Libido

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Libido je opšta oznaka za psihičku energiju. To je jedan od ključnih pojmova psihoanalize i odnosi se na energiju seksualnog nagona.[1] Zato su nagonske težnje uvek usmerene ka traženju prijatnosti i zadovoljstva bilo na sopstvenom telu (autoerotsko) na spoljašnjem objektu (stvarno) ili fantazmatsko, incesno, homoseksualno i sl. Energija libida, odnosno seksualnog nagona, menja se u fazama, kao što su oralna i analna, dok ne dostigne genitalni stadijum i ne pronađe odgovarajući seksualni objekt koji nije dat pre ovog iskustva.[2] Po Jungovom shvatanju libido se definiše kao celokupna psihička, odnosno životna energija kojom svaka osoba raspolaže.[3]

To je ukupni seksualni nagon osobe ili želja za seksualnom aktivnosti i u krajnjoj liniji snošajem. Na libido utiču biološki, psihološki i socijalni faktori. Od bioloških, libido kod ljudi reguliraju spolni hormoni i pridruženi neurotransmiteri koji deluju na nucleus accumbens (prvenstveno testosteron i dopamin). Društveni faktori, poput posla i porodice, i unutrašnji psihološki faktori, poput ličnosti i stresa, mogu uticati na libido. Na libido mogu uticati i zdravstvena stanja, lekovi, životni stil i problemi u vezi i starosnom dobu (npr. pubertet). Osoba koja ima izuzetno čest ili iznenada povećan seksualni nagon može da doživi hiperseksualnost, dok je suprotno stanje hiposeksualnost.

Osoba može imati želju za seksom, ali nema priliku uticati na tu želju, ili može iz osobnih, moralnih ili vjerskih razloga suzdržati se od delovanja na poriv. Psihološki nagon osobe može biti potisnut ili sublimiran. Suprotno tome, osoba se može baviti seksualnom aktivnošću bez stvarne želje za tim. Višestruki faktori utiču na ljudski spolni nagon, uključujući stres, bolest, trudnoću i druge. Pregledom iz 2001. utvrđeno je da muškarci u proseku imaju veću želju za seksom od žena.

„Svi dokazi koje smo pregledali upućuju na zaključak da muškarci više žele seks od žena. Iako su neki nalazi metodološki strožiji od drugih, jednoglasna konvergencija svih mera i nalaza povećava poverenje. Nismo pronašli niti jedno istraživanje ni na jednoj od desetak različitih mera koje bi otkrile da žene imaju jači seksualni nagon od muškaraca. Smatramo da kombinovana količina, kvalitet, raznolikost i konvergencija dokaza čine zaključak nespornim.”[4]

Libido predstavlja ključni pojam unutar psihoanalitičkih teorija. Pojavljuje se predominantno u delima Zigmunda Frojda 1894.

Prema Frojdu, fiksacija na jednoj od faza razvoja libida može rezultirati i sadomazohizmom.

Prema poznatoj Frojdovoj teoriji, libido predstavlja seksualni nagon i po njemu to je glavni, ako ne i jedini pogon čoveka, po Frojdovom uzročno-posledičnom shvatanju, uvek se radi o jednoj te istoj nepromenjenoj supstanci seksualne komponente, na čije delovanje ukazuje tumačenjem sa uravnoteženom ravnomernošću.

Po Karlu Gustavu Jungu, nemoguće je libido, kao pojam i objašnjenje, koristiti samo kao seksualnu energiju. Polna dinamika je u totalnom području psihe samo specijalan slučaj, kao na primer i nagon gladi, čime se ne osporava njeno postojanje, već je samo pomera na pravo mesto. Dakle nasuprot seksualnoj teoriji, Jung libido generalno smatra (psihičkom) energijom.

Psihička energija libida[uredi | uredi izvor]

Izraz psihička energija je energetsko gledište a koristi se već od davnina. Nalazi se npr. kod Šilera, koji upotrebljava termine kao „premeštanje intenziteta“. Fon Grot i Lips koriste energetsko gledište, pri čemu Lips, u svom delu Vodič za psihologiju, razlikuje psihičku energiju od fizičke, a takođe razdvaja pojam psihičke energije od psihičke snage. Prema Lipsu, psihička snaga je mogućnost da u duševnom životu nastanu određena zbivanja i da se ostvare do određenog stepena delatnosti. Nasuprot tome, psihička energija je u samim zbivanjima sadržana mogućnost da se u njima aktualizira ta snaga.

Jung je 1913. godine izričito objasnio da pojam libido kojeg upotrebljava, ne samo da nije konkretan ili poznat pojam, već da je zapravo jedan X, čista hipoteza, slika ili kovanica, isto tako malo konkretno shvatljiv koliko i energija fizičkog sveta. Energija, kao i njen korelativni pojam vremena, su s jedne strane neposredni, unapred dati oblici promatranja, ali i konkretizovani, primenjeni ili empirijski pojmovi. Primenjeni pojam energije odnosi se uvek na ponašanje snaga pokrenute supstance, pošto energija drugačije i nije pristupačna iskustvu do zapravo preko posmatranja pokrenutih supstanci. Na isti način psihološki pojam energije nije čist, već takođe konkretan i primjenjen pojam koji se javlja kao polna, vitalna, moralna, intelektualna i bilo koja druga energija. Libido po Jungu nije ništa drugo do skraćen istoznačni termin za „energetski način promatranja“ psihičkih pojava.[5]

Teorija libida[uredi | uredi izvor]

Progresija i regresija[uredi | uredi izvor]

Jung, među najvažnije fenomene duševnog života, uključuje progresiju i regresiju libida. Pod progresijom primarno shvata svakodnevno napredovanje psihičkog procesa prilagođavanja. Prilagođavanje nije postignuto jednom zauvek. Zahtevima prilagođavanja može se udovoljiti samo pomoću odgovarajućeg usmerenog stava. Ispunjenje prilagođavanja odvija se u dve etape:

  1. Definisanje ili postizanje stava
  2. Ispunjenje prilagođavanja pomoću zauzetog stava.

Progresija libida na taj način bi se sastojala od trajnog zadovoljavanja zahteva, kojeg postavljaju uslovi sredine. Bodući da se ovaj učinak može postići samo pomoću formuliranog stava, odnosno uključivanjem usmerenosti, tako to može značiti i izvesnu jednostranost. Ona, usled moguće promene uslova, ne može više udovoljiti zahtevima adaptacije, čime i prestaje progresija libida. Regresija libida podiže vrednost onih sadržaja koji su prethodno bili isključeni iz svesnog procesa prilagođavanja, regresija, kretanje libida unazad, znači gubitak dosadašnjih vrednosti, a povećanje vrednosti onih „zatamnjeno svesnih“ ili nesvesnih sadržaja koji su u odnosu na prilagođavanje po opštem priznanju nekorisni, zbog čega su obično odvojeni od usmerene psihičke funkcije.

Progresija, kao neprestani proces sticanja prilagodbi na uslove sredine, utemeljena je u vitalnoj neophodnosti prilagođavanja. To je nužda koja osobu primorava na apsolutnu orijentaciju prema uslovima sredine i potiskivanje svih onih tendencija koje služe individualizaciji. Nasuprot tome regresija je prilagođavanje na uslove vlastitog unutrašnjeg sveta i zasnovana je na vitalnoj neophodnosti udovoljavanja zahtevima individuacije.[6]

Ekstraverzija i introverzija[uredi | uredi izvor]

Progresija i regresija u ostvarivanju prilagođavanja spoljnom i unutrašnjem svetu mogu se staviti u vezu sa ekstraverzijom i introverzijom. Međutim, ekstraverzija i introverzija su pojmovi koji se kao dinamizmi od njih razlikuju. Progresija i regresija su dinamizmi, odnosno zakonomerni oblici preoblikovanja energije, dok su ekstraverzije i introverzija, kao što im već ime naglašava, dinamizmi ili oblici progresije ili regresije, a koji zavise od zauzetog stavu. Regresija tako može uslediti na dva načina, kao uzmicanje pred uslovima sredine (introverzija) ili kao bekstvo u ekstravagantan spoljni doživljaj (ekstraverzija). Neuspeh neku osobu premješta u stanje turobnog razmišljanja, dok drugu tera u skitanje po lokalima. Libido se ne kreće samo napred i nazad, već takođe prema spoljašnosti i unutra.[7]

Premeštanje libida[uredi | uredi izvor]

U knjizi „Preobražaji i simboli libida“, Jung je upotrebio izraz „premeštanje libida“, da bi time označio energetski preobražaj ili preobraćenje, pri čemu je imao na umu pomeranje psihičkog intenziteta ili vrednosti sa jednog sadržaja na drugi. Po Jungu, kultura predstavlja mehanizam pomoću kojeg se prirodni energetski potencijal koristi za radni učinak. To što je čovečanstvo otkrilo kulturu, mora da je duboko utemeljeno već u samoj osnovi živih bića. Sam život, koji fizičke, hemijske i ostale okolinske uslove koristi kao sredstvo za svoju egzistenciju. Drugim rečima, živa materija je jedan energetski transformator, pri čemu sudeluje u procesu pretvaranja. Fizička energija ne pretvara se direktno u život, već samo njeno pretvaranje je izraz života.[8][9]

Pretvaranje nagonske energije odvija se pomoću prevođenja na analoge nagonskog objekta, pri čemu Jung daje primere iz ceremonija, igara i magijskih radnji primitivnog čoveka.

Kreiranje simbola[uredi | uredi izvor]

Jung je simbol definisao kao psihološku mašinu koja pretvara energiju. Simbol koji preobražava energiju je takođe obeležio i kao analogiju libida pri čemu je mislio na stvarni simbol, a ne semiotsko tumačenje, odnosno znak. Magija je prvi radni učinak koji primitivni čovek, pomoću stvaranja analogije, preuzima od nagonske energije. Ceremonija je magična kada se ne obavlja zbog efektivnog radnog učinka, već kad ostane na nivou očekivanja. U ovom slučaju, energija se prevodi na nov oblik, pri čemu se stvara nov dinamizam koji, međutim, ostaje magičan sve dotle dok ne izvrši efektivan rad. Prednost koja proističe iz magijske ceremonije sastoji se u tome što novoposednuti objekt uključuje delotvorne mogućnosti u odnosu na psihu.

Determinacija duha putem objekata koji imaju magično delovanje daje mogućnost da čovek, preko neprekidnog bavljenja tim objektom, tokom igre dolazi do svakakvih otkrića, koja bi mu inače promakla. Zato nije preterano uprošćene sintagma da je magija majka nauke. Još u poodmaklom srednjem veku, ono što se danas smatra naukom nije bilo ništa drugo do praktikovana magija. Ilustrativan primer je alhemija čija simbolika, ubjedljivom razumljivošću, pokazuje u principu prethodno opisani proces pretvaranja energije.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Fisher HE, Aron A, Brown LL (decembar 2006). „Romantic love: a mammalian brain system for mate choice”. Philos. Trans. R. Soc. Lond. B Biol. Sci. 361 (1476): 2173—86. PMC 1764845 Slobodan pristup. PMID 17118931. doi:10.1098/rstb.2006.1938. „The sex drive evolved to motivate individuals to seek a range of mating partners; attraction evolved to motivate individuals to prefer and pursue specific partners; and attachment evolved to motivate individuals to remain together long enough to complete species-specific parenting duties. These three behavioural repertoires appear to be based on brain systems that are largely distinct yet interrelated, and they interact in specific ways to orchestrate reproduction, using both hormones and monoamines. ... Animal studies indicate that elevated activity of dopaminergic pathways can stimulate a cascade of reactions, including the release of testosterone and oestrogen (Wenkstern et al. 1993; Kawashima &Takagi 1994; Ferrari & Giuliana 1995; Hull et al. 1995, 1997, 2002; Szezypka et al. 1998; Wersinger & Rissman 2000). Likewise, increasing levels of testosterone and oestrogen promote dopamine release ...This positive relationship between elevated activity of central dopamine, elevated sex steroids and elevated sexual arousal and sexual performance (Herbert 1996; Fiorino et al. 1997; Liu et al. 1998; Pfaff 2005) also occurs in humans (Walker et al. 1993; Clayton et al. 2000; Heaton 2000). ... This parental attachment system has been associated with the activity of the neuropeptides, oxytocin (OT) in the nucleus accumbens and arginine vasopressin (AVP) in the ventral pallidum ... The activities of central oxytocin and vasopressin have been associated with both partner preference and attachment behaviours, while dopaminergic pathways have been associated more specifically with partner preference.” 
  2. ^ Roy F. Baumeister; Kathleen R. Catanese; Kathleen D. Vohs. „Is There a Gender Difference in Strength of Sex Drive? Theoretical Views, Conceptual Distinctions, and a Review of Relevant Evidence” (PDF). Department of Psychology Case Western Reserve University. Lawrence Erlbaum Associates, Inc. „All the evidence we have reviewed points toward the conclusion that men desire sex more than women. Although some of the findings were more methodologically rigorous than others, the unanimous convergence across all measures and findings increases confidence. We did not find a single study, on any of nearly a dozen different measures, that found women had a stronger sex drive than men. We think that the combined quantity, quality, diversity, and convergence of the evidence render the conclusion indisputable” 
  3. ^ Ovaj članak ili njegov deo izvorno je preuzet iz Rečnika socijalnog rada Ivana Vidanovića uz odobrenje autora.
  4. ^ Roy F. Baumeister, Kathleen R. Catanese, and Kathleen D. Vohs: Is There a Gender Difference in Strength of Sex Drive? Theoretical Views, Conceptual Distinctions, and a Review of Relevant Evidence. Department of Psychology Case Western Reserve University, Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
  5. ^ Nelson Randy J. (2012). An Introduction to Behavioral Endocrinology. Sunderland: Sinauer Associates. ISBN 0-87893-617-3. 
  6. ^ Santamaría Hernández, María Teresa (2018). «Libido», en Diccionario Latino de Andrología, Ginecología y Embriología desde la Antigüedad hasta el siglo XVI (DILAGE). Roma - Turnhout: Brepols. pp. 512-513.
  7. ^ Crowe, Felicity; Hill, Emily; Hollingum, Ben (2010). Sex and Society. New York: Marshall Cavendish. str. 462. ISBN 9780761479055. 
  8. ^ Malabou, Catherine (2012). The New Wounded: From Neurosis to Brain Damage. New York: Fordham University Press. str. 103. ISBN 9780823239672. 
  9. ^ Klages, Mary (2017). Literary Theory: The Complete Guide. London: Bloomsbury Publishing. str. 245. ISBN 9781472592767. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Libido na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Либидо&oldid=27552011”