjem, metalnim uzorcima i reljefima, emajlom... Takođe mora poznavati i svojstva papira, boja, tehnološke operacije u procesu proizvodnje knjiga, korica, fascikli, načine zaobljavanja hrpta knjige, kao i osnove štamparstva, dizajna štampanih publikacija i principima rada opreme koja se koristi.
Knjigovezački zanat može se naučiti u srednjim stručnim školama[6] ili na intenzivnim specijalističkim kursevima koji traju oko tri meseca.[7] Knjigovesci rade u štamparijama, izdavačkim kućama, suvenirnicama, bibliotekama i knjigovežačkim radionicama ili knjigoveznicama. Knjigoveznice danas, osim povezivanja knjiga, često nude i niz drugih usluga, kakvi su fotokopiranje i digitalna štampa.
Dobar knjigovezac treba da poseduje umetnički ukus koji pomaže pri izboru materijala i ukrasa za ekskluzivnih knjiga. Treba da bude sklon ručnom radu, da ima dobru koordinaciju pokreta i preciznost, jer od njegovog rada zavisi kako će na kraju izgledati gotov proizvod. Zbog toga se bavljenje ovim zanatom ne preporučuje osobama sa poremećajem koordinacije pokreta ruku i prstiju ili oštećenjem vida.
Knjigovezački zanat ima prilično veliki raspon opasnosti od profesionalnih bolesti. Uvezivanje knjiga prati stvaranje gasova i prašine, a prilikom rada koriste se i različiti lepkovi. Zbog toga postoji rizik od alergijskih reakcija i oboljenja respiratornog sistema. Osim toga postoji i rizik od bolesti zglobova ruku, mogu se pojaviti bolovi u vratu i leđima, a opterećenje očiju je prilično veliko.[4]
Knjigovezački zanat u Srbiji[uredi | uredi izvor]
Knjigovezački zanat u Srbiji postojao je još u srednjem veku. Njime su se bavili mnogi monasi, među kojima je bilo i crkvenih velikodostojnika, o čemu svedoče brojni sačuvani povezi, kao i ostavljeni zapisi povezivača. Međutim, početkom 19. veka stara srpska knjigovezačka manastirska umetnost postepeno se ugasila. Svi kasniji knjigovesci zanat su morali da uče uglavnom u Beču, Pešti i drugim evropskim gradovima.
U srpskim krajevima preko Save i Dunava prvi građanski knjigovesci pojavili su se u drugoj polovini 18. veka i njihova pojava vezuje se za razvoj novijeg srpskog štamparstva. U Novom Sadu je polovinom 18. veka Damjan Kaulici otvorio knjigovezačku radnju koja će kasnije postati knjižara i štamparija.[8] U ovom periodu istim poslom u Zemunu bavio se srpski knjižar i izdavač Gavrilo Kovačević.[9]
Prvi građanski knjigovezac u oslobođenoj Srbiji bio je Gligorije Vozarović. Gligorije Vozarović je zanat učio u Beču, kod knjigovesca Jakoba Hermana. Veštinu je savladao za nepunu godinu i po dana i već 11. januara 1826. godine, kako navodi u pismu Vuku Karadžiću, kaže da je postao „kalfa knjigovezački”. Po završenoj obuci zapošljava se kod bečkog knjigovesca Karla Hensingera. Godine 1827. dolazi u Srbiju i bio je jedini knjigovezac u Beogradu sve do 1834, kada je iz Pruske doveo Ludviga Vinklera da mu pomaže u radu.
Posle Vozarovića polovinom 19. veka poznat je bio i Hadži Aleksa O. Popović, samouki knjigovezac koji je, osim bavljenja svojim zanatom, putovao po Srbiji i prodavao knjige.[10] Polovinom 20. veka poznat je beogradski antikvar i knjižar Dragoslav Petković.[11]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „VUKASOVIĆ SVETISLAV”. Naše ruke - nacionalna asocijacija za stare i umetničke zanate i domaću radinost. Pristupljeno 1. 3. 2023.
- ^ „Knjigovezački zanat”. knjigovezac.rs. Arhivirano iz originala 01. 03. 2023. g. Pristupljeno 27. 2. 2023.
- ^ „Knjigoveznice Beograd”. 011info.com. Pristupljeno 1. 3. 2023.
- ^ a b „Šta radi knjigovezac. Znanje i vještine profesije”. iia-rf.ru. 9. 7. 2021. Pristupljeno 1. 3. 2023.
- ^ „KURS I OBUKA - KNJIGOVEZAC”. Institut za stručno usavršavanje i strane jezike. Pristupljeno 1. 3. 2023.
- ^ „Baza zanimanja - Knjigovezac”. Beogradska otvorena škola. Pristupljeno 1. 3. 2023.
- ^ „Kurs za knjigovesca”. Akademija Oxford. Pristupljeno 1. 3. 2023.
- ^ Stajić, Vasa (1937). Novosadske biografije, knj. II. Novi Sad. str. 195—197.
- ^ Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 383.
- ^ Starčević 2011, str. 40-43
- ^ Starčević 2011, str. 118-119, 164
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Starčević, Velimir (2011). Staro srpsko knjižarstvo. Beograd: Službeni glasnik. ISBN 978-86-07-01122-3.
- Priručnik za knjigovesca. Institut za stručno usavršavanje i strane jezike. Pristupljeno 1. 3. 2023.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- D. T. (12. 2. 2017). „BEOGRAD IMPRESIONIRA BRITANCE Reporteri televizije BBC ponovo u našem gradu, pogledajte o kome su pravili priču”. Blic. Pristupljeno 1. 3. 2023.